Kastelen staan in Op zoek naar nieuwe oplossingen symbool voor de gevestigde orde, voor instellingen en overheidsinstanties. Ze zijn ontworpen om leidinggevenden en functionarissen te beschermen tegen ongewenste indringers, of tegen de noodzaak om te veranderen. Het zijn institutionele structuren die hoog oprijzen en aanvoelen alsof ze er eeuwig zullen zijn. Monumenten voor vroegere tijden en het denken van vroeger: musea voor het behoud van het verleden.
Moss Kanter stelt al in haar proloog dat innovatie zelden ontstaat in de krochten van de gevestigde orde. Bestaande organisaties zijn namelijk geneigd beslissingen uit het verleden te verdedigen. Die geven de macht niet snel op, maar proberen juist veranderingen tegen te houden. Niet geavanceerde leiders ontbreekt het aan vaardigheden om culturen en maatschappelijke instellingen te veranderen, waardoor hun pogingen vrijwel altijd verzanden.
Geavanceerd leiderschap
Een geavanceerd leider heeft extra vaardigheden die nodig zijn om ambigue, warrige complexe problemen van systemische aard op te lossen. Een geavanceerd leider signaleert niet alleen, maar gaat ook af op hardnekkige problemen, juist omdat niemand anders er raad mee weet. Geavanceerde leiders hebben met elkaar gemeen dat ze los van gevestigde structuren zoeken naar nieuwe wegen op terreinen vol onzekerheden en conflicten waar anderen zich niet durven te begeven. Het gaat dus om daadkracht, doorzettingsvermogen en overtuigingskracht. Heel anders dan positiemacht en hiërarchie.
Dit type leiderschap vereist contextuele intelligentie, empathie en leiding nemen zonder dat iemand het vraagt. Buiten de kastelen is ruimte om ‘out of the building’ te denken en handelen, out of the box voldoet al lang niet meer!
Vaardigheden
Geavanceerd leiders moeten belangrijke vaardigheden ontwikkelen en inzetten. In eerste instantie moeten ze ervoor zorgen dat ze zichtbaar zijn bij elk evenement of gebeurtenis die relevant is voor het doel. Daarnaast moet je tot de kern van kringen doordringen om je verhaal te verkondigen, geef er lezingen, presentaties, webinars over en zorg dat alle relevante personen weten wie je bent en waar je voor staat. Voorts is het van wezenlijk belang dat je eerst kennis vergaart voordat je ergens om gaat vragen. Stel je op als iemand die wil leren in plaats van gelijk je eigen standpunten door te drukken: investeer eerst in écht contact.
Als vierde doen geavanceerde leiders aan zaaien en inwerken. Ze gaan dus niet recht op hun doel af omdat dan alle verdedigingsmechanismen van kastelen in werking treden. In plaats daarvan knopen zij eerst achter de schermen relaties aan, nog voordat iemand ‘formeel’ ergens aanschuift. Zoals grote onderhandelaars dat ook doen. Als laatste is het van belang om continu nieuwe resultaten te leveren en mislukkingen te accepteren. Een geavanceerd leider heroverweegt namelijk periodiek zijn benaderingen en zorgt ervoor dat hij ontwikkelingen bij houdt.
Kwetsbaar
Een mooie waarschuwing van Moss Kanter is dat innovaties altijd kwetsbaar zijn. Er kan van alles misgaan en de zoektocht naar steuntroepen is nooit af. Grote successen worden geboekt wanneer medestanders worden verenigd, tegenstanders worden verzwakt of verdeeld en passieve toekijkers worden ‘bekeerd’. Het tegenovergestelde is het risico. Tegenslagen doen zich onvermijdelijk voor bij alle soorten innovaties en veranderingen. Vooral in de woestijnfase, ofwel het middenstuk. Daar kunnen coalitiepartners afhaken door verschil in inzicht of tegenstrijdige belangen. Ook kan het zijn dat geld en tijd opraken. In de praktijk wordt de tijd die nodig is voor een nieuw initiatief vaak onderschat.
Als derde kunnen er zich onverwachte hindernissen voordoen. Zo kan bijvoorbeeld door een crisis de aandacht in de samenleving veranderen, maar denk ook aan een pandemie die ineens de kop opsteekt. Als laatste kan ook de kritiek aanzwellen doordat de gevestigde orde zich steeds feller gaat verzetten. De gevestigde orde met hun privileges zullen hun status quo niet snel opgeven. Wees daarom als geavanceerd leider voorbereid op het ‘middenstuk’ van je innovatie- of veranderproces. Dat is de slopende fase tussen de start en finish en kan voor iedereen uitputtend zijn. Dit is het stuk waarop het aankomt op mentale weerbaarheid en wilskracht: houd de gelukzaligheid van het afzien en de overwinning voor ogen is het devies.
Over Elmas Duduk
Elmas Duduk is psycholoog en bedrijfskundige. Als expert Lerende Organisaties en Veranderkundige begeleidt zij gerenommeerde organisaties bij complexe verandertrajecten, inrichtingsvraagstukken en kennismanagement. Als coach begeleidt zij executives en high performers. Zij is auteur van de boeken Crossmenstorschap en Comforttransitie.
