Aan de hand van een eenvoudig model, schetst Noordhof de problematiek die organisaties ervaren bij het creëren van een open cultuur. Het gaat om macht, cultuur, vaardigheden en psychologie. Brede aspecten die de schrijver- heel knap - toe weet te spitsen op de essentie van het onderwerp: waarom mensen niet zeggen wat ze vinden en wat ze daaraan kunnen doen.
De cirkel van openheid die Noordhof in dit boek presenteert is een prachtig model dat op eenvoudige wijze duidelijk maakt waarom mensen zich wel of juist niet uitspreken in een organisatie. De vier kwadranten van de matrix staan voor persoonlijke invloed en de invloed van de organisatie. De twee kwadranten die draaien om de persoonlijke invloed hebben betrekking op ‘Ik kan het niet’ (het expliciete kenmerk van het ontbreken van vaardigheden) en ‘ik mag het niet’ (heeft impliciet te maken met de psychologie van de medewerker). ‘Het mag niet’ is de impliciete tegenhanger van de organisatie-invloed en heeft betrekking op de cultuur in de organisatie. ‘Het kan niet’ tenslotte, is de expliciete uiting van macht en infrastructuur in de organisatie. Daaromheen zit de cirkel die Noordhof benoemt met ‘ik wil het niet’ en gaat over de gevoelde noodzaak om je al dan niet uit te spreken. Het model helpt de lezer om de eigen persoonlijke situatie te bepalen om daarmee tot verbeteringen te komen.
In helder geschreven hoofdstukken koppelt Noordhof de vier kwadranten aan gangbare theorieën en andere modellen. Zo komen onder meer de piramide van Lencioni, de roos van Leary, RET en de bedrijfsculturen van Quinn voorbij. Daarmee is de cirkel van openheid een resultaat van de jarenlange ervaring en studie van de auteur. Waar in andere boeken een schrijver zich soms te buiten gaat en zijn winkelmandje volgooit in de supermarkt van modellen en theorieën, weet Noordhof zich te beheersen. Wat hij gebruikt is relevant, concreet, direct toepasbaar en daarmee van grote toegevoegde waarde voor de lezer.
Noordhof heeft voor het boek met veel mensen gesproken over hun ervaringen met een zwijgcultuur en daarmee werken in een onveilige omgeving. Voor de lezer met beperkte inzichten in de materie werkt dit als een trein. Het doet me denken aan de meer antropologische benadering van Daniel Coyle in ‘De bedrijfscultuur code’, een boek dat – opvallend genoeg – niet in de literatuurlijst staat. Deze benadering heeft voor een professional die vaker met dit bijltje heeft gehakt het nadeel dat het boek daarmee wat langdradig wordt. Ook de theoretische onderbouwing heeft dit effect. Daarmee is Waarom zeggen we niet wat we vinden met name een absolute aanrader voor de lezer die minder bekend is met het onderwerp maar er direct mee aan de slag wil.
Over Wiemer Renkema
Wiemer Renkema is eigenaar van To be Training & Consulting, een innovatief human resources training- en managementadviesbureau. Hij is de auteur van Managen of niet, dat is de vraag.
