De eenzaamheidscrisis waar Hertz in De eenzame eeuw op wijst, kent een lange aanloop van allerlei ontwikkelingen in onze politiek en samenleving. Technologie geeft ons nog meer duwtjes richting een teruggetrokken levensstijl. Achter onze schermen zijn we alleen, toen we nog naar kantoor gingen was dat ook al zo.
Onze gezondheid lijdt eronder. Eenzaamheid lijkt bijna schadelijker te zijn dan ongezond eten, te weinig bewegen en binnenzitten. Dankzij het hechte sociale leven van de ultra-orthodox Joodse Haredim groepering in Israël is hun gezondheid vele male beter dan hun levensstijl zou vermoeden. Maar zij zijn (in veel opzichten) een uitzondering.
De meesten van ons zijn op onszelf teruggeworpen, in onze jachtige op efficiëntie gerichte economie. Een glimlach of een gezellig praatje is er in veel steden niet meer bij. Smalltalk vinden we 'awkward'. Buren kennen elkaar niet meer. Straatmeubilair wordt ontworpen om de zwervers weg te houden en niet om elkaar te ontmoeten. We eten alleen achter ons scherm, soms in het gezelschap van binge-etende YouTube influencers, zoals in Azië populair is. Digitale systemen halen de menselijkheid weg in sollicitatiegesprekken, waardoor we nog minder gezien worden als wie we zijn. Werkers in de platformeconomie zijn gedwongen om achter een app aan te hollen die ze klusjes geeft, hun tempo meet en beoordelingen geeft. Eenzaamheid en machteloosheid zijn een rampzalige cocktail.
Hertz geeft een brede uiteenzetting van de factoren en domeinen die onze eenzaamheid hebben veroorzaakt en versterkt. Haar researchteam heeft een rijk bronmateriaal bijeen gebracht waarmee Hertz een zorgvuldig opgebouwd betoog neerzet. Het boek is geschreven tijdens de Corona-crisis, en bevat verwijzingen die het verhaal actueel maken.
Eenzaamheid is zoals gezegd een vraagstuk dat aandacht behoeft bij alle bestuurlijke, bedrijfsmatige en maatschappelijke keuzes die nu gemaakt worden. Hertz heeft een mooie bijdrage geleverd aan het agenderen van dit onderwerp. Toch had dit boek van een ster-auteur van mij indringender gemogen. Zowel in de voorbeelden, die netjes verwezen naar de bronjournalistiek uit krantenartikelen en blogs, en de analyse en invalshoeken, die algemeen gericht waren op de politiek en het bedrijfsleven. Ik had meer treffende persoonlijke verhalen willen lezen, en verrast willen worden door originele filosofische en reflecterende inzichten.
De ondertitel legt de nadruk op het herstellen van menselijk contact. In de laatste hoofdstukken komt dat aan de orde, waarbij festivals en co-werk-ruimtes vreemd genoeg worden geframed als de 'eenzaamheidseconomie'. Gelukkig eindigt ze met tips om bij elkaar te komen in een wereld die steeds meer ontrafelt. Mijn gevoel is dat ze meer kansen had kunnen zien als ze naast eenzaamheid meer dan slechts sporadisch nadruk had gegeven aan de krachten die de sociale cohesie doen toenemen.
Over Freija van Duijne
Freija van Duijne was van 2013 tot 2018 voorzitter van de Dutch Future Society. Zij heeft meer dan tien jaar werkervaring als toekomstverkenner en strateeg in diverse overheidsorganisaties. Freija werkt vanuit haar bedrijf Future Motions en geeft trainingen en lezingen op gebied van toekomstverkennen.
