Ik heb het boek met interesse gelezen en ik zal direct met de deur in huis vallen: het is een goed boek. Mijn eerste gedachte was dat publieke organisaties nu niet direct de meest innovatieve biotopen zijn die er bestaan. Ze zijn er immers niet op ingericht. Het boek van Menno Spaan heeft mij echter voorzichtig positief gestemd. In zijn boek zijn een zestiental casussen te vinden over succesvolle innovaties binnen publieke organisaties en dat geeft hoop.
Hooggespannen verwachtingen
Natuurlijk moeten ook publieke organisaties innoveren. De huidige tijd vraagt er nadrukkelijk om. Technologische vernieuwingen volgen elkaar steeds sneller op en wanneer je het als publieke organisatie niet zelf doet, dan loop je het risico te worden ingehaald door initiatieven van burgers en instellingen. En het zijn ook juist deze burgers en instellingen die steeds kritischer worden en steeds meer verwachten van een publieke organisatie.
Hoe vorm je innovaties?
Van indammen naar laten stromen is een boek bedoeld voor iedereen die in publieke organisaties werkt, aldus de auteur. Ik zou daaraan willen toevoegen dat het een boek is voor iedereen die geïnteresseerd is in innovatie bij publieke organisaties en een beter beeld wil ontwikkelen over de complexiteit daarvan. De casuïstiek in het boek geeft een helder beeld, wat ervoor zorgt dat sommige publieke professionals slagen om innovaties tot stand te brengen. Want hoe doe je zoiets in een turbulente omgeving waar ook nog eens ingewikkelde eisen aan publieke organisaties worden gesteld? Wat maakt deze projecten anders? Hoe bepaal je waar je op inzet? Wat betekent dit voor de praktijk van alledag? En zeer interessant: hoe geef je in een politiek-bestuurlijke setting op een gestructureerde wijze vorm aan innovaties. Hier geeft het boek antwoorden op.
Het is een fraai (spoor)boek wanneer je vanuit publieke organisaties wil innoveren. Het zal je zeker helpen valkuilen te omzeilen. Want innoveren vanuit publieke organisaties is geen alledaags fenomeen. Er is veel moed en durf voor nodig om te breken met een cultuur van regels, richtlijnen en protocollen. Tegelijkertijd is het een absolute noodzaak.
Zichtbare ervaring
Spaan helpt al bijna twintig jaar publieke organisaties met hun veranderprocessen. En die ervaring zie je terug in dit boek. De innovaties die hij in zijn boek beschrijft hebben hem geholpen het 4F-innovatiemodel te ontwikkelen welke als uitgangspunt is gebruikt. Wat valt er zoal te lezen in dit boek? Innovaties laten zich niet plannen. Ze ontstaan op basis van een idee, omdat een nieuwe technologie mogelijkheden biedt of omdat er eenvoudigweg een knelpunt moet worden opgelost. In hoofdstuk drie beschrijft Spaan het procesverloop van de gebruikte casuïstiek in het boek en zoomt hij in op de fasen van het 4F-innovatiemodel fiddle, flow, focus en fit.
In hoofdstuk vier wordt dieper ingegaan op het bepalen van de innovatiestrategie. Je hebt een prachtig idee, maar dan? Kies je voor ‘innoveren onder de radar’ of juist voor ‘innoveren in de spotlights’, of één van de andere beschreven strategieën?
En als er dan een goed idee is durven we het dan uit te voeren? Daarvoor is ondernemerschap nodig. Ondernemen vraagt om kansen zien en ze benutten. Het vereist lef, professionele ruimte met de mogelijkheid af te wijken in een politiek bestuurlijke context en verkennen over organisatiegrenzen heen. Hoofdstuk vijf gaat daar dieper op in.
Leiderschap is nodig
Hoofdstuk zes handelt over bestuurlijk innoveren. Het proces van uitproberen, het stoppen van initiatieven en het starten van andere, meebewegen, tegensputteren, enzovoort. Het vraagt ook om lef om innovaties die niet succesvol zijn tijdig te stoppen, de balans te bewaken met het primaire proces en omgaan met de politiek-bestuurlijke verantwoordelijkheden.
En dat alles vraagt nadrukkelijk om leiderschap. En niet alleen van degenen die formeel de leiding hebben. Je hebt ook informele leiders nodig die verantwoordelijkheid nemen omdat ze ergens in geloven ongeacht hun plaats in de hiërarchie. Hoofdstuk zeven gaat dieper in op leiden.
Richting een innovatievriendelijke omgeving
En wat als de innovatie succesvol blijkt te zijn? Hoe implementeer je zo’n innovatie dan in een organisatie die met bepaalde werkprocessen is ingericht? Plotseling moeten mensen anders gaan denken en doen. Dat vraagt om lef, aandacht en vasthouden aan nieuwe doelstellingen, leren van fouten en vieren van successen. Hoofdstuk acht wijst hierin de richting.
In de laatste twee hoofdstukken gaat Spaan in op de vraag hoe je een innovatievriendelijke omgeving creëert. Innovaties laten zich niet opleggen, maar moeten ontstaan door de mensen in de organisatie zelf. Hoe kom je tot de juiste cultuur? Spaan sluit af met een warm pleidooi voor structurele innovatie, die hij ziet als een morele verplichting.
Spaan is een man met een missie om publieke organisaties te verbeteren. Het boek is geschreven door een bevlogen man die zijn overtuiging en enthousiasme deelt met de lezer en dat werkt besmettelijk. Was ik vooraf enigszins sceptisch, na het boek gelezen te hebben constateer ik een veel optimistischer houding voor wat betreft innovatie in publieke organisaties. Er moet nog heel veel gebeuren, maar het kan!