Januari 2023. In Malaga zie ik op een terras een jongeman zitten in een T-shirt met de opdruk Truth Denial. Ik ben op dat moment al een paar maanden met groot enthousiasme aan het spelen met ChatGPT en verbaas me over het gemak waarmee deze tool zomaar wat informatie of beelden oplepelt. Het dondert niet of het klopt en dat past perfect bij de post-truth samenleving die is ontstaan.
De tekst op het shirt veroorzaakt kortsluiting in mijn hoofd en ik weet opeens zeker dat er een roman moet komen over het einde van de waarheid. Ik begin er een serie over te schrijven en duik twee jaar lang als een ware Alice in Wonderland het konijnenhol in.
Ik leerde ongelooflijk veel in dat konijnenhol.
Waarheid
Allereerst leerde ik dat mijn vertrekpunt niet klopte. Er is niet zoiets als de waarheid, daarover hebben talloze filosofen zich al gebogen. Er zijn alleen maar perspectieven op de waarheid. Verder maakte ik kennis met werkelijk briljante technologie om alles te faken – ook de stem of de bewegende beelden van een CFO – en leerde ik ook dat er gelukkig veel middelen zijn om die nepperij te ontmaskeren.
Ik leerde dat een Nederlandse startup aan een tamelijk fundamentele oplossing werkt om de herkomst van informatie te garanderen. Ik leerde dat LLM's (Large Language Models) zoals ChatGPT er nogal eens naast kleunen, vooral als ze worden geconfronteerd met een vraag die buiten de bulk van hun data ligt. En dat er wordt gewerkt aan een oplossing daarvoor, maar dat dit hallucineren van ChatGPT volgens veel experts toch echt 'not a bug but a feature' is.
statistics on steroids
Ik leerde dat de I in AI overschat wordt: het gaat niet om intelligentie, het is in de huidige vorm echt alleen maar statistics on steroids. Dat AI precies daarom ook leidt tot veel middelmatigheid (is er nog wel ruimte voor de creatieve en eigenzinnige David Bowies van deze wereld in een tijd waarin alles op basis van data wordt bedacht?), maar ook dat wij mensen misschien sowieso maar middelmatige wezens zijn. Dat AI de turbo zet op de informatiebubbels waarin we verkeren, zodat we nauwelijks nog geluiden of meningen van buiten die bubbel horen. Dat er ergens de komende jaren een risico van model collapse bestaat waarbij de modellen feitelijk hun eigen uitlaatgassen gaan inademen met mogelijk een massale informatievervuiling op internet.
Terwijl ik in dat konijnenhol zat, probeerde ik er chocola van te maken. Niet om de toekomst te voorspellen, want dat kan toch niet, maar wel om op z’n minst na te denken over welke scenario’s er zouden kunnen optreden. En te concluderen dat je als mens vooral veel vragen moet blijven stellen in een door AI geregeerde wereld, ook omdat we daar als mens best goed in zijn. In mijn werk hamer ik daar dan ook steeds op. En die roman? Die kwam er ook: Pijnloos prikkeldraad.
