Waar herken je high performance teams aan?
Een combinatie van breed onderzoek met vragenlijsten en diepteonderzoek met interviews binnen de publieke sector leidde tot zes ingrediënten die gewone teams van high performance teams onderscheiden. Alle zes kenmerken dragen bij aan de effectiviteit, efficiency en legitimiteit van het team. Teams binnen de publieke sector werken altijd in het spanningsveld tussen enerzijds efficiënt en effectief resultaten boeken, en anderzijds bureaucratische verantwoording afleggen. Voor high performance teams geldt dat ook, maar ze verschillen in hoge mate van andere teams in de manier waarop ze met die spanning omgaan. High performance teams zoeken gericht naar verantwoorde manieren om hun doel te realiseren ook als dat moeilijk is of zelfs niet mogelijk lijkt. Ze zoeken binnen de regels en de afspraken naar de ruimte die er is om hun doel toch te kunnen realiseren. Een mooi voorbeeld daarvan is een team onderhoud en beheer dat door bezuinigingen de oude begraafplaats niet langer mocht onderhouden. Zij deelden het werk anders in, schoven met uren en vonden als team tijd om dit onderhoud wel te blijven doen.
Waarom onderzoek op teamniveau?
Er zijn tegenwoordig zelfs bij relatief eenvoudige taken binnen de overheid al veel mensen betrokken. Neem iets gangbaars als het aanvragen en halen van een paspoort. Aan het loket zie je alleen de baliemedewerker, maar in de back office is een heel team aan de slag om jouw paspoort in orde te maken. En ook in het onderwijs, waar een docent alleen voor de klas staat, werkt op de achtergrond een heel team docenten en onderwijsondersteuners aan het uitdenken, voorbereiden en toetsen van de stof. Er zijn bijna geen taken meer die iemand helemaal alleen kan doen. Je hebt de hele keten nodig om tot een goed resultaat te komen. Bij meer complexe taken neemt de noodzaak tot afstemming verder toe. Dat vergt een hoge mate van flexibiliteit, deskundigheid en vermogen tot samenwerken in teamverband. High performance teams zijn het levende voorbeeld van hoe je dat excellent doet.
Zijn de leden van zo’n team heel veel anders dan anderen?
Nee, het viel juist op dat het in deze high performance teams gaat om heel gewone mensen met gezonde ideeën over werk en werken in teamverband. Je hoeft er beslist geen supermens voor te zijn. Het belangrijkste verschil is wel dat deze teams hun ambitie echt tot leven weten te brengen. Ze dragen de waarden waar ze voor staan met elkaar uit. Daar waar een gewoon team zou zeggen dat ‘ze werken aan de publieksbalie’ zal een high performance team zeggen dat "iedere klant hier tevreden het gemeentehuis verlaat". Deze teams maken hun hogere doelen tastbaar en zichtbaar. Voor zichzelf en de buitenwereld.
Welke rol speelt de leidinggevende hierin?
Alle onderzochte teams hebben stuk voor stuk een leidinggevende die het zelfmanagement en eigen leiderschap in het team stimuleren. Het zijn leiders die helpen om de juiste voorwaarden te scheppen om een goede teamprestatie neer te zetten. Zij zorgen ervoor dat het gesprek gaat over de waarden van het team. Vragen als "Waar zijn wij van?" komen echt op tafel. Teamdoelen komen dan los van het papier en gaan leven. De leidinggevenden van een high performance team zijn dienend aan het team. Ze beïnvloeden met hun stijl en gedrag niet rechtstreeks de teamprestaties, maar zorgen er wel voor dat het team goed in zijn vel zit om te kunnen presteren. Stimuleren, inspireren, het goede voorbeeld geven, voor zijn of haar mensen gaan staan en actief ingrijpen als de waarden waar het team voor staat in het geding komen. Dat is wat maakt dat mensen zich gewaardeerd voelen om hun drijfveren en inbreng. En dat blijkt cruciaal voor het realiseren van excellente teamprestaties.
Is de teamgrootte een factor bij excellerende teams?
Er bestaan theorieën over de ideale grootte van een team en de span of control van een leidinggevende, maar in ons onderzoek is teamgrootte geen onderscheidend element gebleken voor de prestatie van een high performance team. Je komt ze tegen van drie, maar ook van dertig personen. Wat wel uitmaakt is de mate waarin een team zelf invloed heeft op de teamsamenstelling. Teams die bewuste keuzen maken in de samenstelling van hun team weten elkaar beter op waarde te schatten en leveren betere prestaties. Daarbij kunnen heel verschillende zaken een rol spelen. Zo vonden we uitvoerende teams die vooral naar teamleden zochten die dezelfde waarden delen. Homogeniteit was daarin heel belangrijk. Bij een ander type teams, zoals managementteams of projectteams bleek men juist te zoeken naar verschillen tussen de teamleden. Daar speelde juist de heterogeniteit in expertise en ervaring een belangrijke rol. Teams zoeken zo elk op hun eigen wijze naar wat hen bindt en sterk maakt.
en de samenwerking in het team op gang kunt brengen. Vanuit HR bied je daarmee de leidinggevende praktische handvatten om een andere, meer op de ontwikkeling van het team gerichte stijl van leiderschap te ontwikkelen. Op organisatieniveau kan HR de juiste randvoorwaarden voor goed teamwerk benoemen. Hoe zet je bijvoorbeeld de gesprekscyclus in voor het beoordelen van het team als geheel? En hoe ga je om met individueel beloningsbeleid als het werk meer en meer een teamprestatie wordt? Dat zijn mogelijke belemmeringen voor het leveren van teamprestaties. Door dit soort kwesties op tafel te brengen, kan HR bijdragen aan een cultuur waarbinnen high performance teams zich makkelijker kunnen ontwikkelen.
High performance teams kun je dus gewoon maken?
Het is geen recept van een beetje van dit en een beetje van dat. De ingrediënten zijn niet los van elkaar te zien of ‘even te vervangen’ door iets anders. Wel bieden de best practices uit het onderzoek inspiratie en handvatten om met elkaar in gesprek te gaan over wat er nodig is om op teamniveau te sturen en te investeren in mensen. Daar ligt voor HR beslist een kans om toegevoegde waarde bij organisatieontwikkeling te laten zien.
Welke rol kan HR nemen in het realiseren van high performance teams?
Excellent presteren begint met het gesprek over vragen als "wie zijn we, wat bindt ons en welke doelen willen we bereiken?" HR kan het management helpen om dat gesprek te organiseren. Ga gewoon naar een team toe en help hen om systematisch te onderzoeken welke doelstellingen ze gemeenschappelijk hebben. Je kunt dat aanbieden als training of als workshop, maar ook door aan te schuiven in een werkoverleg. Er zijn allerhande eenvoudige testen die helpen om het team een goed beeld te laten krijgen van de kwaliteiten in het team. Insights Discovery, MBTI of Belbin leveren informatie, waarmee je het gesprek over de communicatie en de samenwerking in het team op gang kunt brengen. Vanuit HR bied je daarmee de leidinggevende praktische handvatten om een andere, meer op de ontwikkeling van het team gerichte stijl van leiderschap te ontwikkelen. Op organisatieniveau kan HR de juiste randvoorwaarden voor goed teamwerk benoemen. Hoe zet je bijvoorbeeld de gesprekscyclus in voor het beoordelen van het team als geheel? En hoe ga je om met individueel beloningsbeleid als het werk meer en meer een teamprestatie wordt? Dat zijn mogelijke belemmeringen voor het leveren van teamprestaties. Door dit soort kwesties op tafel te brengen, kan HR bijdragen aan een cultuur waarbinnen high performance teams zich makkelijker kunnen ontwikkelen.
High performance teams kun je dus gewoon maken?
Het is geen recept van een beetje van dit en een beetje van dat. De ingrediënten zijn niet los van elkaar te zien of ‘even te vervangen’ door iets anders. Wel bieden de best practices uit het onderzoek inspiratie en handvatten om met elkaar in gesprek te gaan over wat er nodig is om op teamniveau te sturen en te investeren in mensen. Daar ligt voor HR beslist een kans om toegevoegde waarde bij organisatieontwikkeling te laten zien.
Christa Fortunati
Dit artikel verscheen in Tijdschrift HR Overheid nr. 3, mei 2014
Over Justin van Lopik
Justin van Lopik is werkzaam bij Managementboek en hoofdredacteur van Managementboek Magazine, platform voor business professionals.