‘Met individuele acties gaan we het klimaat niet redden’

Wat wilt u met dit boek bereiken?

De Klimaatalmanak is bedoeld om grootscheeps de conversatie over de klimaatcrisis met elkaar aan te kunnen gaan. Hoewel bijna iedereen zich zorgen maakt over de opwarming van de aarde en de vernietiging van het milieu, wordt er in het dagelijkse leven niet veel over gesproken. Omdat we niet weten wat we eraan moeten doen bijvoorbeeld, of omdat we ons niet voldoende geïnformeerd voelen. Om in die lacune te voorzien hebben we gekozen voor een opzet met makkelijk verteerbare brokjes informatie, illustraties, grafieken, en prikkelende weetjes. Wist jij bijvoorbeeld dat naar schatting een derde van al het wereldwijde voedsel wordt verspild? Dat is de oorzaak van zes procent van alle door de mens veroorzaakte broeikasgassen. Als je dat op een feestje ter sprake brengt, kan dat iemand net dat zetje geven om op een andere manier met voedselverspilling om te gaan.

Seth Godin is van huis uit een marketeer. In hoeverre is De Klimaatalmanak wetenschappelijk verantwoord?

Het klopt dat Seth Godin geen klimaatwetenschapper is - daar is hij altijd heel duidelijk over geweest. Maar de feiten in de almanak zijn allemaal gebaseerd op academische bronnen, die via onze website voor iedereen zichtbaar zijn. De wetenschap in het project is altijd uitgepluisd door meer dan één onderzoeker en daarna gecontroleerd door externe professionele factcheckers, die vervolgens weer door ons werden gecheckt. Maar de vraag of we het klimaat gaan redden hangt niet af van de wetenschap, want die is er allang over uit. Eén van de shockerendste pagina’s in de almanak omvat Exxon Mobils klimaatmemo uit 1982, waarin het bedrijf het bestaan van het broeikaseffect niet alleen onderkende, maar de huidige crisis ook precies wist te voorspellen.

Waar het nu om gaat is of we burgers, consumenten, overheden en ondernemingen tot actie kunnen aansporen, en dat is waar Seth zijn bijdrage aan heeft geleverd. Marketing is namelijk het creëren van verandering, en een nieuwe mindset is precies wat nodig is om deze crisis het hoofd te bieden. Seth is daarnaast een meester in het enthousiasmeren van mensen rond een meeslepend idee. Deze almanak is binnen een half jaar met hulp van honderden vrijwilligers uit tientallen landen in elkaar gezet.

Waaronder u zelf.

Ik heb altijd al iets activistisch gehad. In mijn tienerjaren heb ik bijvoorbeeld een tijd de gemeente Katwijk met brieven bestookt omdat ze ongezuiverd rioolwater de zee in zou lozen, waar ik als windsurfer letterlijk ziek van werd. Ik heb milieurecht gestudeerd, en in de tijd dat ik als persfotograaf in Azië werkte heb ik geholpen de stichting Clear the Air op te zetten. Eenmaal terug in Nederland werd die urgentie weer wat minder, want hier kun je nog steeds buiten fietsen zonder ziek te worden. Maar toen ik Seth Godins blog las waarin hij zijn initiatief voor een klimaatalmanak aankondigde, wakkerde dat het vuur weer aan. Ik zat bij de eerste vijftig vrijwilligers, allemaal bezorgde wereldburgers. We zijn begonnen met onszelf gewoon simpele vragen te gaan stellen, zoals, wat krijg je nu eigenlijk voor een kilo CO2? Nou, twee kilo broccoli bijvoorbeeld, of 73 emailtjes.

De almanak heeft als ondertitel Het is nog niet te laat. Te laat waarvoor?

We zullen moeten accepteren dat een deel van de schade die we hebben veroorzaakt niet meer terug te draaien is. Het ijs op de zuidpool zal blijven smelten, en het ontdooien van de permafrost in Siberië houdt niemand meer tegen. Maar het is niet te laat om nog steeds een prachtige bloeiende omgeving te hebben die zichzelf, met onze steun, weer gaat herstellen. In ons leven is het beste dat we waarschijnlijk kunnen doen, en met grote inspanning, voorkomen dat de dingen erger worden. Maar in de loop van de tijd, als we minder broeikasgassen toevoegen, zal de opwarming van de aarde beginnen af te nemen en zullen sommige van deze effecten zich omkeren. Dat betekent dat jonge mensen van nu tijdens het leven van hun kleinkinderen al verbeteringen kunnen zien.

Hoe houden we de moed erin? Veel mensen zien dat de offers die ze brengen voor een beter milieu, niet meer dan een druppel op een gloeiende plaat zijn.

Met individuele acties alleen gaan we het niet redden. Klimaatverandering is een systeemprobleem dat een systemische oplossing behoeft. En dat proces begint met het stoppen van het verbranden van fossiele brandstoffen. Dat is een gigantische verandering van de status quo, waar veel mensen eigenlijk niet aan willen geloven. De discussie richt zich momenteel dan ook te veel op dingen die we niet meer mogen, zoals autorijden of vlees eten. Maar je moet het juist omdraaien: wat willen we in de toekomst nog kunnen doen? Zijn de dingen die we nu nastreven echt de moeite waard, als we straks niet meer buitenlucht kunnen lopen zonder ziek te worden?

Wat kan het bedrijfsleven hieraan bijdragen?

Ondernemingen zijn cruciaal om de slag op schaal mogelijk te kunnen maken. Jezelf informeren is daarbij echt de eerste stap. We werken in Nederland inmiddels samen met bedrijven die aan medewerkers, relaties en stakeholders een exemplaar van het boek geven, zodat ze samen kunnen kijken hoe ze zo efficiënt en gewetensvol mogelijk kunnen omgaan met bijvoorbeeld hun energieverbruik. En dan is er veel mogelijk. Een hoopvol voorbeeld is hoe we in de jaren tachtig het gat in de ozonlaag wisten te dichten. Toen eenmaal bekend was dat het probleem veroorzaakt werd door drijfgassen in spuitbussen, hadden wereldleiders het probleem binnen twee jaar opgelost. Maar dat gebeurde alleen omdat we ons er druk over gingen maken. Datzelfde is nu ook noodzakelijk bij het omkeren van klimaatverandering. Alleen door erover te gaan praten kunnen we de juiste dingen gaan doen om tot systeemverandering te komen. Maar dan moet je wel weten waar je het over hebt.