De meeste mensen willen geen verandering, zeker niet wanneer deze verandering opgelegd wordt of voelt. Maar: heel Nederland gaat momenteel op de schop. De ene na de andere uitdaging vraagt om ruimte, zowel fysiek als mentaal. Hoe ga je om met die spanning? Het Praktijkboek Strategisch Omgevingsmanagement biedt handelingsperspectief aan de omgevingsprofessional.
omgevingsmanagement
Elke verandering levert spanning op, omdat belanghebbenden om uiteenlopende redenen aandacht vragen voor het eigen belang in het licht van het initiatief van de initiatiefnemer en de bijbehorende veranderopgave. Terwijl de maatschappij polariseert, de ik-cultuur hoogtij viert, het vertrouwen in de overheid zeer laag is en ruimte nog schaarser is dan geld, wil een initiatiefnemer toch een verandering doorvoeren, van heel groot (vier extra kerncentrales in Nederland) tot heel klein (verkeersdrempels in de straat). Het begeleiden van het proces tussen initiatiefnemer en belanghebbenden heet omgevingsmanagement, een relatief jong vak (zo’n 20 jaar oud) dat nog volop in ontwikkeling is.
Voeten in de klei
Wij (Jeroen Medema en Hans van Zijst) hebben samen 40 jaar ervaring met het begeleiden van veranderopgaven in de publieke sector. We staan zelf met onze voeten in de klei, als omgevingsmanager, procesbegeleider, coach of mediator. We geven hierin ook trainingen. Onze leidraad is Strategisch Omgevingsmanagement (SOM), zoals gepresenteerd in het Handboek Strategisch Omgevingsmanagement 2.0 van collega Marc Wesselink (Boom, 2022).
standaard
SOM is een werkwijze voor het organiseren van de samenwerking tussen een initiatiefnemer enerzijds en de bestuurlijke en maatschappelijke omgeving van belanghebbenden die door het initiatief in hun belangen worden geraakt (positief of negatief), anderzijds. SOM is inmiddels de standaard geworden bij veel overheidsorganisaties, nutsbedrijven, terreinbeheerders en gebiedsontwikkelaars in Nederland.
handelingsperspectief
Casuïstiek van mede-omgevingsprofessionals laat zien dat de dagelijkse praktijk weerbarstig is. Ons belangrijkste doel bij het schrijven van het boek is om deze collega omgevingsprofessionals handelingsperspectief te geven om deze weerbarstige praktijk nog beter het hoofd te kunnen bieden. Met het Praktijkboek geven we daarom antwoord op 99 veelgestelde vragen over SOM. Vragen bijvoorbeeld vanuit de trainingen van onze SOM Academie. Wij hebben onze eigen ervaringen kunnen verwerken in de 99 antwoorden en hebben daarbij aanvullend ook nuttig gebruik gemaakt van het werk van collega’s binnen WesselinkVanZijst, onze thuisbasis. Via handige QR-codes kan de lezer extra materiaal ontsluiten, zoals formats voor een analyse of verdiepende artikelen over een specifiek onderwerp. We hopen daarmee de lezer extra te helpen om deze praktische handreikingen te koppelen aan de eigen opgave.
naslagwerk
Praktijkboek Strategisch Omgevingsmanagement is niet per se een boek om van kaft tot kaft door te lezen; het is veel meer een naslagwerk voor omgevingsprofessionals die in een bepaalde fase van hun opgave behoefte hebben aan inspiratie en handelingsperspectief. We hebben het boek handig ingedeeld in hoofdstukken per stap van de SOM-cirkel, de contextonafhankelijke en herhaalbare werkwijze die wij met SOM gebruiken.
maatwerkproces
We weten uit eigen ervaring hoe de tien stappen van de SOM-cirkel in de praktijk van alle dag soms lijken op een Processie van Echternach: twee stappen vooruit, een stap achteruit. Je danst als het ware door de cirkel en je maakt voortgang, maar het is verstandig om regelmatig een stapje terug te doen om te zien of iedereen (intern en extern) nog meedanst. Daarom hebben we een elfde hoofdstuk toegevoegd aan het Praktijkboek. Daarin gaan we nader in op het maatwerkproces van de individuele omgevingsprofessional die in de eigen opgave de weg naar resultaat moet vinden. We hebben veel plezier gehad om dit hoofdstuk te maken en daarbij de vergelijking met Jazzmuziek te maken.
Wij vinden het belangrijk dat ons vakgebied zich verder ontwikkelt. Het is een jong vakgebied, waarin nog veel ruimte is voor ontwikkeling en verdere professionalisering. Zowel voor individuen, als voor teams, afdelingen en hele organisaties. Daarbij horen boeken, artikelen, podcasts en opleidingen. Wij hopen met ons Praktijkboek Strategisch Omgevingsmanagement een nuttige en inhoudelijke bijdrage te hebben geleverd aan de ontwikkeling van ons vakgebied.
Over Jeroen Medema
Jeroen Medema werkt als senior adviseur bij Wesselink VanZijst aan uiteenlopende maatschappelijke vraagstukken. Hij is naast adviseur, procesbegeleider en mediator ook trainer/coach en publiceert regelmatig over het vakgebied.
Over Hans van Zijst
Hans van Zijst richtte in 2011 samen met Marc Wesselink (auteur Handboek Strategisch OmgevingsManagement 2.0) Wesselink VanZijst op, het bureau voor SOM-advies en opleiding. Hij is senior adviseur en trainer, gespecialiseerd in Mutual Gains-onderhandelingen.