Hoeveel boeken zijn er inmiddels wel niet geschreven over cultuurverandering? Ik denk boekenkasten vol… De auteurs Van Wiggen, Vriens en Galle hebben hun eigen advieservaringen verwerkt in een bewerking van enkele theorieën.
Een cultuurschets
Het boek start met een schets van wat cultuur is. Cultuur wordt gevormd door artefacten, waarden en normen en basisveronderstellingen. De verhalen over wat er gebeurt als je iets goed of fout doet, spelen de grootste rol. Voorbeeldgedrag vanuit de leiding/het management bepaalt voor een groot deel de cultuur. Cultuur volgt echter niet de wetten van het management, maar het pad van de connectie. Dat wil zeggen dat een cultuur niet vast te stellen is, maar ontstaat. Het kan dus ook in beperkte mate worden bijgestuurd, en dat vraagt veel tijd. De schrijvers verwijzen hier naar de high-performancecultuur zoals door De Waal is onderzocht/beschreven.
Quinn, Rohrbaugh, Harrison en Handy
Het tweede hoofdstuk vormt de kern van het boek. Daarin wordt de cultuurladder toegelicht. De schrijvers hebben deze ladder ontwikkeld op basis van modellen van Quinn en Rohrbaugh en van Harrison en Handy. De modellen worden beschreven en de auteurs concluderen dat deze te weinig houvast bieden voor deze moderne tijd, met name door de benadering van tegengestelde belangen. Organisaties moeten op zoek naar manieren om samen te werken en een cultuur waarin voor alle belanghebbenden baat bij hebben.
Zes cultuurtyperingen
De cultuurladder zet de verschillende bedrijfsculturen af tegen de waarde die ze toevoegen voor de organisatie en haar medewerkers. Dit resulteert in zes cultuurtyperingen die een ladder vormen:
- Uitvoerende cultuur – doen wat moet
- Instruerende cultuur – het goed doen
- Verbindende cultuur – het samen doen
- Presterende cultuur – het beste doen
- Lerende cultuur – het steeds beter doen
- Inspirerende cultuur – het ongelooflijke doen
In het boek worden de typeringen verder uitgewerkt. Je zou denken dat iedereen zou willen streven naar een inspirerende cultuur. Maar dat is niet voor elke organisatie noodzakelijk of wenselijk. Een eerste stap in cultuurverandering is dan ook je doel (gewenste cultuur) zo concreet en helder mogelijk te bepalen, waarna je een bepaling van de huidige status kunt uitvoeren.
Valkuilen voor cultuurverandering
De auteurs beschrijven valkuilen voor cultuurverandering onder de noemer ‘cultuurverwarring’, leuk gevonden. Het zijn zaken die worden ingevoerd om stappen te maken, maar eigenlijk de huidige cultuur bevestigen. Ik noem de cultuurverwarringen:
- Kwaliteitssystemen om te leren: kwaliteitssysteem leidt tot een uitvoerende cultuur, de eisen worden ‘afgevinkt’.
- Van Lean naar laat maar: zodra je tools gebruikt om gedrag af te dwingen, ga je automatisch een stap terug op de Cultuurladder.
- Zelfsturing: kan leiden tot teveel afstemming, consensus waarbij medewerkers teveel rekening houden met elkaar.
- Opgelegde connectie: als je instrumenten gebruikt om connectie te forceren, krijg je een instruerende cultuur.
Leiderschap is bepalend
De volgende hoofdstukken gaan in op leiderschap en teams. Een opvallende uitspraak in het boek is ‘het start niet met Waarom, zoals Simon Sinek in zijn bekende boek stelt, maar het start altijd met jou’. Intentie van deze uitspraak is dat leiderschap bepalend is. De schrijvers onderkennen 6 niveaus van leiderschap, die gekoppeld kunnen worden aan de cultuurladder:
- Baas
- Kundige baas
- Teamspeler
- Leider
- Coachende leider
- Inspirerende leider
Deze 6 leiderschapstypes worden in het boek verder uitgewerkt, met de benodigde competenties.
De auteurs onderscheiden verder 7 stappen om te komen tot een succesvol team: van ‘vertrouwen als basis’ tot ‘samen vieren’.
Cultuurontwikkeling
Het laatste hoofdstuk gaat in op cultuurontwikkeling en hoe je dat doelgericht kan sturen. De stappen van diagnose, doelbepaling en actieplannen worden beschreven. Deze zijn vrij generiek. Tot slot worden nog Key Behavior Indicatoren (KBI’s) uitgewerkt. Dit zijn indicatoren die het nieuwe gedrag meten en uitdrukken.
Bij het boek is een werkboek beschikbaar, via internet is het te downloaden. Dit is een welkome aanvulling, het boek is theoretisch ingestoken, bevat wel een aantal vragen, maar geen concrete handvatten. Bij de titel had ik direct een link met het boek De ladder van Ben Tiggelaar. Ik denk dat de schrijvers hierdoor ook geïnspireerd zijn. De cultuurladder is weer een net iets andere manier om tegen cultuur aan te kijken en het proces van cultuurverandering vorm te geven.
Over Jan Hoogstra
Jan Hoogstra heeft meer dan 25 jaar ervaring als IT-adviseur en IT-auditor bij grote accountants- en adviesbureaus. Tijdens zijn loopbaan heeft hij veel opdrachten gedaan op het gebied van informatiebeveiliging en optimalisering van de inzet van IT. Jan is directeur bij CognoSense, dat gespecialiseerd is in de menselijke kant van IT.
