Laten we beginnen met wat sociaal ondernemen in mijn ogen is: mensen die wat meer begeleiding, persoonlijke aandacht en sturing nodig hebben een werkplek bieden. Ze een basis en structuur geven. In vakjargon heet dat mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt, maar zo zie ik dat niet. De arbeidsmarkt heeft een afstand tot mensen, niet andersom. Ik noem het mensen met een begeleidingsbehoefte. Als je er zo naar kijkt, kun je zoveel meer doen. Arbeid kun je makkelijker op maat maken dan mensen tot een massaproduct smeden.
Hoe dan?
Wie sociaal wil ondernemen in Nederland loopt tegen ingewikkelde wet- en regelgeving aan. Een wereld die normaal gesproken niet zo goed samengaat met ondernemers. Hoe ga je daarmee om en buig je dat om in een werkbare situatie? Dat begint met je te realiseren dat je niet moet proberen het systeem te veranderen, dat lukt namelijk niet. Hoewel overheid, hulporganisaties, ondernemers, werkbedrijven, et cetera, allemaal hetzelfde willen, spreekt iedereen elkaars taal slecht. Waarbij de overheid, anders dan ondernemers, uitsluitend binnen de lijnen wil kleuren.
Focus
Focus je als (startend) sociaal ondernemer op de mogelijkheden. Zorg ervoor dat je de wet- en regelgeving van het sociaal domein goed kent, want daar kun je niet omheen. Schakel daarvoor een expert in die je kan helpen om te zoeken naar mogelijkheden. Het is niet allemaal zwart-wit, wetten zijn interpreteerbaar. Bedenk: aan de randen groeien altijd de mooiste bloemen. En wees voor de werknemer met een begeleidingsbehoefte de spin in het web, het ene aanspreekpunt, zodat hij niet te maken heeft met een woud aan hulpverleners.
Denk groot, begin klein
Ik ben iemand die graag groot denkt. Dat deed ik ook toen ik in 2017 met Matz Carwash begon in Deventer. Groot denken is prima – ik doe het nog steeds – maar klein beginnen is de beste manier om zaken voor elkaar te krijgen. Houd het dicht bij jezelf, een steen verleggen in de rivier is te doen, een berg verzetten is een klus waar je niet aan moet beginnen. Daarvoor is het sociaal domein te complex. Begin als ondernemer in je eigen omgeving, daar ken je alles en iedereen. Zoek de samenwerking met bedrijven in de regio, met de gemeente, met werkbedrijven, met scholen, et cetera. Wees vooral niet bescheiden, samen kun je veel bereiken.
Is winst een vies woord?
Volgens de normen die aan sociaal ondernemen verbonden zijn, kan winst niet één van de doelstellingen zijn als je sociaal onderneemt. Daar ben ik het heel erg mee oneens. Het is niet vies om als organisatie in het sociaal domein winst te maken. Sterker nog, om goed overeind te blijven en echt een verschil te kunnen maken, mag het niet ontbreken aan een zakelijke benadering. Het een sluit het ander niet uit. Met winst kun je je bedrijf laten groeien en nog meer investeren in sociaal ondernemen. Ik noem dat gezond sociaal ondernemerschap en inclusief ondernemen.
Zie de mens!
Sociaal ondernemen begint altijd met de mens, niet met het verdienmodel of met subsidies waardoor je een werkplek goedkoop kunt opvullen. Sociaal ondernemen moet ook bij je passen, niet iedereen is er geschikt voor. Intrinsieke motivatie speelt daarbij een grote rol. Voor mij is dat mijn verleden, waar ik moeite had om mijn hoofd boven water te houden. De docuserie De Wasstraat die in 2021 op NPO1 werd uitgezonden en dit boek – met daarin ook mijn persoonlijke verhaal en de verhalen van Tim, Maurice, Abdul en anderen – dienen als inspiratie en willen inzicht geven. Het doel: werkplekken creëren waar mensen gelijk zijn en respect hebben voor elkaar. Waar we, hoe idealistisch het ook klinkt, samen werken aan een mooiere wereld.
Over Martin Kniest
Martin Kniest is een sociaal ondernemer die iedere dag met een lach en vol energie opstaat om zijn droom te realiseren: mensen met een begeleidingsbehoefte een werkplek bieden. Dat begon met Matz Carwash in Deventer en Zutphen en inmiddels ook via Matz Social, dat werkgevers ondersteunt in het werken met, selecteren en begeleiden van mensen met een begeleidingsbehoefte.