De metafoor van het ontstaan en de effecten van roest is een mooie en treffende voor de vele organisatieverandertrajecten die niet slagen, maar verzanden. De auteurs van 'Roestvrij' zijn Alex Straathof, klinisch psycholoog en gepromoveerd op de titel 'Zoeken naar de kern van cultuurverandering' en Rita van Dijk, consultant op het gebied van cultuurverandering. Beide auteurs hebben in een eerder stadium samen een cultuurmodel ontwikkeld met 3 verschillende lagen: de arena, de mindset en het gedrag.
In Roestvrij' wordt dit Cultuur Arena Model als basis genomen. Bij de arena van een organisatie zijn de onderlinge relaties tussen mensen en groepen bepalend voor de verdeling van invloed. Bij mindset gaat het om diepgewortelde overtuigingen en waarden die specifiek zijn voor de manier waarop wordt omgegaan met het werk. Overtuigingen kunnen behoorlijk vastzitten en vernieuwing tegenhouden.
Bij gedragsbarrières vallen mensen terug in oud gedrag, als nieuwe oplossingen niet beklijven. Het veelgehoorde excuus is 'Zo hebben we het altijd gedaan' en duidt op de aanwezigheid van gedragsblokkades. In alle gevallen betekent het dat organisaties vastroesten, en daardoor onvoldoende innovatief of alert reageren op kansen en/of bedreigingen (c.q. ongewenste effecten van bestaande patronen en gedragingen). 'Roestvrij' bevat een afwisseling van theoretische concepten met concrete praktijkvoorbeelden.
Veel bekende auteurs, onderzoekers en grondleggers van modellen en strategieën, zoals Schein, Tuckman, Kolb en Skinner passeren de revue. Hierdoor doet het af en toe aan als een theorieboek voor een hbo-opleiding. De schrijvers suggereren met dit boek vernieuwende inzichten en praktische oplossingen tegen roest te gaan bieden, maar uiteindelijk slagen de auteurs daar beperkt in.
Aan het einde van het boek is een tabel met een interventieoverzicht opgenomen, waarin voor de meest voorkomende vormen van blokkades op overzichtelijke wijze ook oplossingsrichtingen en interventies zijn beschreven. Voor veel doorgewinterde managers en ervaren organisatieadviseurs is dat overzicht voldoende om eigen methoden, technieken en handelswijzen tegen het licht te houden en mogelijk wat uit te breiden of aan te scherpen. Het signaal voor vastgeroest denken is de stelligheid, waarmee overtuigingen en meningen tot gemeenschappelijke waarheden worden verheven.
Door het lezen van dit boek wordt u als lezer nadrukkelijk aangespoord na te denken over welke waarden of overtuigingen bepalen wat belangrijk wordt gevonden binnen de organisatie. Ook geeft het (interventie) tips over hoe u zicht krijgt op het denken en handelen van mensen en bovenal het achterhalen of en welke angst regeert. Elke situatie is anders en dus ook elke interventie om een blokkade in een organisatie te helpen wegnemen.
Dat is wellicht een van de impliciete boodschappen die de schrijvers aan u mee willen geven. Er is geen standaardoplossing. Wat dat aangaat is roest op metaal vaak makkelijker te lijf te gaan als 'verroesting' binnen organisaties. Niet in de laatste plaats omdat roest op metaal van de buitenkant zichtbaar is. De barrières binnen organisaties zijn vaak onzichtbaar. De beeldspraak waarin de vergelijking wordt gemaakt tussen vastroesten van metaal en het blokkeren van denken, gedrag en handelen in organisatie is dan ook zeker een goede. U wordt veelvuldig getriggerd om de eigen praktijksituatie te analyseren op vormen en mate van roest. Ontwikkelingen zoals het nieuwe werken, professionals, generatieverschillen, etc. worden in relatie gebracht met de noodzaak van een organisatie om te kunnen vernieuwen.
Deze ontwikkelingen vragen lenigheid van organisaties. Deze lenigheid kan niet ontstaan als er sprake is van barrières in het gedrag, denken of de onderlinge verhoudingen. Waarmee de schrijvers het nut en de noodzaak tot voorkomen van roestvorming binnen organisaties nogmaals benadrukken.
