John Cleese was de inspiratiebron om 'Creativiteit en innovatie' te gaan schrijven, zo schrijft de auteur in het dankwoord. Voornamelijk in het eerste deel van het boek is die inspiratie te merken, wanneer Fons Trompenaars voorbeelden uit Fawlty Towers aanhaalt. Helaas blijft dat bij het eerste deel. Verder lijkt Trompenaars toch vooral geïnspireerd door zijn eigen ideeën, die we ook in andere boeken van hem tegenkwamen. Verzoening van uitersten staat hierbij centraal. Verzoening betekent niet ergens in het midden gaan zitten, een compromis sluiten. Wat is verzoening dan? Eén van de uitersten wordt als uitgangspunt genomen en aangevuld met het andere uiterste.
Dit principe van verzoening kan men op veel onderwerpen toepassen, zoals in dit boek wel duidelijk wordt. Steeds waar er uitersten, dilemma's optreden, is verzoening de oplossing. Trompenaars beschrijft innovatie op drie niveaus: het individu, het team en de organisatie. Wat betreft het individu heeft Trompenaars een groot aantal testen bestudeerd, die de kenmerken van een creatief persoon meten. Deze testen hebben vaak een polariserend karakter, terwijl volgens Trompenaars creativiteit juist wordt gekenmerkt door een verzoenend vermogen. Een situatie is vaak niet zwart-wit, zoals een test je dwingt te kiezen. Hoe vaak denken we niet: 'Het hangt van de situatie af, hoe ik dit aanpak'? Trompenaars pleit daarom voor een andere wijze van beoordelen, waarbij hij verzoening als alternatief in de test toevoegt. Wat betreft het samenwerken in teams is diversiteit in samenstelling essentieel voor een creatieve output. De teamrollen zoals die door Meredith Belbin zijn beschreven, vormen hierbij een goed uitgangspunt. Trompenaars gaat nog een stap verder en koppelt de rollen aan fasen die productontwikkeling doorloopt. Elke fase kent volgens hem een aantal dilemma's en typische rollen die verzoend moeten worden. Dit deel van het verhaalt overtuigt mij niet. Met dezelfde argumenten als Trompenaars, zou ik zo een aantal rollen kunnen omwisselen; voor het verhaal maakt het niet uit. Trompenaars onderscheidt vier bedrijfsculturen: de kweekkamer, de familie, het geleid projectiel en de Eiffeltoren. Deze culturen worden gekenmerkt door de dimensies egalitair, hiërarchisch en persoons- dan wel taakgericht. Een bedrijfscultuur ligt niet vast. Vaak zie je dat een innovatief bedrijf begint als kweekkamer. Trompenaars beschrijft de fasen die een innovatief bedrijf doorloopt. Na een periode van groei stuit het bedrijf op een crisis. De crisis bestaat uit een aantal dilemma's die, eenmaal verzoend, leiden tot een verandering van cultuur. 'Creativiteit en innovatie' beschrijft voornamelijk de randvoorwaarden die nodig zijn om een creatieve dan wel innovatieve cultuur tot stand te brengen. Het proces van creativiteit en innovatie zelf komt niet aan de orde. Wat stoort in 'Creativiteit en Innovatie' zijn de vele slordigheden, vooral als het gaat om de figuren. In de figuren ontbreken dingen, de tekst sluit niet altijd aan op de figuren en, wat ik nog het ergst vind, soms kom ik tot heel andere conclusies! Zo enthousiast als ik was over 'Business en cultuur', dat Trompenaars met Woolliams geschreven heeft, zo teleurgesteld ben ik nu over 'Creativiteit en innovatie'. Trompenaars lijkt gemakkelijk te willen scoren met het populaire onderwerp innovatie door eerder werk in een nieuw jasje te gieten. Bovendien wekken de slordigheden waar het boek bol van staat de indruk dat het boek er snel moest komen.
Over Carla Verwijs
Carla Verwijs is managementconsultant met een specialisatie in kennismanagement.
