Toeval of het lot? Tijdens een lange wandeling in Frankrijk kwam ik erachter dat mijn telefoon leeg was. Ik liep geen specifiek pad en stond ergens middenin het bos. Terwijl ik twijfelde over welke richting te nemen, begon het te regenen. Ik koos willekeurig een pad en dwaalde zo zeker een uur door het bos, tot ik iemand tegenkwam. In gebrekkig Frans wist ik te ontfutselen dat ik eigenlijk dicht bij het ‘blauwe’ pad was. Was dit puur geluk, of een onzichtbare ordening in een chaotisch systeem?
Contingentie en convergentie
Klaas behandelt dit vraagstuk met concepten als contingentie (de impact van willekeur) en convergentie (de neiging van systemen om naar een bepaalde uitkomst toe te bewegen). Hij betoogt dat kleine, schijnbaar willekeurige veranderingen kunnen leiden tot grootschalige gevolgen, terwijl grotere structuren soms toch voorspelbare patronen blijven volgen.
Klaas blinkt uit in het toegankelijk maken van complexe ideeën. Zijn voorbeelden, zoals de evolutie van bacteriën, maken abstracte theorieën tastbaar. Vooral het idee van ‘zelfgeorganiseerde criticaliteit,’ (qua taal al niet heel eenvoudig) waarbij complexe systemen onverwachte omslagpunten bereiken, wordt overtuigend gepresenteerd. Dit helpt lezers te begrijpen hoe onze keuzes – hoe klein ook – kunnen bijdragen aan grote veranderingen.
Patronen
Ook Klaas’ bespreking van menselijke biases is sterk. Hij legt uit hoe onze hersenen patronen willen zien, zelfs in willekeur. Dit leidt vaak tot verkeerde aannames over oorzaak en gevolg. Door deze valkuilen bloot te leggen, moedigt hij lezers aan om open te staan voor onzekerheid en ambiguïteit.
Het laatste hoofdstuk, biedt een hoopvolle afsluiting. Hierin benadrukt Klaas dat onze acties ertoe doen. Ondanks chaos en willekeur blijven menselijke keuzes essentieel voor de vorming van de toekomst.
Sommige lezers kunnen na lezing teleurgesteld zijn door de beperkte diepgang. Voor degenen die al bekend zijn met complexiteitswetenschap of filosofische debatten over vrije wil, biedt het boek weinig nieuws. Voor degenen die op zoek zijn naar een fijne inleiding in deze vraagstukken, is het een aanrader.
Fluke is een uitnodigende, toegankelijke introductie tot de complexiteit van het leven en de rol van toeval. Klaas slaagt erin om abstracte concepten te vertalen naar begrijpelijke voorbeelden en prikkelt de lezer om na te denken over de onvoorspelbaarheid van het bestaan. Hoewel het voor gevorderde lezers weinig vernieuwend zal zijn, biedt het boek voor beginners waardevolle inzichten en inspiratie. Of je nu gelooft dat het leven gestuurd wordt door orde of chaos, Klaas laat overtuigend zien dat onze keuzes – hoe klein ook – altijd een verschil maken.
Over Ingmar Kappers
Ingmar Kappers helpt al meer dan 15 jaar organisaties om het verschil te maken in complexiteit met management, advies, training en begeleiding. Daarbij is zijn kracht samen met betrokkenen tot de essentie van het vraagstuk komen en de puzzel leggen.
Vanuit Sensemaking NL schrijft hij, verzorgt hij workshops en opleidingen en advies op het gebied van (sociale) complexiteit en sensemaking.
