Als je iets wilt weten over mindfulness en de praktische toepassing daarvan, dan is dit boek een aanrader. Je krijgt tips om gezond te eten, goed te slapen, genoeg te bewegen en oefeningen te doen. Mindfulness stelt terecht de mens centraal. Dat is een belangrijke voorwaarde voor een goede en gezonde cultuur. Het boek gaat echter niet dieper in op de oorzaken van als je niet mindful bent en de oorzaak van bijvoorbeeld wantrouwen en niet verbonden zijn. Het eerste mantra in het boek is “volledig aanwezig zijn”. Daar is niets mis mee. Maar het roept ook op om niet naar je negatieve gedachten te luisteren en ze te negeren. En dat leer je door mindfulnesstraining. Dan is mindfulness naar mijn idee dus een vervanger van alcohol en drugs, die men ook wel om die redenen nuttigt.
Het tweede mantra van het boek is discipline en beheersing. Door aandacht voor je ademhaling, te pauzeren en jezelf eraan te herinneren dat je je best doet, en vervolgens je zelfkritiek los te laten en verder te gaan met je bezigheden, ben je je zelfkritiek kwijt. Dat doet mij denken aan een lekke band: Als je die oppompt kun je wellicht een paar meter doorrijden, maar dan.… Blijven oefenen is dan vergelijkbaar met telkens weer je lekke band oppompen. Ook onze emoties moeten we beheersen. We moeten ernaar schouwen, net als naar iets anders dat we hebben. Ik ontmoette ooit een mindfulness-trainer die zo vlak en emotieloos was, dat ik ervan schrok. Nu snap ik dat. Hij “beheerste” kennelijk al zijn emoties. Maar een mens is gelukkig geen robot. Het boek geeft aan: Focus, discipline en beheersing zijn nodig om jezelf de baas te zijn. Zelfleiderschap is het vermogen om je gedachten, gedrag en handelen te beheersen. Het begint in je hoofd: Gedachten veranderen in daadkracht en daadkracht in gewoonten. En gewoonten leren je vormgeven. Dat is het mindfulnessproces.
Bizar is wel dat in dit boek de termen compassie en empathie door elkaar gehaald worden. (o.a. blz. 141 en 180). In deel 1en 2 zijn daar diverse voorbeelden van. Compassie betekent volgens de van Dale medelijden. Medelijden wil het lijden van de ander overnemen. De ander kan het niet zelf oplossen, want die is zielig. Empathie is inlevingsvermogen: Je in de gedachten en gevoelens van de ander kunnen verplaatsen, waardoor je de ander beter kunt begrijpen. Mededogen is meeleven. Je identificeert je niet en lijdt er niet onder. Mededogen gaat uit van gelijkwaardigheid en geeft de ander het vertrouwen dat die zelf in staat is om de situatie te accepteren, er indien nodig anders mee om te gaan en indien hij/zij dat wil, die zo mogelijk te veranderen. In het boek worden compassie en empathie met elkaar verward en empathie en medelijden door elkaar gehaald. Het maakt geen onderscheid tussen empathie en je identificeren met de ander en tussen empathie en liefde. Verwarrend en onbegrijpelijk om mensen op te roepen om compassie te hebben, terwijl empathie wordt bedoeld.
Het boek geeft terecht aan dat we een angstig ego hebben en onvoldoende beseffen hoe verbonden we met elkaar zijn. Angst om geen erkenning en waardering te krijgen en niet succesvol te zijn. Mindfulness lost dit op met rituelen en door training. Die neutraliseren de angst. Maar zelfs als dat geheel lukt, dan is dat naar mijn idee slechts tijdelijk, want daarmee is de angst niet weg. Het is onmiskenbaar dat de prestaties van organisaties door mindfulness verbeteren. (blz. 211). Daar getuigt het boek uitvoerig van. Het is kennelijk een goed hulpmiddel. Maar als we onszelf, teams, organisaties en samenlevingen willen verbeteren, is er meer nodig dan mindfulness. Daarvoor zullen we mijns inziens toch dieper in onszelf moeten afdalen. Schijn en zijn in onszelf moeten herkennen en erkennen en ons Zelf moeten realiseren. The mind of the leader maakt mij geen fan van mindfulness en door de begripsverwarring vind ik het geen aanrader, ondanks de vele praktijkvoorbeelden.
Over Bert-Jan van der Mieden
Bert-Jan van der Mieden is Organisatieregisseur / Levensregisseur bij Pyramide (Apeldoorn).
