Visies op maatschappelijk verantwoord ondernemen

Hoe veel 'burn out' gevallen kent u in uw omgeving? Werkt u ook al 60 uur per week? Toont de boardcomputer van uw moderne auto ook een gemiddelde snelheid van 28 kilometer per uur per dag, omdat het wegennet verstopt zit? Zijn dit nou de zegeningen van het industriële tijdperk? Is dit welvaart? Het lijkt er op dat we beginnen te voelen dat er wat moet veranderen, anders gaat de wereld kapot. Het bewustzijn ontstaat, dat het bedrijfsleven en overheid met hun groeiplannen pas op de plaats moeten gaan maken en een drietal zaken beter met elkaar in balans moet brengen: people, planet en profit. Het besef van de noodzaak van deze balans wordt Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (hierna MVO)genoemd, want dat het bedrijfsleven een grote rol speelt is duidelijk. In het boekje 'Visies op maatschappelijk verantwoord ondernemen' hebben de samenstellers een aantal columns verzameld van politici, ondernemers en top-managers (Kofi A Annan, Paul Rosenmöller, Gerlach Cerfontaine, Charles Handy, Harry Starren), die zeggen een visie te hebben op MVO, waarvan in het voorwoord wordt gesteld, dat het 'een manier van ondernemen is die bij deze tijd past'. Dat kan twee kanten op. Wordt ermee bedoeld, dat de tijd er rijp voor is of is het een nieuwe hype? Beide gedachten gaan door je heen als je de diverse verhalen leest. Vooral de topmanagers van multinationals, die aan het woord komen lijken MVO als een nieuwe mogelijkheid te zien om te blijven groeien. Vooral Peter Sutherland van BP AMOCO loopt in deze val met uitspraken als: "De meeste arme landen in de wereld hebben een gebrek aan menselijk kapitaal", en "Het bestrijden van armoede is niet alleen moreel juist; het is essentieel om groeipotentieel in de wereld in te vullen". Wat een armoede als je zo over deze mensen denkt. Hij heeft wellicht toch teveel de beurskoers tussen de oren zitten. En zijn er meer schrijvers, die MVO wel met de mond belijden (van buiten), maar geen MVO'ers zijn (van binnen). Het is maar de vraag of meer groei op dit moment wel zo verantwoord is. Die mensen in ontwikkelingslanden (het woord alleen al) voelden zich misschien wel helemaal niet arm. Dat gevoel ontstond pas toen wij, ontwikkelden, hen gingen vertellen, dat ze toch echt niet zonder auto, Playstation 2 of internet kunnen. Dat is welvaart, rijkdom. En kijk eens waar al die materiële vooruitgang toe geleid heeft. De overheden, de wereldmachten, de multinationals, weten zich geen raad meer. Probleem is echter, dat ze zo verstrikt zitten in hun jacht op meer geld, meer macht, meer egobevrediging, dat ze vergeten de echte problemen aan te pakken. Ze benoemen armoede, milieu en mensenrechten als wereldwijde problemen (leidt de aandacht mooi van jezelf af) en proberen die met wereldwijd geldende oplossingen aan te pakken De vraag is echter of dat wel kan. Armoede in India vereist toch een andere aanpak dan armoede in Nederland. Het is contextafhankelijk. In plaats van in Den Haag te proberen de universele oplossing te vinden voor het klimaatprobleem kunnen we dus wellicht beter lokaal de oplossingen bedenken welke in die specifieke context de beste mogelijkheden biedt. En dus gebruik maken van in die plaatselijke omgeving aanwezige middelen en mogelijkheden. De kans dat al die kleine beetjes helpen is groter dan de universele oplossing die net niet overal voldoet en zijn ook sneller uit te voeren. Hebben we al die geld verslindende, onbevredigende, resultaatloze en egostrelende conferenties niet voor nodig. De gewone mens weet dat waarschijnlijk wel, dat voel je op je klompen aan. Vele multinationals en overheidsinstanties leven nog in het industriële denkpatroon van de maakbare wereld. Je kunt echter niet sneller groeien dan de natuurlijke omgeving toelaat. En wij zijn onderdeel van die natuur. Het is een kwestie van leven met de aarde versus leven op aarde. Leven met je omgeving versus naast elkaar. De echte Nieuwe Economie is wellicht geschoeid op natuurlijke groeiprocessen. Je kunt het gras niet uit de grond trekken in je streven naar winstmaximalisaties. Het personeel loopt weg vanwege de hoge werkdruk, de onredelijke eisen die aan hun prestaties worden gesteld en hoppen van bedrijf naar bedrijf op zoek naar een prettige werkomgeving waarin zij zichzelf thuis voelen, zich kunnen ontplooien en hun creativiteit een kans krijgt zich te uiten. In een natuurlijke omgeving die goed in balans is, is het prettig vertoeven. Hoe vaak zegt u: 'zo zou het leven altijd moeten zijn'? Het mooie is dat u er zelf bij bent om dat te realiseren. Wie dwingt u nou om altijd maar vooruit te moeten, sneller te moeten, meer te moeten? Daar ben je zelf bij. Er is geen ISO-procedure, die u gelukkig kan maken. U zult zelf anders in het leven moeten staan. Als u blijft wachten tot de overheid, het management van uw bedrijf of iemand anders uw geluk geregeld heeft, dan zult u nog lang ongelukkig zijn. Die mensen hebben immers tot op heden dat niet kunnen verwezenlijken met al hun groeimodellen, groeistrategieën en hun geweldige visies. Ze zijn veelal zelf ook niet gelukkig geworden van hun succes. Ze hebben mooie huizen, auto's en aanzien, maar genieten niet van het leven. Daar komen ze pas achter als ze met pensioen gaan. Dan blijkt hun leven een lege huls. Veel buitenkant, maar kramp aan de binnenkant. Veel afscheid nemende top-managers en politici zitten met deze kramp. In steeds meer interviews zeggen zij, dat het in de tweede helft van hun leven anders moet. Het zal een continu zoeken zijn naar wat in het hier en nu de juiste balans tussen de 3P's is. MVO vraagt andere instrumenten om de prestaties van een onderneming te kunnen beoordelen. De beurskoers, het winstniveau of het marktaandeel geven onvoldoende aan of een onderneming duurzaam is. Slechts weinig bedrijven worden ouder dan 40 jaar. Zij die daarin wel slagen zijn bedrijven die zich als bamboe hebben gedragen. Ongetwijfeld hebben ze niet ieder jaar de maximaal haalbare winst gemaakt, maar wel zijn ze kennelijke in staat geweest om economische recessies te overleven of oorlogen te doorstaan. De mensen die bij die bedrijven werken blijken en niet aflatende passie voor het vak te hebben. Ze zijn trots op wat ze maken, tonen vakmanschap en zeuren niet over aandeelhouderswaarde, maar zijn gedreven in het leveren van topkwaliteit aan hun klanten tegen fatsoenlijke prijzen. De Evenrijk BV's zijn duidelijk geen lang leven gegund. Hun eigenaren en managers worden ziek (burn out), ongelukkig (op het werk en privé). Jaag die vaklui ook niet op, want dan zeggen ze rustig nee tegen de klant. Wie durft nog te zeggen, dat zij het niet begrepen hebben? Zij hebben zich niet moeten laten overnemen of moeten fuseren, maar zijn blijven ondernemen, investeren in nieuwe creatieve oplossingen. Daar moeten we het toch van hebben op dit moment. Indianen opperhoofd Seattle sprak in 1854 eigenlijk al historische woorden over MVO. Hij was natuurlijk maar een onderontwikkelde indiaan, die volgens ons vooruitstrevende en hoog ontwikkelde westerlingen alleen maar indianenverhalen vertelde, maar hij had toch 140 jaar geleden al begrepen dat je zo toch niet met de aarde en het leven om kunt gaan. Gelukkig zijn er steeds meer invloedrijke personen, die het begrijpen. Enkele van hun visies staan ook in de bundel. Zij gebruiken woorden als: moraliserend, dialoog, transparantie, geluk, maatschappelijke verblijfsvergunning, waarden, vertrouwen, duurzaamheid, zwakke signalen, 'global village', familiewaarden, goed nabuurschap, kleur bekennen, meerdimensionale werkelijkheid, maatschappelijke legitimatie verdienen, consistentie, voortschrijdend inzicht. Die staan niet in bedrijfseconomische of bedrijfskundige boeken. Heel mooi is de droom van 5 studenten, leden van de Association Internationale des Etudiants en Sciences Economiques et Commerciales. Zij beweren, dat willen bedrijven leren van deze situatie zij moeten 'leren van de natuur'. Er is dus nog hoop. Jammer is dat de samenstellers van het boek in hun inleiding alweer pleiten standaardisatie van verantwoording. En ja hoor, op de achterzijde van het boek wordt de AA 1000 standaard gemeld, de eerste standaard op het gebied van MVO in Nederland. Ik krijg daar een beetje ISO 9000-jeuk van. Stapels procedures moeten de problemen weer oplossen. Dat is weer lekker anoniem. Gaat het weer over verantwoording, beoordeling en verslaglegging. Wat zullen de KPMG's van deze wereld weer blij zijn. En het is op papier wel weer te regelen, dan hoeft het lekker geen consequenties voor mij persoonlijk te hebben. Dat lijkt mij wat dunnetjes.