Bij een discussie over de circulaire economie horen onheilstijdingen. Zo ook bij de presentatie van Route Circulair, het boek dat op initiatief van de Stichting Management Studies is geschreven over de best practices van ruim dertig ondernemingen in Nederland. Han Gerrits, hoogleraar aan de Vrije Universiteit en partner bij KPMG, gaf in zijn inleiding bij de boekpresentatie alvast een schot voor de boeg: ‘Ik heb mij wel eens afgevraagd wat er na het kapitalisme komt’, zei hij. ‘Onze rijkdom is tot nu toe altijd gebaseerd geweest op exploitatie: van mensen, van grondstoffen, van de wereld als geheel. Maar de grenzen daarvan komen nu snel in zicht. Wij zullen de komende jaren moeten overschakelen op een circulaire economie. Zoals het nu gaat, eten wij de kaas van het brood van onze kinderen.’
De boekpresentatie van Route Circulair, ‘een roadmap voor een circulair bedrijfsmodel’, vond plaats in de Circular Expo, een omgebouwde boerderij onder de rook van Schiphol met een tentoonstelling over de meest aansprekende circulaire projecten van een groot aantal sponsors. Guido Braam, de coördinator van de redactie, vertelde in zijn presentatie het regeerakkoord goed te hebben gelezen. Kwam het woord ‘circulair’ vijf jaar geleden welgeteld één keer voor in het akkoord, nu zijn er twee alinea’s voor ingeruimd. Van de regering moeten we het duidelijk niet hebben, was zijn boodschap. Met zeven procent groene energie hobbelt Nederland achter de rest van Europa aan en zolang grootverbruikers van energie nog gesubsidieerd worden, zullen de prioriteiten kennelijk ergens anders liggen.
Maar in het bedrijfsleven is inmiddels wel doorgedrongen dat de circulaire economie een belangrijk onderwerp is. En dat idee wordt niet alleen gedragen uit idealisme: er is ook daadwerkelijk geld mee te verdienen, een van de belangrijkste prikkels voor een onderneming. ‘Het doel is dat we niet alleen het plastic uit de oceaan halen, maar met dat plastic ook waarde kunnen creëren.’ In sommige markten is de circulaire economie al niet meer weg te denken, zei Braam. ‘In de wereld van het kantoormeubilair kun je al niet meer aankomen met een lineair model’, zei hij. Marktleiders Desko en Ahrendt zijn beide al lang doordrongen van de voordelen van hergebruik.
In het boek hebben Braam en zijn coauteurs Dionne Ewen, Lieke Ossenblok, Helen Toxopeus en Karen Maas de best practices van de ruim dertig ondernemingen gerangschikt op hoe de circulaire aanpak gestuurd wordt: bijvoorbeeld op bedrijfsmodel, op grondstoffen, op productontwerp of op marktpropositie. Voor elke onderneming zal de aanpak anders zijn, werd ook duidelijk uit de paneldiscussie. Auping heeft bijvoorbeeld een deal gesloten met Landal GreenParks om matrassen voor de vakantiehuisjes niet langer te verkopen, maar af te rekenen aan de hand van een serviceovereenkomst. Zo houdt Auping de verantwoordelijkheid over de matrassen en kunnen die ook gemakkelijker hergebruikt worden. Voor een leverancier van stalen halffabricaten voor de bouw zal dat lastiger zijn: die kan misschien meer winst boeken in het ontwerpproces.
Het succes hangt af van de bereidheid om de mogelijkheden te verkennen, zei Braam. Daar is leiderschap voor nodig, maar de echte uitdaging ligt in het middenmanagement: van businessunit-managers wordt immers altijd verwacht dat zij aan het einde van de dag goede cijfers kunnen overleggen. Het draait uiteindelijk om het verdienmodel. Voor veel ondernemingen is het nog aftasten waar de kansen liggen om circulair te gaan werken. ‘De verleiding is natuurlijk groot om een stappenmodel te formuleren, maar elke situatie is anders. Je kunt overal beginnen: bij het grondstofverbruik, bij het product zelf, bij het gebruik door de eindconsument. Maar om te ontdekken wat voor jouw onderneming het beste werkt, zul je gewoon aan de slag moeten gaan. In dit geval geldt: practice, don’t always preach. Het is een reis die je zult moeten maken en wij denken dat dit boek, deze roadmap, daarbij buitengewoon nuttig kan zijn.’
Over Hans van der Klis
Hans van der Klis is freelance journalist. Hij schrijft regelmatig artikelen voor Managementboek.
