Je stopte met je master Financial Economics omdat je steeds minder van de échte economie begreep. Je bent ook kritisch op economen, maar je citeert ook weer diverse internationale economische modellen. Wat neem je economen kwalijk?
Economen beschouwen zichzelf vaak als natuurkundigen. Maar de economie is niet te voorspellen. Ze hebben echt geen idee hoe de economie zich ontwikkelt. In de economische wonderjaren negentig in Azië waren er vooral bureaucratisch opgeleide juristen aan de macht, en schitterden economen door afwezigheid. En het heilige inflatiecijfer van twee procent is niet bedacht door een econoom, maar door een kiwi-boer. Economen zouden in mijn optiek vooral moeten uitleggen wat economie is en waarom het belangrijk is. Burgers hebben nu geen idee, terwijl economie wordt beschouwd als de belangrijkste religie van deze tijd. Economen verstoppen zich achter ingewikkelde modellen, die de burgers vervolgens niet snappen. Ik probeer economie in mijn boek toegankelijk te maken. De economie is geen ver-van-je-bed-show. De economie is het bed zelf.
Waarom de titel: Waarom de laagsteprijsgarantie ervoor zorgt dat jij te veel betaalt?
Door voorbeelden te geven, wil ik duidelijk maken hoe economie je in het dagelijks leven raakt. Waarom zijn boodschappen duur? Waarom worden huizen door inflatie feitelijk goedkoper? De laagsteprijsgarantie ontneemt de prikkel bij concurrenten om prijzen te verlagen. Zo betaal jij uiteindelijk altijd te veel, omdat prijzen niet verlaagd worden. Niks is wat het lijkt in de economie, alleen heeft de burger geen idee. Economen vaak ook niet trouwens. Na de financiële crisis van 2008 snapte geen econoom waarom er geen inflatie was, hoewel de geldvoorraad verruimd en de rente drastisch verlaagd werd. Ieder jaar zeiden ze dat de inflatie volgend jaar écht zou komen. Toen er in 2020 meer dan tien jaar lang geen inflatie was geweest, stelden economen dat er geen inflatie meer zou komen. En precies dat moment schoten de prijzen door het dak.
Je zegt ook: economen brengen de economie soms meer schade dan welvaart.
De problemen van de jaren zeventig – met een doorgeslagen economisch vangnet – wilden we oplossen met de vrije markt. Qua economische theorie is dat te verklaren. Maar de oplossingen van toen zijn – door economie en vrije markt als religie te bestempelen – de problemen van nu. We moeten anders naar economie gaan kijken, maar daarvoor moeten we eerst wel snappen wat economie echt is.
Stel: jij wordt de nieuwe minister van Economische Zaken in een nieuw kabinet. Wat zouden dan de economische indicatoren zijn waarop jij zou sturen?
Vooraf: met dit boek wil ik vooral uitleggen wat economie echt is, en in een vervolgboek kom ik met oplossingen. Het probleem is dat we verdienen van geld belasten, maar het hebben van geld niet. Als we de woningcrisis en de betaalbaarheid van woningen écht willen oplossen, waarom betalen we over onze overwaarde bij de verkoop van onze woning dan geen vijftig procent belasting? Dan kan de verkoper minder geld meebrengen naar de volgende woning en stijgen de prijzen minder hard. De laatste kabinetten gebruiken CBS-cijfers, bbp- en inflatiecijfers om alles door te rekenen om maar economische groei te kunnen voorspellen. Maar daarmee verlies je de lange termijn totaal uit het oog. Bbp en inflatie zijn cijfers die we prima kunnen gebruiken, maar we moeten er wel anders en zorgvuldiger mee omgaan. De politiek gebruikt het bbp als doel, terwijl het een middel moet zijn. Dat is zorgelijk.
Wat is economie voor jou?
Economie is voor mij geen wetenschap, maar een combinatie van psychologie, filosofie en bestuurskunde. Een Happy Planet Index of een Bruto Nationaal Geluk als indicatoren? Dat is lastig, omdat er dan een veelheid aan variabelen is en je een kilo niet kunt vergelijken met een seconde. Daarom zijn bbp- en inflatiecijfers handig, maar ze vergen wel een afstofbeurt. Je moet een gezamenlijk besef hebben van wat groei, inflatie en economie echt zijn, voordat je iets kunt doen. Alle problemen van klimaat, stikstof, woningbouw, bestaanszekerheid en migratie zijn economische problemen. De economie is de satéprikker van de samenleving, die door alle ingrediënten van het leven gaat.
Waarom noem je jezelf een undercover econoom?
Vergelijk het met de politie: wil die wat weten, dan moet-ie soms undercover. Zo kijk ik ook naar economie: je moet eerst onder de mensen zijn om te snappen wat speelt. Ik wil met dit boek uitleggen hoe de economie, de echte wereld, werkt. Economen staan vaak op een veel te hoge pilaar, in plaats van dat ze tussen het volk staan. Zo leg ik in het boek uit dat het eigenlijk heel raar is dat CEO’s megabonussen krijgen, terwijl bewezen is dat een prestatiebonus alleen helpt als werk simpel en te kwantificeren is, input en output helder zijn, en er geen toeval is. Alle drie gaan juist niet op voor een CEO. Zijn/haar wereld is complex. Dus is een prestatiebonus voor een CEO onlogisch. Maar als die CEO erin slaagt dat mensen het vuur uit de sloffen rennen door zijn/haar aanpak, vind ik zo’n megabonus verdedigbaar. Dan kan dertig miljoen goed besteed zijn. Maar die mechanismen moet je wel eerst aan burgers uitleggen.