Ontsnappen uit S-catraz

De verbastering van Alcatraz naar S-catraz komt voort uit de S-curve, het proces van verval en wedergeboorte, bijvoorbeeld toegepast bij de levenscyclus van producten. Als een organisatie op een bepaald moment succesvol is, maar niet bezig is met innovatie, zal het succes opdrogen. De gevangenis van het succes ligt op de loer, vandaar de term S-catraz. De S-curve wordt uitgebreid toegelicht, aan de hand van voorbeelden uit het bedrijfsleven, maar ook de S-curven in een mensenleven. Robertson geeft aan dat onderaan de S geïnvesteerd moet worden, en dat in de consolidatiefase de winst gepakt wordt. De koppeling aan de begrippen waarden, visie, missie, strategie, tactiek, proces, structuur, procedure en norm is vernieuwend. In de startfase van de S-curve ligt het accent op vragen als 'wie zijn we, wat doen we en waarom' (waarden, missie, visie). Tijdens groei en consolidatie draait het om vragen als 'hoe kunnen we onze plannen, gezien de omstandigheden, het beste aanpakken?', dit gaat om strategie, tactiek en invulling van processen. In de neergang (efficiëntiefase) vraagt men zich af 'hoe kunnen we dat wat we doen goedkoper, sneller en beter doen?' (structuur, procedure en norm). De rode draad wordt gevormd door de S-curve, het boek tracht te leren hoe je een organisatie kunt leren om telkens nieuwe S-curves op te opstarten. Belangrijke begrippen uit de ethologie (de leer rondom evolutie van gedragssystemen) bepalen hoe een organisatie die verandering aangeleerd kan worden. Deze begrippen 'attachment' en 'exploratie' worden duidelijk aan de hand van een treffende vergelijking van ouders die een kind meenemen naar een feestje van gezamenlijke vrienden. Het kind kent daar nog niemand. Bij het betreden van het huis kruipt het kind tegen de ouders aan. Als een van de ouders het kind aandringt om te gaan spelen kruipt het nog meer tegen de ouders aan. Als de omgeving door het kind is aanschouwd en veilig bevonden zal het op gegeven moment vanzelf de omgeving gaan verkennen. Af en toe omkijkend naar de ouders, maar opgaand in het spel van de andere kinderen. Aan het eind van het feestje zijn de ouders voor het kind uit het zicht verdwenen en moet moeite gedaan worden om het kind mee naar huis te krijgen. Robertson geeft hiermee aan dat een mens zich eerst veilig en vertrouwd moet voelen, wat hij aanduidt met de term 'attachment'. Als dat stadium is bereikt, zal de mens als vanzelf gaan verkennen, exploreren. Zolang de attachment genoeg binding en veiligheid biedt, zal de exploratie doorgaan. De uitdaging voor een organisatie ligt er dus in om voldoende attachment te bieden aan medewerkers, zodat deze als vanzelf vernieuwing en innovatie gaan nastreven. Voor volledige attachment moet het management uitgaan van persoonlijke waarden en de waarden van de totale organisatie. De boodschap die een manager afgeeft moet consistent zijn, altijd! Als tegenstrijdige berichten worden afgegeven zullen medewerkers terugdeinzen, als het kind dat tegen de ouder aankruipt. Deze analogie wordt verder uitgebreid met de wijze waarop mensen zich binden, waaraan ze zich binden en wat voor teams en type medewerkers nodig zijn voor de ontwikkelingen binnen de S-curve. Maar met name het herkennen en toepassen van attachment, exploratie en consistentie was voor mij de belangrijkste lering. 'Ontsnappen uit S-catraz' is een leerzaam boek dat aanzet tot nadenken over eigen gedrag en de cultuur waarbinnen gewerkt wordt. Er is geput uit veel boeken en overige bronnen, de genoemde voorbeelden zijn van toegevoegde waarde en de omvang van het boek is beperkt. Qua leesbaarheid is het soms doorbijten, maar het boek is lezenswaardig.