We kunnen ons ook moeilijk voorstellen dat veel van wat onze wereld én planeet nu extreem bedreigt, juist dáárin haar oorsprong vindt. Echter, kapitaal is van middel doel geworden, van een collectief middel tot een individueel (aandeelhouders)doel. En dat steeds meer in extremis.
Moreel kompas
Zo zette Unilever’s CEO Hein Schumacher onlangs flink wat ESG-ambities bij het grofvuil (dat verdient niet genoeg), er is sprake van ‘graaiflatie’, ongebreidelde inkoop eigen aandelen, belastingontwijking, etc. De aandeelhouder – en dat zijn we allemaal – vaart er wel bij. Op korte termijn welteverstaan.
Het heeft er meer dan schijn van dat ‘geld’ en (misplaatste) ethiek nadrukkelijker samenvallen… de euro is ons moreel kompas geworden. En dat niet alleen in ondernemingsland, ook toenemend in maatschappelijke vraagstukken.
échte prijs
De economie heeft veel wat van waarde is gereduceerd tot louter koopwaar. We weten inmiddels de prijs van alles en de waarde van niets. Tegelijkertijd is er veel wat van waarde is ontkénd in de huidige economie - natuur en milieu en welzijn komen er bekaaid van af. De échte prijs van veel goederen wordt niet in rekening gebracht bij de consument. Dat is des te vervelender omdat daardoor schade wordt toegebracht aan de samenleving in brede zin en dat treft met name toekomstige generaties.
Systemisch graven
Als we systemisch dieper graven dan zien we een veelheid aan oorzaken van de opeenstapeling aan crises – voor ons vooral terug te voeren op de drang naar financieel rendement: de klimaatverandering, waar teveel van wordt weggekeken. Migratiestromen, die we negatief duiden in financieel beheersmatige zin terwijl we wegkijken van het menselijke leed. Doorslaande individualisering, en als haar tegenhanger een groeiende bureaucratie die zich via een woud aan regelgeving vervreemdt van haar burgers omdat het de menselijke maat ontbeert. Een falend leiderschap in zowel de publieke als private sfeer. Globalisering waarin steeds minder mensen hun weg nog vinden met als antwoord een groeiend en beklemmend nationalisme, politieke polarisatie, oplopende internationale spanningen en zo is de lijst lang. We putten alles uit: de veerkracht van de aarde (grondstoffen, luchtkwaliteit, bodemgesteldheid, watervoorraden, etc.), de veerkracht van de democratie (populisme, oorlogen, etc.), en niet in de laatste plaats de veerkracht van onszelf (burn-outs, ziekteverzuim, ‘quiet quitting’, etc.). We zijn beland in een wedstrijd van nachtmerries.
Nieuwe ethische ambitie
Er is nood aan een nieuwe ethische ambitie en bijbehorende narratief – bloei in plaats van groei, de menselijke maat in plaats van boekhouden, investeren in plaats van uitkeren, lange termijn welzijn voor velen in plaats van korte termijn welvaart voor enkelen, wij in plaats van ‘ik, en jij’, etc. Wij moeten loskomen uit die gijzeling door geld – en als we dat niet zelf doen, dan doet de samenhang van crises dat wel. Dat lijkt ons figuurlijk én letterlijk een doodlopende weg.
Over Leen Paape
Leen Paape is hoogleraar Corporate Governance op Nyenrode Business Universiteit. Daarnaast is hij toezichthouder/commissaris bij het IMF in Washington, Univé Dichtbij, ABP, SNS Reaal Pensioenfonds en Stichting BOOR in Rotterdam. Daarnaast is hij actief in de Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants als voorzitter van de Signaleringsraad en de Raad voor de Praktijkopleidingen.
Hij is opgeleid aan de Militaire Academie in Breda en afgestudeerd als Registeraccountant. Zijn carrière leidde hem na Defensie achtereenvolgens naar KLM, PwC, Protiviti en Nyenrode, alwaar hij bijna 10 jaar actief was als bestuurder.
Hij draagt graag bij aan het oplossen van complexe, maatschappelijk relevante vraagstukken en zet zijn bestuurlijke ervaring en netwerk hiervoor graag in. Zijn kracht ligt in het snel kunnen doorgronden van de context waarbinnen organisaties zich bevinden en het daarmee verkrijgen van zicht op het grotere plaatje zodat de discussie naar een hoger niveau getild kan worden. Het bij elkaar brengen van verschillende inzichten waardoor oplossingen kunnen worden gevonden die anders niet gevonden kunnen worden geeft energie (out of the box denken). Hij zoekt graag vernieuwing en heeft grote interesse in de veranderingen op ons afkomen en de daarmee samenhangende vraagstukken. Als mens werkt hij op basis van wederzijds vertrouwen en zoekt naar hetgeen ons verbindt waarmee voor organisaties/teams/medewerkers de mogelijkheid ontstaat om prestaties te verbeteren en zichzelf verder te kunnen ontwikkelen.
Leen schreef vele artikelen en enkele boeken op het terrein van governance, risicomanagement en bedrijfsvoering/interne beheersing.
Over Leo van de Voort
Leo van de Voort is klankbord voor Raden van Toezicht en Bestuurders met een serieus transitieprobleem. Daarnaast is hij een veel gevraagd spreker en publicist. Zo schreef hij veelvuldig voor FD, Elsevier, FEM, Holland Management Review, Tijdschrift voor Corporate Finance en diverse kranten en tijdschriften. Leo is partner bij Fuel for Living Strategies (en Fuel Participations).
