In de ban van burn-out - ‘Brengt balans en nuance in het denken over burn-out’

Eigenlijk heb ik niet zoveel met burn-out. Ik bedoel: ik ken de term, heb een algemeen idee van de betekenis en ik las er flarden informatie en wat nieuwsberichten over. Dat ik niet veel wist over burn-out kwam voor een deel door de hoeveelheid en de spreiding van informatie - veel mensen, met verschillende achtergronden, praten en schrijven op veel plekken over burn-out. En ze adviseren. Ze adviseren heel veel.

Label

Deels lag het ook aan mij, dat ik er niet veel over wist. Een verscheidenheid aan informatie hoeft me namelijk niet tegen te houden iets uit te zoeken. Blijkbaar was mijn interesse niet groot genoeg om op onderzoek te gaan. Voor mij kwam er een aanleiding om me in het onderwerp te verdiepen; mensen dichtbij vielen uit en kregen het label burn-out. Vanzelf kwamen er vragen in me op: wat is burn-out?  Wat is het niet? Hoeveel invloed kan het hebben? Voor antwoorden ging ik op zoek naar een boek. Dat werd In de ban van burn-out van Christiaan Vinkers.

Laat ik direct mijn conclusie geven: In de ban van burn-out is een topboek. Ik durf wel te zeggen dat het een standaardwerk is over dit onderwerp.

Wat is het?

Vinkers besteedt een groot deel van zijn boek aan de meest voor de hand liggende vraag: wat is burn-out eigenlijk? Het antwoord is volgens hem minder voor de hand liggend. Dat komt bijvoorbeeld door de problematiek bij het onderzoeken van burn-out en door het multidisciplinaire karakter ervan. Vinkers is open over de valkuilen en grenzen van onderzoek, dit werkt ontwapenend en geeft hem nog meer geloofwaardigheid. Het antwoord op de vraag geeft hij in een breed opgezette verkenning in dit boek.

Net als ik loopt hij aan tegen de veelheid aan informatie; hij benadert deze op een kritische en analytische manier. Historische, medische, psychologische, culturele en sociologische perspectieven komen in meerdere hoofdstukken aan bod. Zelfs de vele adviseurs én de behoefte om te adviseren worden op een aansprekende manier beschreven.

Nuance

Een mini-spoiler: wie een knallende verklaring met bijpassende oplossing zoekt, moet dit boek niet lezen. Met de brede verkenning brengt Vinkers balans en nuance in het denken over burn-out. Die nuance gaat overigens niet zo ver dat feiten en ervaringen verdwijnen in twijfel en relativering. Ook van het andere uiterste blijft Vinkers weg. Hij verdedigt de nuance wanneer hij aannames weerlegt over ‘onze’ tijd: die is niet direct te snel, te druk en te individualistisch. Als we het toch over ‘onze’ tijd hebben: burn-out wordt wel een epidemie genoemd, maar ook dit plaatst Vinkers in een breder en minder sensatiegericht kader.

Stress als kern

In zijn erkenning van het verschijnsel is Vinkers duidelijk. Hij redeneert vanuit de klachten, waarbij hij ervoor waakt om burn-outverschijnselen altijd gelijk te stellen aan een een (complete) burn-out. Zijn betoog is overtuigend wanneer hij stress als oorzaak en kern stelt voor dat wat we burn-out zijn gaan noemen. Wat volgt is een belangwekkende beschouwing over de aard van stress en de rol ervan bij allerlei psychische klachten. Stress is nodig, goed zelfs, maar te veel stress kan funest zijn. Wat ‘te veel’ is hangt af van meerdere factoren, wat een universele aanpak van - in dit geval - burn-out onmogelijk en onwenselijk maakt. Vinkers is terecht kritisch op one-size-fits-all benaderingen voor het voorkomen of herstellen van burn-out. Vaak komt het er op neer dat de gebruikte terminologie bij deze benaderingen zo algemeen is, dat ze op alle gevallen van toepassing lijken. In de praktijk is het algemene juist de valkuil.

Op hoog niveau

Hoewel hij zich dus afzet tegen alwetende adviseurs, brengt hij - met de nodige terughoudendheid - goede, zo specifiek mogelijke ideeën over omgaan met burn-out. Dit doet hij voor het individu, maar ook voor de samenleving als geheel. Hier toont hij zich een schrijver van hoog niveau - hij verbindt het kleine en het grote schijnbaar moeiteloos met elkaar.

Door het lezen van In de ban van burn-out heb ik veel geleerd met relatief weinig lezen. Ik heb mijzelf een zoektocht langs diverse media en onderzoeksvelden bespaard; dat heeft Christiaan Vinkers al voor mij gedaan. Voor mij is het devies: als je iets leest over burn-out, laat het dan dit boek zijn.