De bundel opent met een essay tegen fascistische denkbeelden. Ze ziet het als een door emotie gedreven ideologie die dweept met sterke mannen en de gewelddadige brutaliteit die wordt ingezet ter bescherming van de verworvenheden van een elite. Fascisme heeft een afkeer van alles wat een egalitaire samenleving symboliseert. Sinds de opkomst van de Italiaanse fascisten aan het begin van de twintigste eeuw hebben fascisten een fascinatie met machines en vooral met vliegen. Het is een technologische triomf over de natuur. Ook nu lonkt de ruimtevaart. We zouden de beperkte aarde kunnen verlaten op weg naar nieuwe horizonten.
Sjamanistische wijsheid, kenners van de natuur
Jay Griffiths heeft voor haar eerdere boek (Wild, an elementary journey) meerdere continenten afgereisd. Zowel in de tropen als in de poolstreek heeft ze geleefd met inheemse volken die haar de wijsheid van de natuur hebben laten zien. Wereldwijd is het sjamanisme gericht op het welzijn van de natuur en de mensen en van de relatie tussen beide. Sjamanistische wijsheid maakt creatief gebruik van metaforen om je te helpen je te identificeren met iets groters dan jezelf. Tragisch genoeg zijn inheemse volken op tal van plekken weggejaagd van hun land door kolonialisten die de rijkdom van hun land wilden oogsten. Daarbij zijn ze belaagd door missionarissen die het mystieke en metaforische sjamanisme hebben willen uitroeien en vervangen door een veel letterlijkere leer van goed en kwaad.
Geleid door een dier
De aanblik van een schaatsenrijder die zijn weg baant over het wateroppervlak. Dat kleine insect is voor Griffiths voldoende om haar uit een sombere bui te halen. Onze connectie met de natuur maakt ons blij. Een wandeling door de natuur doet ons beter voelen. Blije relaties tussen mensen en dieren maken dat we wat voor elkaar willen terug doen. De honingspeurder is een vogel die de mensen laat zien waar de bijen hun bijenkorf hebben gemaakt. Een zorgzame relatie tussen de honingspeurder en de mens maakt dat beide van de honing kunnen genieten. Griffiths heeft veel verdriet over de grote verliezen van de natuurlijke rijkdom. Vogels-, vissen- en insectenaantallen die met tachtig procent zijn afgenomen in de afgelopen vijftig jaar. De vernietiging van de soortenrijkdom op aarde is duizelingwekkend en beangstigend. Griffiths heeft hoop dat wij ook een honingspeurder in ons hebben, een poolster die mensen motiveert om zich in te zetten voor een betere toekomst.
De donkerte van de bodem en van het heelal
Insecten zijn dan wel onbetekenend of worden veracht en gevreesd. Insecten vinden we het laagste van het laagste. Insecten worden vertrapt. Maar in de donkerte van de bodem zijn het de insecten die dode lichamen omzetten in vruchtbare aarde waarin nieuw leven kan groeien. Net als onze dromen verwerken ze het verleden en creëren ze een toekomst. Insecten bevruchten onze voedselgewassen. Insecten zijn voedsel voor talloze dieren. Zonder insecten zijn we niets. Vruchtbare bodem kost jaren om zich te vormen, maar de moderne mens verhoudt zich slecht tot trage processen en jaagt de humusrijke toplaag van landbouwbodems er in no time doorheen. Als we naar de donkere sterrenhemel kijken, zien we de lange tijd en een soort van eeuwigheid. Als we naar de donkere grond en het leven onder de grond kijken kun je daar ook een eeuwigheid in zien. Die lange tijd zouden we wat meer mogen voelen.
Extinction Rebellion
Griffiths kreeg een pamflet in haar handen gedrukt van Extinction Rebellion. Beide woorden resoneerden diep bij haar. Ja, ze wilde ook rebelleren tegen de uitroeiing van het leven. Volgens Extinction Rebellion helpt hoop niet meer. Hoop kan je passief maken. Hoe sla je alarm? Door te laten zien dat je gealarmeerd bent. Extinction Rebellion overtreedt bewust de wet om aandacht te vestigen op het vernietigen van de toekomst. Griffiths doet verslag van haar deelname in de protesten in Londen in 2019. Ze doet haar best om door de politie te worden gearresteerd. Dat lukt en uiteindelijk wordt ze voorgeleid bij de rechter. Na Griffiths’ vlammende betoog is de rechter tot tranen beroerd. Hij is geraakt door de vriendelijkheid van de betogers, hun integriteit en de vurigheid waarmee ze voor de toekomst strijden. Als schrijver is het Griffiths’ doel om de weg te wijzen voor anderen. Eerlijk en oprecht beschrijven wat haar drijft. Dat is haar manier om de wereld beetje bij beetje te transformeren tot een mooiere wereld.
Betoverende taalgevoeligheid
Griffiths is een schrijver van een bijzondere klasse. Haar gevoel voor taal is fenomenaal. De grootste gave van de mensheid is ons vermogen tot metaforen, zegt ze. Als iemand wegwijs is in metaforen en relaties tussen woorden en talen, dan is het Jay Griffiths. Why Rebel is een dun boekje, maar de inhoud is bijzonder en absoluut het lezen waard.
Over Freija van Duijne
Freija van Duijne was van 2013 tot 2018 voorzitter van de Dutch Future Society. Zij heeft meer dan tien jaar werkervaring als toekomstverkenner en strateeg in diverse overheidsorganisaties. Freija werkt vanuit haar bedrijf Future Motions en geeft trainingen en lezingen op gebied van toekomstverkennen.