Op een bepaald moment heeft iedereen weleens ondervonden dat het wijzer is te zwijgen. Als de grootste pestkop weer eens aan het uitdagen is. Als ome Karel op een verjaardagsfeestje andermaal zijn rabiate vreemdelingenhaat zit uit te venten. Als je beste vriendin een aperte leugen debiteert. Als je vrouw dolblij thuiskomt met een trui waarvan je denkt ‘Hoe kon je?’ Als je baas binnenkomt met een gezicht alsof zijn nieuwe schoenen niet helemaal matchen met zijn likdoorns. Spreken is dan zilver en zwijgen goud.
overlevingsstrategie
Zwijgen is een overlevingsstrategie. Je kunt heel lang denken dat je stem er niet toe doet of dat je alleen mag praten over de dingen waar je verstand van hebt, maar als je nooit de wereld toont wie je werkelijk bent, wat je te bieden hebt, wat je bezighoudt, word je nooit een volledige versie van jezelf. Op den duur gaat dat wroeten en kriebelen. ‘Waarom moeten we delen van onszelf wegpoetsen om te worden geaccepteerd?’, vraagt de schrijfster zich af.
afwijkende stemmen
Is het niet voor jezelf dan is het wel voor de mensen om je heen, dat vinden van je stem. Er bestaat nauwelijks een groter gevaar voor het harmonieuze gezin of het inspirerende bedrijf – om maar niet te spreken over de volwassen democratie – dan opgelegd zwijgen. Wie afwijkende stemmen bij voorbaat het zwijgen oplegt (of zichzelf laat opleggen), creëert een autoritair systeem en doodt wellicht het gezond verstand.
kleine, veilige stapjes
Maar hoe doe je dat: voor je mening uitkomen als je altijd gezwegen hebt? De aandacht op jou en je mening vestigen, terwijl het zo veilig is in je donkere hoekje? Of de andere kant van de medaille: hoe zorg je ervoor dat anderen in jouw omgeving hun mening, hun stem en hun identiteit niet langer onderdrukken? Daarover gaat de tweede helft van Doorbreek de stilte. Een ding hebben de gegeven tips gemeen: het zijn altijd kleine, veilige stapjes die gezet moeten worden. Dat Elaine Lin Hering zichzelf omschrijft als een jonge, stereotiep zwijgende en schuchtere vrouwelijke Aziaat zal die aanpak zeker beïnvloed hebben.
Elaine Lin Hering zegt behartenswaardige dingen in Doorbreek de stilte, maar het boek zelf is een beetje een te luchtig opgeklopte pudding – een dingetje waaraan ik mij bij meer Amerikaanse boeken stoor. De boodschap wordt uitgekauwd, omgedraaid, gepeperd en gezouten, opnieuw gekauwd en pas als alle smaak ervan af is, nemen we voorzichtig het volgende hapje. En een nog storender gewoonte in Amerikaanse boeken is het inleidende voorbeeld: ‘Jerome was de oprichter van een plaatselijke fitnessgroep.’ ‘Nadat Gaby jarenlang als bakker voor een bedrijf had gewerkt, begon ze een eigen winkel.’ ‘Kate was dolblij dat ze een eigen baan had.’ Altijd in de verleden tijd. Bij mij werkt dat op de lachspieren.
Vertaling
Een tip. Wie geen moeite heeft met Engels, raad ik aan het origineel Unlearning Silence te lezen – en niet alleen omdat die titel passender lijkt. Afleren is iets anders dan doorbreken, vind ik. En daarmee raak ik aan de kwaliteit van de vertaling. Ik liep met enige regelmaat vast in het kauwgomproza. ‘Dat we meningen waar we het niet mee eens zijn en mensen die we niet mogen kunnen ghosten, is een aantrekkelijk gegeven, omdat het gemakkelijker is om ons niet bezig te houden met de dingen die we uitdagend vinden.’ Met enige moeite begrijp je wat er staat, maar lekker leest het niet. (Ik moest heel erg denken aan mijn eigen pogingen om Homerus te vertalen op school: ook ik bezat een zonderling talent om uit de twee alternatieven die het woordenboek voor een woord bood telkens het verkeerde te kiezen.)
Maar goed. Laat de boodschap van Elaine Lin Hering gehoord worden. Die is er belangrijk genoeg voor.
Over Bert Thiel
Bert Thiel (1961) studeerde Nederlandse taal- en letterkunde in Leiden. Hij gaf ruim dertig jaar les in het voortgezet onderwijs. Nu leest, dicht en schrijft hij.
