Maar als we niet versnellen in onze ambities, dan komen we in rampscenario's terecht waarbij het letterlijk nog maar de vraag is of we Nederland droog kunnen houden.
De Bill en Melinda Gates foundation had klimaatverandering in eerste instantie niet als focusthema. Maar vanuit hun aandacht voor volksgezondheid kwam het thema energiearmoede op. Hoe kan een kind zijn huiswerk maken en verder komen in het leven, als er thuis alleen kaarslicht is? Armoedebestrijding betekent dat allerlei landen veel meer energie gaan verbruiken, en dus is het zaak te investeren in duurzame systemen. Gates kreeg gaandeweg het inzicht dat terug naar nul uitstoot pure noodzaak is. Vanuit zijn rol als investeerder werd hij er bovendien op gewezen dat sommige van zijn portfolio's nog in de fossiele industrie zaten. Hij was op de conferentie in Parijs waar hij samen met andere investeerders de Breakthough Energy Coalition vertegenwoordigde. Maar zoveel jaar later merkte hij dat het nog steeds onvoldoende snel gaat. Zelfs onder verschrikkelijke omstandigheden, de huidige Coronapandemie, blijven we als wereld nog steeds te veel broeikasemissies uitstoten. Met dit boek wil Gates, als een technisch denkend persoon, helpen de vooruitgang te versnellen.
Dat heeft een heel helder boek opgeleverd. Hij kijkt naar de broeikasgasemissies die we kwijt willen om naar een uitstoot van netto nul te komen voor de zero-emissie-economie. Hij rekent uit wat we nodig hebben aan cement, stroom en ruimte. En vervolgens wat het gaat kosten. Dat noemt hij de groene meerprijs die we betalen voor productie zonder (of met netto nul) uitstoot. Hij kijkt naar de dingen die we doen en hoe veel broeikasgassen we daarbij uitstoten. Spullen staan bovenaan. Denk aan cement, staal en kunststof. Vervolgens het opwekken van stroom, het produceren van voedsel (landbouw), vervoer en verplaatsen en dan warm en koel blijven. Eigenlijk dezelfde soort indeling als Nederland bij de energietransitie hanteert. In de hoofdstukken daarna bespreekt hij wat bij elk van deze categorieën nodig is om naar nul te komen en hoe die groene meerprijs naar beneden kan.
Gates is buitengewoon geïnteresseerd in energie-infrastructuur, kunstmestproductie en allerlei technische installaties. Op diverse plekken staan foto's van een breed grijnzende Gates, zoals met zijn zoontje in IJsland bij een geothermische elektriciteitscentrale. Gates wil niet zijn eigen investeringsportefeuille in de schijnwerpers zetten, maar vertelt bijvoorbeeld wel hoe hij miljoenen heeft stukgeslagen in batterij-innovaties en dat hij desondanks het nog steeds heel erg belangrijk vindt om daarin te blijven innoveren.
Het ongemak zit niet zozeer in wat er moet gebeuren en waar de investeringen nodig zijn. Het zit hem in het versnellen van de transitie. Gates heeft ook hier netjes op een rij gezet wat de overheid kan doen om het bedrijfsleven en de samenleving te helpen innoveren. Waar hij amper op ingaat, is de behoudende en soms misleidende positie van industrielobby om te voorkomen dat overheden grote stappen nemen in de energietransitie. Hetzelfde kun je zeggen over behoudende politici die investeringen voor de energietransitie willen uitstellen, zonder te spreken over de grote uitgaven die daardoor in latere jaren als nog moeten worden gedaan. Sla het recente verkiezingsprogramma van de VVD er maar op na. Ik citeer: ‘Drammers misbruiken klimaatbeleid als ideologisch instrument om mensen te betuttelen en een andere levensstijl op te dringen. Het moet betaalbaar blijven voor gewone gezinnen en ondernemers. Het is onverstandig als Nederland op eigen houtje hoge ambities stelt. Dan riskeren we onze ondernemers te benadelen. Het gaat erom zoveel mogelijk je leven te blijven leiden zoals je wilt. Het verduurzamen van Nederland mag niet leiden tot lastenverzwaringen voor middeninkomens of mkb.'
Gates' boek zou ik willen aanbevelen aan iedereen die professioneel met de energietransitie bezig is. Het biedt overzicht, structuur en inzicht. Maar wie echt wil dat we in 2100 nog in de Randstad kunnen leven, zal moeten beseffen dat dit, de jaren twintig van deze eeuw, de jaren zijn van doorpakken, van grote investeringen en grote veranderingen.
Over Freija van Duijne
Freija van Duijne was van 2013 tot 2018 voorzitter van de Dutch Future Society. Zij heeft meer dan tien jaar werkervaring als toekomstverkenner en strateeg in diverse overheidsorganisaties. Freija werkt vanuit haar bedrijf Future Motions en geeft trainingen en lezingen op gebied van toekomstverkennen.