Denken in organisaties - Pleidooi voor een nieuwe Verlichting

Het dogmatische geloof in marktwerking, vraag en aanbod, winstdenken en een amorele groei om de groei zorgt ervoor dat bedrijven krakend tot stilstand komen. De leefomgeving van toekomstige generaties loopt daarbij onherstelbare schade op. Het is hoog tijd om anders na te denken over samenwerken, duurzame ontwikkeling en rijkdom. Maar hoe dan? In Denken in organisaties grijpen wij terug op de belangrijkste inzichten uit de verlichtingsfilosofie en passen die toe op vraagstukken van de 21ste eeuw. Daardoor ontstaat er ruimte voor innovatie, vernieuwing en duurzame verandering. Al filosoferend komen we tot een inspirerende routekaart waarmee nieuwe inzichten ontstaan om naar de toekomst van organisaties te kijken. We moedigen aan om weer zelfstandig en kritisch te durven denken, met meer aandacht voor altruïsme, empathie en duurzaamheid als drijfveren voor het menselijk handelen.

Vragen die centraal staan in Denken in organisaties

We verkennen in dit boek een aantal lastige en intrigerende vraagstukken waarmee organisaties vandaag de dag worden geconfronteerd. Het boek concentreert zich op drie hoofdvragen:

1. Wat is er nodig om van werk niet alleen een aantrekkelijke bron van inkomsten te maken, maar ook een betekenisvolle activiteit, die de kwaliteiten van mensen aanspreekt, uitnodigt tot groei, ontwikkeling, initiatief, innovatie, verantwoordelijkheid en emancipatie?

2. Wat is er nodig om van werk een duurzame investering te maken die geen schade toebrengt aan toekomstige generaties?

3. Op welke manier kunnen organisaties werk maken van bovenstaande ambities en dit denken vervolgens omzetten in realistische activiteiten?

Een nieuwe routekaart voor organisaties

Om bovenstaande principiële vragen in organisaties om te zetten in actie is het nodig nieuwe manieren van denken aan te leren, om van daaruit te bouwen aan een duurzame sociale economie. Daarom hebben we gekozen voor een schrijfstijl die populair was in de Verlichting: door middel van zelfreflectie en een zorgvuldige redenering een denkwijze nader onderzoeken. Vandaar dat je dit boek zou kunnen lezen als een onderbouwde redevoering, waarin we kritisch en onderzoekend reflecteren op het functioneren van organisaties anno nu. Dat is nodig om vervolgens toe te kunnen werken naar een routekaart met uiteenlopende richtingwijzers. De richtingwijzers presenteren een serie lichtbakens om in de praktijk betekenisvol aan het werk te gaan. We laten ons hierbij inspireren door verschillende invloedrijke filosofen uit de Verlichting, zoals David Hume, Immanuel Kant en Dorothea Leporin. Ze fungeren als ankerpunten in het boek. Belangrijke onderwerpen die aan bod komen, zijn het bevorderen van altruïsme, creatief denkvermogen, empathie, professionele autonomie en nieuwsgierigheid. Onze verkenningen laten daarbij twee contrasterende perspectieven zien:

- Sommige denkers bepleiten een radicale vernieuwing: het is volgens hen nodig om het huidige, economisch zinkende schip te verlaten en een nieuwe, beter werkende realiteit te ontwikkelen en uit te bouwen.

- Anderen zijn voor een stapsgewijze verbetering: een aanpassing van organisaties die zich van binnenuit voltrekt door op zoek te gaan naar kansrijke criteria, naar voorbeelden en uitgangspunten die leidinggevenden en medewerkers in staat stellen om hun organisatie van binnenuit te transformeren.

In elk hoofdstuk vind je praktijkvoorbeelden terug die we aangevuld hebben met reflectievragen. Via de link of de QR-code na elk hoofdstuk beland je op www.denkeninorganisaties.nl, een interactieve omgeving ontworpen door Ivar Troost. Ivar heeft samen met ons een digitale ontmoetingsplek ontwikkeld waar je online de ontdekkingsreis kunt voortzetten. Je vindt hier een variëteit aan film- en muziekfragmenten, evenals inspirerende foto’s en afbeeldingen van kunstwerken. Dit alles is bedoeld als ondersteuning bij het vinden van mogelijke nieuwe antwoorden. De kunstenaar Barthel Brussee maakte voor elk hoofdstuk een tekening om onze overwegingen ook visueel kracht bij te zetten.

Tjip de Jong is organisatieadviseur en onderzoeker. Hij bestudeert en adviseert mensen (in organisaties) die werk maken van verandering en innovatie. Joseph Kessels is hoogleraar-emeritus Human Resource Development aan de Universiteit Twente en hoogleraar-emeritus Educational Leadership aan de Open Universiteit. Samen met Cora Smit startte Kessels in 1977 Kessels & Smit, The Learning Company. Ze zijn de auteurs van Denken in organisaties.