Eigenlijk is het dus de buitenwereld die leidt, terwijl de leider een manager wordt van een onvermijdelijk proces. Zelfbewustzijn is nodig om eerst jezelf, en daarna anderen te kunnen leiden. Hoe je persoonlijk leiderschap ontwikkelt, wordt uitstekend op theoretisch niveau geschetst in het boek De zelfbewuste leider van Godfried IJsseling.
Nu is leiderschap ondergeschikt aan het economische systeem, dat we notabene zelf hebben ontworpen. Dat systeem zit tot in onze haarvaten, of beter gezegd, in onze overtuigingen: we zijn er zeker van dat spullen kopen ons gelukkig maakt, en dat efficiency ons welzijn verbetert. Als we ons bewust worden van die overtuigingen, en die gaan veranderen, kunnen we authentiek worden en onszelf gaan leiden. Dus, om zelfbewust te worden moeten we onze overtuigingen aanpakken.
IJsseling begint met uit te leggen dat veel zintuigelijke waarnemingen door ons onbewuste gefilterd en verwerkt worden, en vaak aangepast, vervormd of genegeerd worden, en zo tot onjuiste overtuigingen leiden. Die overtuigingen leiden weer tot een specifieke filtering en verwerking van waarnemingen, die die onjuiste overtuigingen versterken. Een vicieuze cirkel dus. Wat we denken te weten, heeft niets meer met de werkelijkheid te maken. Je hiervan bewust zijn is een goede eerste stap. Je denkwijze kritisch onderzoeken, is een tweede.
Jezelf leren kennen gaat niet lukken met ‘de kleurtjes', sterker nog, die zorgen dat je niet meer in jezelf of een ander verdiept. Je weet toch al dat hij blauw is/ jij blauw bent? Het gaat om het onderzoeken van wat je denkt en voelt. Het boek voert ons via de inzichten van Spinoza, Kahneman, Gilbert, Jung, Freud, Brené Brown, Tolle, etcetera naar het Cynefin framework van Snowden, wat gaat over de verschillende problemen of omgevingen, domeinen genoemd, en de beste reactie daarop:
Het Vanzelfsprekende domein zit vol known knowns die je met een simpele routine, de best practice, te lijf gaat. Het Gecompliceerde domein heeft known unknowns, die pak je aan met onderzoek en een good practice. Het Complexe domein is een stuk lastiger, met unknown unknowns, je gaat voorzichtig maar wat proberen en zo komt er een emergent practice. Tenslotte het Chaotische domein, totaal onvoorspelbaar, ook achteraf. Hierin vind je de unknowable unknowns. Gewoon maar wat gaan doen en kijken wat eruit komt: een steeds weer nieuwe handelswijze - de novel practice.
Wij behandelen alles het liefst Vanzelfsprekend, misschien zelfs Gecompliceerd. We proberen het Complexe domein te controleren, en lukt dat niet, dan verzinnen we gewoon nog meer controlemaatregelen. We houden ervan de werkelijkheid te versimpelen en houden niet van onvoorspelbaarheid. Maar door die niet-passende reactie creëren we juist nog meer onvoorspelbaarheid, nog meer chaos. Het wordt een self fulfilling prophecy. Het onderzoeken van je binnenwereld behoort ook tot het Complexe domein. Dat vereist dus experimenteren, en het verlaten van de oude routines.
Dit brengt ons dan op persoonlijke ontwikkeling en leren. Leren kun je doen op 3 niveaus: op het eerste niveau leer je om de dingen die je doet, beter te doen. Op het tweede niveau leer je om betere dingen te doen, hier kijk je naar je waarden en overtuigingen. Op het derde niveau denk je na over je denken, leer je om de dingen anders te zien. Dit past bij het Complexe domein. Dit onderdeel is ontleend aan het werk van Gregory Bateson, die ook de grondleggers van NLP heeft geïnspireerd.
De zelfbewuste leider is een wat filosofisch boek, verwacht dus geen stappenplan om zelfbewust te worden, maar wel een uiteenzetting van de verschillende theorieën en uitgangspunten met een prettig leesbare schrijfstijl die de filosofische en psychologische onderwerpen bepaald niet zweverig beetpakt.
Over Elly Stroo Cloeck
Elly Stroo Cloeck is project- en interim-manager op het gebied van Finance, Internal Audit en Risk Management. Daarnaast schrijft ze recensies en samenvattingen van managementboeken.
