Bakas maakt er geen geheim van dat hij al dat werk niet in zijn eentje verzet. Zoals hij vertelt in zijn voorwoord bij Microtrends Nederland, werkt hij ‘in ateliervorm’. Een beetje zoals Rembrandt dat deed in de Gouden Eeuw. Als trendwatcher kan hij putten uit een omvangrijk netwerk van inspiratoren, onderzoekers, en redacteuren die hem helpen om de thematische trends die hij op een bepaald moment herkent te onderbouwen, in te kleuren en te illustreren. Zo kan hij er een bloeiende praktijk op na houden als spreker en consultant en ook nog eens in hoog tempo actuele boeken blijven produceren die toch behoorlijk onderbouwd zijn.
Verbindingen leggen en verbanden zien, dat zijn dan ook volgens Bakas de belangrijkste eigenschappen waar een trendwatcher over moet beschikken. Verbindingen leggen tussen mensen uit verschillende werelden zodat hun individuele, standplaatsgebonden waarnemingen en interpretaties elkaar kunnen corrigeren of aanvullen. En verbanden zien tussen schijnbaar ongerelateerde verschijnselen, zoals de geopolitieke machtsverschuiving van west naar oost en het toenemend gebruik van antidepressiva. Bakas, niet voor niets groot geworden in de wereld van het communicatieadvies, is in die kunst van het combineren een ware meester. Hij combineert, analyseert en interpreteert, hij koppelt zijn waarnemingen aan economische modellen, en hij zoekt naar parallellen met het verleden. Zijn werkwijze is een mengeling van een zo objectief mogelijke sociale wetenschap en een veel subjectiever vakmanschap dat af en toe overloopt in het artistieke.
Zijn bekendheid bij het grote publiek dankt Bakas aan het boek Megatrends Nederland, uit 2005. Daarin behandelde hij een aantal grootschalige ontwikkelingen die op de lange termijn (tien, vijftien, soms meer dan twintig jaar) onze toekomst zouden bepalen. Vooral op terreinen als energie, natuur, en vervoer. De microtrends waar Bakas het in zijn nieuwste boek over heeft, zijn veel subtieler en spelen op kortere termijn. ‘Een microtrend,’ zo omschrijft hij het zelf, ‘is iets dat klein is, dat groeit buiten de waan van de dag en dat later heel groot wordt.’ Zo heeft hij er meer dan veertig in kaart gebracht. Variërend van ‘zebrahuwelijken’ (over de grenzen heen van etniciteit, cultuur en economie), de ‘mozaïeksamenleving’ (waarin mensen met uiteenlopende levensstijlen in een deel van stad of land hun eigen leefomgeving creëren) en ‘digitale immigratie’ (de gastarbeider van de toekomst hoeft huis en haard niet te verlaten om hier via het glasvezelnet een goedbelegde boterham te verdienen), tot ‘groepsconsumentisme’ (waarmee burgerinitiatieven bedrijven onder druk zetten om volgens hun waarden en normen te produceren) en ‘spiritueel toerisme’ (waardoor het pelgrimsoord Santiago de Compostella een populairdere attractie wordt dan de Amsterdamse Walletjes).
Microtrends zijn dus kleine trends die de potentie hebben om groot te worden. De huidige wereldwijde recessie werkt daarbij als een katalysator en brengt ontwikkelingen die al langer gaande waren in een stroomversnelling. Daarbij is niet altijd alles wat het lijkt. Zo zou er volgens sommige onderzoekers sprake zijn van een schrikbarende toename van het aantal mensen dat lijdt aan ‘recessiestress’. Is dat ook zo’n microtrend? Bakas gaat niet zo ver dat hij het bestaan van het fenomeen ontkent. Op korte termijn zou het zelfs wel eens stevig kunnen doorzetten: ‘Een miljoen mensen slikt antidepressiva.’ Maar onderliggend is er iets heel anders gaande, denkt hij. De huidige recessie markeert volgens hem de overgang naar een nieuwe tijd, een nieuwe economische orde waarin welvaart en macht wereldwijd herverdeeld worden. Achter de schermen van de huidige crisis vindt een ongekende transactie plaats van geld en macht van West naar Oost. Natuurlijk hebben ook landen en machten in Azië last van de recessie, maar de trend is onomkeerbaar. ‘Veel mensen beseffen dat, en hebben er vrede mee."
Bij het lezen van Microtrends Nederland bekroop ons af en toe het gevoel dat we hier te maken hadden met een los samenraapsel van ideeën en ideetjes die geen onderdak hadden gevonden in een van de vele thematische boeken die Adjiedj Bakas de afgelopen tijd had gepubliceerd. Doordenkertjes als deze over de recessiestress laten echter zien dat hij zich er niet zo gemakkelijk vanaf heeft gemaakt. Nog één slagje verder (hebben mensen echt vrede met die mondiale machtsverschuiving of beseffen ze gewoon nog niet wat er boven hun hoofd hangt?) en we worden weer helemaal blij van de Trendwatcher des Vaderlands. Misschien is dat iets voor na ‘De toekomst van de liefde’.
Over Pierre Spaninks
Pierre Spaninks (Eindhoven, 1955) was tot zijn pensionering in 2021 zelfstandig professional in journalistiek en communicatie. Hij kreeg landelijk bekendheid als ZZP-expert. Voordien had hij gewerkt in het hoger onderwijs en de consultancy. Hij studeerde Tekstwetenschap aan de Universiteit van Amsterdam en volgde op Harvard het Senior Manager in Government Program. Tegenwoordig legt hij zich toe op de Egyptologie.
