In 'Niet alles is te koop' wordt de aanpak van de crisis verfrissend teruggebracht tot wat het is: een rimpel in het grote geheel. Willen we dit soort rimpels vermijden, aldus schrijver Michael J. Sandel, dan dienen we te beginnen met het terugbrengen van het ethische debat in onze besluitvorming.
Mij is geleerd dat elk bedrijf of elke organisatie een visie zou moeten hebben. Die geeft je voeten en richting, zodat je weet waarom je bepaalde zaken wel of niet doet. In de huidige samenleving, zo toont 'Niet alles is te koop' aan, is die reden of richting vaak ver te zoeken. Individualisering is vaak een excuus om niet over het waarom te praten. Maar er zijn veel onderwerpen waarbij niet eerst wordt gekeken: vinden we dit wel een goed onderwerp voor individualisering?
Aan de hand van concrete -voorbeelden wordt duidelijk gemaakt waarom juist dit vraagstuk – individuele keuze of niet – de grondslag is voor vele maatschappelijke problemen, inclusief de crisis.
Een van de voorbeelden die in het boek gebruikt wordt is 'Voor je beurt gaan'. Gebeurt dat in de supermarkt, dan zijn de meeste mensen het er wel over eens dat dat niet kan. Maar toch heeft dit principe zich in de consumptiemaatschappij geworsteld. Mensen die werkloos zijn of dakloos worden in Amerika ingehuurd om in de rij te staan voor toegangskaartjes. Ook snel geholpen worden door een huisarts is in Amerika een kwestie van geld: de 'private practice' waarbij je dezelfde dag geholpen wordt is alleen weggelegd voor mensen met veel geld. Openbare medische hulpverlening betekent soms maanden (!!) wachten.
Kinderen worden betaald om een boek te lezen, er is een levendige handel in organen, prostituees en drugsverslaafde vrouwen kunnen zich tegen een vergoeding laten steriliseren. In sommige landen is de verkeersboete afhankelijk van je inkomen, bedrijven sluiten levensverzekeringen af voor hun werknemers.
Stuk voor stuk voorbeelden die discussie oproepen, maar, zo betoogt de schrijver, die discussie wordt niet of nauwelijks gevoerd. Wat het laatste voorbeeld betreft: is een bedrijf vrij om een levensverzekering af te sluiten voor een (ex)werknemer? En als we dat goed vinden, is het dan ook oké als de weduwe niets krijgt, omdat zij geen verzekering krijgt, en haar huis uit moet met twee kinderen, terwijl het bedrijf 500.000 dollar opstrijkt?
Michael J. Sandel, die het boek geschreven heeft, is een Amerikaanse politiek filosoof, en dus zijn alle voorbeelden van Amerikaanse bodem. Ikzelf ben daardoor soms naïef genoeg om te denken dat het Nederland allemaal wel meevalt, maar dat zou waarschijnlijk weer een leuk boek kunnen opleveren over de effecten van mondialisering.
Het boek zou verplichte kost moeten zijn voor iedereen die actief is of wil worden in de politiek. Want juist door kleine voorbeelden te nemen en die uit te werken en de gevolgen te laten zien, toont Sandel feilloos aan hoe marginaal de samenleving functioneert. En hoe weinig besluitvorming vanuit een brede, duidelijke visie bepaald wordt. Normen en waarden zijn voor iedereen verschillend, maar het zou goed zijn na te denken over gemeenschappelijke grenzen aan die individuele vrijheid.
Dat een groot deel van het boek zichzelf herhaalt en er eigenlijk geen conclusies worden getrokken neem ik voor lief. Het is wél het grote minpunt van dit boek: je wordt door de heldere voorbeelden erg nieuwsgierig naar de visie van Sandel op de verschillende oplossingen. Maar hij houdt zich aan zijn woord: hij wil alleen het debat prikkelen. En dat prikkelt!
Over Marjolein Boeren-Hermans
Marjolein Boeren is Kinesiologisch Coach en heeft een eigen praktijk in Bergen op Zoom. Door middel van afstemming van lichaamsbeweging en mentale processen krijg je inzicht over jezelf en je doelen. Daarnaast is zij PR-coördinator voor het Welkin Kinesiologie College en geeft zij trainingen op het gebied van Kinesiologie.
