Margriet Sitskoorn heeft een duidelijke boodschap die in de ondertitel van 'Het maakbare brein' aan de orde komt: 'Gebruik je hersens en word wie je wilt zijn'. 'So what', zult u wellicht denken, maar de auteur laat het belang van deze boodschap zien. Hersenen zijn niet statisch maar zeer dynamisch. De boodschap bevat daarmee een positief mensbeeld: 'We kunnen zijn wie we willen zijn'.
Juist nu - in de huidige tijdsgeest waar mensen continu moeten blijven leren om hun beroep te kunnen uitoefenen - is dit een prettig bericht voor veel organisaties. We kunnen dingen zelf beïnvloeden. Daar moeten we weliswaar wel wat voor doen, maar we zijn niet langer overgeleverd aan de grillen van allerlei externe factoren. Als we onze hersenen weten te veranderen dan veranderen we ook als persoon. En daarmee doemen nieuwe veranderkundige inzichten op aan de horizon.
In het eerste hoofdstuk neemt Sitskoorn u direct mee aan de hand van een boeiend betoog over de hersenen van de zogenaamde 'Rode Baron'. Deze Duitse gevechtsvlieger werd in 1917 door het hoofd geschoten en leek aanvankelijk na zijn operatie goed te functioneren. Later gedroeg hij zich toch niet meer zoals vanouds: hij reageerde erg sterk op prikkels vanuit de omgeving en vertoonde impulsief gedrag. O
nderzoek van neurochirurgen -nadat het lichaam was opgegraven - toonde aan dat de beschadiging aan de frontaalkwab daarvan de oorzaak was. De neurochirurgie heeft de afgelopen jaren veel inzichten opgeleverd die niet langer uitsluitend het terrein zijn van een ziekenhuis. Sitskoorn roept de politiek op om meer te doen aan preventief handelen. Ze stelt dat we ons lijf onderhouden, maar onze hersens niet of nauwelijks. Daar zouden we miljarden mee kunnen besparen, met name op het gebied van hersenaandoeningen. Stress, depressie, burn-out zijn schadelijk voor onze hersenen, terwijl dat de symptomen zijn die in de huidige maatschappij aan de orde zijn en dus in menige organisatie. Hoe kunnen we dit patroon doorbreken?
De boodschap is zeer simpel: we moeten onze hersenen blijven activeren. Zelfs als hersenen beschadigd zijn, hoeven mensen niet bij de pakken neer te zitten. De voorbeelden van de auteur laten zien dat de hersenen meer kunnen dan we aanvankelijk dachten. Ons brein past zich voortdurend aan. De hersenen maken steeds nieuwe synapsen aan.
Op dit punt doorbreekt de auteur een van de vele mythes: bij volwassenen worden geen nieuwe cellen bijgemaakt. Gelukkig blijkt dit niet het geval, anderzijds gaat er wel informatie verloren. Dit proces, aangeduid met 'pruning', houdt in dat wat niet herhaald wordt, uiteindelijk verloren gaat. Ook gaat Sitskoorn in op de vraag hoe de training van de hersenen eruit ziet.
Haar antwoord zal de meeste mensen niet onbekend in de oren klinken: 'Een gerichte training bestaat uit de juiste combinatie van zintuiglijke prikkeling, beweging, cognitie en emotie'. Toch mooi om te horen van een neurochirurg dat het fit houden van de hersenen niet alleen gaat over cognitie. Deze recensie is geschreven op basis van de twintigste druk.
Over Peter de Roode
Drs. Peter de Roode is zelfstandig adviseur en trainer. Hij ondersteunt organisaties bij het invoeren van grootschalige veranderingen waarbij gedragsverandering centraal staat.
