In Tijd tekort | tijd genoeg maakt Margriet Sitskoorn, hoogleraar Klinische Neuropsychologie in Tilburg, een onderscheid tussen ‘kloktijd’ en ‘subjectieve tijd’. Onderdelen van subjectieve tijd zijn ondermeer biologische- en gebeurtenissentijd. In het boek noemt ze een aantal opvallende voorbeelden van deze twee manieren van omgaan met tijd. Zo zetten mensen die volgens kloktijd leven gevoelens zoals trots, dankbaarheid en lol vaker opzij dan de subjectieve tijders. De verklaring hiervoor is volgens wetenschappers dat de kloktijders verder moeten, want de klok tikt voort.
Kloktijd
Bij kloktijd wordt de tijd opgedeeld in meetbare delen zoals jaren, maanden en minuten. Deze vorm van tijd is onafhankelijk van mensen geworden. Daardoor is het bepalend voor ons doen en laten. Zo staat er bijvoorbeeld voor de uitvoering van bepaalde taken een hoeveelheid tijd, wordt van je verwacht dat je op een bepaalde tijd op je werk verschijnt of inlogt in het systeem, irrelevant of je je die dag kwiek voelt en dat je dat liever later zou doen. En om 12.15 schuiven veel mensen aan bij hun collega’s in de kantine voor de lunch, want zo is het ingeroosterd, ook al heb je nog geen trek in eten.
Subjectieve tijd
Subjectieve tijd ontstaat als we onze herinneringen, onze wensen e.d. aan tijd koppelen. Deze koppeling bepaalt volgens Sitskoorn hoe we tijd beleven, waarnemen, ermee omgaan en welk effect het op ons heeft. Er zijn verschillende onderdelen van subjectieve tijd, deze worden bepaald ‘door de interactie tussen tijd en jouw eigenschappen, vaardigheden, geschiedenis, waarneming en gevoelens.’ Onderdelen van de subjectieve tijd zijn bijvoorbeeld de biologische klok c.q. interne klok en de gebeurtenissentijd. Wat soms verwarrend werkt is dat subjectieve tijd en gebeurtenissentijd door elkaar gebruikt worden in het boek.
Neuroplasticiteit
Om te begrijpen wat de invloed van tijd is op hoe we zijn en hoe we ons ontwikkelen, legt Sitskoorn kort uit hoe onze hersenen werken. Een belangrijk begrip daarbij is ‘neuroplasticiteit’, wat wil zeggen dat de hersenen van structuur en functie kunnen veranderen. Deze plasticiteit maakt dat wat je veel doet of waar je veel aan blootgesteld wordt, je gedrag verandert. Veel lachen, denken en zeuren ontwikkelt je lach, denk- en zeurvermogen. Stop je bijvoorbeeld met zingen, lachen en zeuren dan ontstaat er een afname van communicatie tussen bepaalde cellen, met als effect dat zingen en lachen je vergaat.
Tijdsarmoede
Omdat kloktijd en subjectieve tijd vaak met elkaar uit de pas lopen kun je, volgens Sitskoorn, een gevoel van ‘tijdsarmoede’ ontwikkelen. Deze onevenwichtigheid maakt dat veel mensen het gevoel hebben dat ze te veel dingen moeten in de tijd die ze tot hun beschikking hebben.
Sitskoorn stelt dat tijdsarmoede gerelateerd is aan zaken zoals hoofdpijn, gespannenheid, vermoeidheid, slapeloosheid, depressie en burn-out. Dus genoeg redenen om er zelf even bij stil te staan. In het boek staan suggesties die helpen bij het nadenken hierover.
Multitasken
Het gevoel van tijdsarmoede wordt vergroot door te multitasken: door te proberen meer taken tegelijkertijd uit te voeren. Dat komt omdat bij het wisselen van taken je ‘werkgeheugen’ wordt geleegd. Ook is de hersenstructuur die belangrijk is voor het opslaan van informatie, de ‘hippocampus’, minder actief bij afleiding dan bij aaneengesloten werken.
Tijdhonger
Sitskoorn spreekt van een continu gevoel van ‘tijdhonger’. De een lost dat op met ‘precrastinatie’, door taken zo snel mogelijk af te werken. Om ze maar zo snel mogelijk van je to-dolijst af te kunnen strepen. Anderen lossen het op met ‘procrastinatie’, door taken zo ver mogelijk vooruit te schuiven.
Tijdschema’s
In de organisatie gaan mensen vooral uit van kloktijd. En dat beïnvloedt hoe we naar de wereld en elkaar kijken, hoe we denken, hoe we ons voelen ‘of we dat nou beseffen of niet.’ We werken volgens tijdschema’s, we weten hoelang een gebeurtenis duurt en dat beschrijven we in kloktijd. Deze opvatting van tijd bepaalt ook hoe mensen elkaar beoordelen. Zo wordt bijvoorbeeld iemand die zijn tijd efficiënt inzet vaak als succesvol gezien en wie dat niet doet als lui, traag, asociaal, nutteloos of tijdverspiller.
Managementboek
Het is voor managers goed te weten hoe zij zelf en ook hoe hun medewerkers omgaan met tijd en deadlines. Zo functioneert de ene medewerker goed met deadlines. Voor hen motiveert en daagt een deadline uit. Daartegenover staan mensen met een hoge ‘interne urgentie’ die vaak stress voelen door het gevoel van continu onder tijdsdruk te staan. Bij het samenstellen van teams is het voor managers handig om te weten hoe mensen met tijd omgaan. Sitskoorn citeert onderzoek dat laat zien dat teams beter functioneren als de ‘actiestijl’ van de baas overeenkomt met die van de werknemers.
Tijd genoeg
Het boek van 150 bladzijden heeft een goed leesbare combinatie van praktische verhalen, adviezen hoe met tijd om te gaan, met achter in het boek twaalf pagina’s die verwijzen naar de wetenschappelijke bronnen waar Sitskoorn haar ideeën op baseert. Het boek staat vol met verhelderende inzichten en praktische tips die de lezer helpen, als deze tenminste er de tijd voor neemt, om van ‘tijd tekort’ naar ‘tijd genoeg’ te groeien. Sitskoorn houdt een pleidooi om niet langer gezondheid, vrienden, passies en persoonlijke ontwikkeling op te offeren door alles binnen het frame van kloktijd te proppen.
Over Rudy Kor
Rudy Kor is zelfstandig organisatieadviseur en auteur van diverse managementboeken. Tot voor kort werkte hij (als senior partner) bij Twynstra Gudde. Hij startte zijn werkzame leven bij Philips in Eindhoven. Als adviseur helpt hij (project)managers bij het effectiever inrichten van hun projecten. Als veellezer wordt hij gedreven door nieuwsgierigheid en schrijft regelmatig boekrecensies.
