trefwoord
Bovenstroom in organisaties: de zichtbare kant van verandering
In organisaties wordt vaak gesproken over 'bovenstroom' en 'onderstroom'. De bovenstroom omvat de zichtbare, formele en rationele aspecten van een organisatie: structuren, processen, doelen, plannen en meetbare resultaten. Het is wat managers bewust sturen en wat op papier staat. De onderstroom vertegenwoordigt daarentegen de onzichtbare elementen: emoties, informele relaties, onuitgesproken regels en verborgen dynamiek. Een effectieve organisatie heeft beide nodig, in balans.
Waarom is aandacht voor de bovenstroom belangrijk?
De bovenstroom vormt het fundament waarop organisaties gebouwd zijn. Het biedt structuur, richting en duidelijkheid. Zonder een goed georganiseerde bovenstroom weten medewerkers niet wat er van hen verwacht wordt en kan een organisatie chaotisch worden. De bovenstroom maakt resultaten meetbaar en vormt de basis voor rationele besluitvorming.
Peter Kunneman
Paula Nordhauzen
Leve het team
In 'Leve het team' laten Paula Nordhauzen en Peter Kunneman zien hoe de bovenstroom de taakgerichte kant van teamwerk betreft: formele werkrollen en expliciete doelen. Ze tonen dat effectieve teams zowel de bovenstroom (werkrollen) als onderstroom (emoties, overlevingsrollen) in balans houden voor optimale prestaties.
Boek bekijken
Verwachte levertijd ongeveer 2 werkdagen
Interessant is dat uit praktijkervaring blijkt dat managers gemiddeld 80% van hun tijd besteden aan de bovenstroom. Ze richten zich op plannen, personeel, kengetallen en contracten - elementen die zichtbaar, meetbaar en stuurbaar zijn. Slechts 20% van hun aandacht gaat naar de minder zichtbare aspecten die de onderstroom vormen. Daarmee ontstaat een fundamentele disbalans.
Gyuri Vergouw
Het dodo-effect - Over gedragsverandering in organisaties
In 'Het dodo-effect' beschrijft Gyuri Vergouw dit onevenwichtige aandachtspatroon van managers. Hij betoogt dat juist de onderstroom voor een belangrijk deel het succes van organisaties bepaalt. Vergouw laat zien hoe deze disbalans leidt tot hardnekkige problemen die niet opgelost worden door enkel bovenstroom-interventies.
Boek bekijken
Verwachte levertijd ongeveer 3 werkdagen
Auteurs die schrijven over 'bovenstroom'
De bovenstroom in verandertrajecten
Bij organisatieveranderingen ligt de focus vaak primair op de bovenstroom: nieuwe structuren, processen en systemen worden ontworpen en geïmplementeerd. Echter, veranderprocessen die alleen op de bovenstroom gericht zijn, stuiten vaak op weerstand en mislukken. Om werkelijk tot verandering te komen, moeten beide stromen aandacht krijgen.
Het dodo-effect
Nico Jong
Dit artikel over het dodo-effect beschrijft hoe managers vaak focussen op de bovenstroom, maar daarmee voorbijgaan aan de cruciale onderstroom. Het artikel laat zien dat de onderstroom juist voor een belangrijk deel de successen van de organisatie bepaalt. Het belicht hoe authentiek contact, verbinding en vertrouwen essentieel zijn, ongeacht welke methode of aanpak wordt gebruikt.
SPOTLIGHT: Gyuri Vergouw
Gyuri Vergouw is een toonaangevende stem in het denken over organisatieverandering en gedrag. Als econoom, organisatieadviseur en veelgevraagd spreker heeft hij baanbrekend werk verricht in het begrijpen van de onderstroom en bovenstroom in organisaties. Zijn werk rond het 'dodo-effect' belicht hoe managers onbewust vastlopen door te veel nadruk op de bovenstroom te leggen.
Meer over Gyuri Vergouw
Managers houden zich gemiddeld 80% van hun tijd bezig met de bovenstroom, het zichtbare, het rationele. Ze houden dan maar 20% over voor de onderstroom, terwijl die juist voor een belangrijk deel de successen van de organisatie bepaalt.
Uit: Het dodo-effect - Over gedragsverandering in organisaties
Hoe breng je de bovenstroom op orde?
Een goed functionerende bovenstroom begint met duidelijke structuren, processen en doelen. Maar dat is niet voldoende. Er moet ook aandacht zijn voor hoe deze formele elementen in de dagelijkse praktijk werken en hoe ze zich verhouden tot de onderstroom. Een 'robuuste' bovenstroom schept duidelijkheid en richting, maar laat ook ruimte voor flexibiliteit en aanpassing.
Daniel Brouwer: ‘Er is behoefte aan teams waarin de bovenstroom op orde is’
Peter Spijker
In dit artikel wordt uitgelegd waarom een 'robuust team' eerst de bovenstroom op orde moet hebben. Het benadrukt dat wanneer de formele aspecten zoals doelen, taken en middelen goed geregeld zijn, er minder problemen in de onderstroom ontstaan. Het artikel pleit voor een balans waarbij het fundament in de bovenstroom solide moet zijn.
Paul van Schaik
De Prestatiedoorbraak
In 'De Prestatiedoorbraak' toont Paul van Schaik hoe een effectieve manager zowel bovenstroom als onderstroom aanstuurt. Hij introduceert het concept 'bovenstroom' als een van de twee domeinen waarop leiders moeten sturen voor optimale prestaties, naast de minder zichtbare maar even cruciale onderstroom.
Boek bekijken
Verwachte levertijd ongeveer 3 werkdagen
SPOTLIGHT: Paul van Schaik
Paul van Schaik is een vooraanstaand expert op het gebied van prestatieverbetering in organisaties. Met zijn achtergrond in bedrijfskunde en zijn ervaring als programmadirecteur Lean bij grote organisaties, heeft hij een praktisch en doeltreffend raamwerk ontwikkeld voor het balanceren van bovenstroom en onderstroom in organisaties.
Meer over Paul van Schaik
De Prestatiedoorbraak
Een prestatiedoorbraak bereik je niet door alleen op de bovenstroom te sturen of uitsluitend op de onderstroom te focussen. Succesvolle managers sturen proactief op de bovenstroom (structuur, doelen, resultaten), ontwikkelen tegelijkertijd bevlogenheid in de onderstroom en zorgen voor een dagelijkse samensmelting van beide stromen.
Systemisch TransitieManagement: bovenstroom en onderstroom verbinden
Een innovatieve benadering van het werken met beide stromen is Systemisch TransitieManagement. Deze aanpak erkent dat veranderingen vaak mislukken omdat alleen de bovenstroom wordt gemanaged, terwijl de onderstroom genegeerd wordt. Door beide stromen in samenhang te beschouwen, ontstaat een krachtigere veranderaanpak.
Maaike Thiecke
Bianca van Leeuwen
Systemisch TransitieManagement
In 'Systemisch TransitieManagement' maken Bianca van Leeuwen en Maaike Thiecke een expliciet onderscheid tussen bovenstroom en onderstroom. Ze laten zien dat veranderingen vaak mislukken omdat alleen de 'harde' bovenstroom wordt gemanaged, terwijl de onderstroom de werkelijke verandering mogelijk maakt of blokkeert.
Boek bekijken
Vandaag voor 21:00 besteld, morgen in huis
Onderstroommanagement - Systemisch werken voor doeners en makers
Jan ter Bogt
Dit artikel over onderstroommanagement laat zien dat veel leiders de bovenstroom goed op orde hebben, maar incomplete leiders blijven zolang ze de onderstroom negeren. Het artikel beschrijft hoe volledige leiders ook de onderstroom organiseren, wat resulteert in succesvolle teams die moeiteloos functioneren en innoveren.
De bovenstroom en onderstroom bij teamontwikkeling
Teams functioneren optimaal wanneer zowel de bovenstroom als de onderstroom in balans zijn. De bovenstroom zorgt voor duidelijkheid over rollen, taken en doelen, terwijl de onderstroom gaat over de relationele aspecten: vertrouwen, veiligheid en samenwerking. Problemen in teams ontstaan vaak wanneer er alleen aandacht is voor één van beide stromen.
Jobbeke de Jong
Competente mensen - Incompetente teams
Jobbeke de Jong's 'Competente mensen - Incompetente teams' is een klassieker die laat zien hoe de bovenstroom van een team structuur moet bieden om de energie in de onderstroom te kanaliseren. Het boek toont dat zelfs met competente teamleden, een team ineffectief kan zijn als de bovenstroom (doelen, afspraken, communicatie) niet op orde is.
Boek bekijken
Vandaag voor 21:00 besteld, morgen in huis
SPOTLIGHT: Jobbeke de Jong
Jobbeke de Jong is een toonaangevende organisatiepsycholoog die professionals opleidt in teamcoaching. Als oprichter van Tachles, een netwerk van team- en organisatiecoaches, heeft ze baanbrekend werk verricht in het begrijpen van teamdynamiek vanuit systeemdenken en de wisselwerking tussen boven- en onderstroom.
Meer over Jobbeke de Jong
Ardon en van der Zwan: ‘Wat je buitensluit, wint aan invloed’
Ronald Buitenhuis
Dit artikel verkent hoe wat in de bovenstroom genegeerd wordt, juist aan invloed wint in de onderstroom. Het belicht hoe managers vaak met de rug naar het verleden staan, waardoor ze onbedoeld een onderstroom van weerstand creëren. Door uitzoomen en aandacht voor het verleden kunnen patronen beter begrepen worden.
Veranderdiagnose: bovenstroom en onderstroom in samenhang
Voor een effectieve veranderdiagnose is het essentieel om zowel de bovenstroom als de onderstroom te analyseren en in samenhang te bekijken. Door beide stromen te onderzoeken, krijgen veranderaars een completer beeld van de organisatiedynamiek en kunnen ze effectievere interventies ontwerpen.
Rob van Es
Rita van Dijk
Peter de Roode
Tiene de Rek
Praktijkboek Veranderdiagnose
Het 'Praktijkboek Veranderdiagnose' van Peter de Roode en anderen laat zien hoe de bovenstroom in samenhang met de onderstroom moet worden bekeken voor een effectieve veranderdiagnose. Het boek toont hoe het begrijpen van beide stromen essentieel is voor geslaagde organisatieverandering.
Boek bekijken
Verwachte levertijd ongeveer 2 werkdagen
De onderstroom boven - Spanning managen in organisaties en in jezelf
Dit artikel bespreekt hoe de onderstroom boven gebracht kan worden in veranderingsprocessen. Het beschrijft drie soorten onderstroom en hoe deze op verschillende manieren naar boven gebracht moeten worden. Het artikel maakt duidelijk dat de bovenstroom en onderstroom als communicerende vaten functioneren.
Ethiek en professionaliteit in boven- en onderstroom
Ook ethische kwesties manifesteren zich verschillend in de bovenstroom en onderstroom van organisaties. In de bovenstroom komen ethische vraagstukken tot uiting in formele codes, regels en beleid. In de onderstroom gaat het om de werkelijke morele afwegingen die professionals maken in de dagelijkse praktijk.
Rob van Es
Emotionele integriteit
In 'Emotionele integriteit' onderzoekt Rob van Es hoe professionele ethiek zowel in de bovenstroom (rationeel) als in de onderstroom (emotioneel) gestalte krijgt. Dit boek toont hoe ethische kwesties zich op verschillende niveaus manifesteren en hoe professionals in beide stromen integer moeten handelen.
Boek bekijken
Verwachte levertijd ongeveer 2 werkdagen
SPOTLIGHT: Rob van Es
Rob van Es is een invloedrijke denker op het gebied van organisatiediagnose en ethiek. Als filosoof verbonden aan de Universiteit van Amsterdam heeft hij baanbrekend werk verricht in het begrijpen van de wisselwerking tussen bovenstroom en onderstroom, en hoe deze de cultuur en ethiek van organisaties beïnvloeden.
Meer over Rob van Es
Het rationele, bewuste en directieve deel van organiseren dat zich richt op doelen, plannen en controle omvat de formele, zichtbare aspecten van organisaties - dit is de bovenstroom. Effectieve veranderdiagnose moet echter beide stromen omvatten.
Uit: Veranderdiagnose
Verhalen als brug tussen bovenstroom en onderstroom
Een krachtige methode om bovenstroom en onderstroom te verbinden is door gebruik te maken van verhalen. Verhalen hebben het vermogen om zowel rationele informatie (bovenstroom) als emoties en ervaringen (onderstroom) te omvatten. Door te luisteren naar de verhalen in een organisatie, krijgen veranderaars toegang tot beide stromen.
Annet Scheringa
Simone Beemster
Storylistening
In 'Storylistening' tonen Annet Scheringa en Simone Beemster hoe het luisteren naar verhalen in organisaties inzicht geeft in zowel de bovenstroom als de onderstroom. Ze pleiten voor het verbinden van beide stromen door verhalen als middel te gebruiken voor effectieve organisatieverandering.
Boek bekijken
Verwachte levertijd ongeveer 2 werkdagen
Storylistening - 'Een belangrijk boek'
Nico Jong
Dit artikel over Storylistening laat zien hoe verhalen een brug kunnen slaan tussen bovenstroom en onderstroom. Het beschrijft hoe verhalen inzicht geven in de onderstroom en hoe dit helpt om beide stromen te verbinden voor effectieve verandering, aansluitend bij hoe ons brein informatie verwerkt.
Bovenstroom in balans met de onderstroom
Uiteindelijk draait het om balans. Een gezonde organisatie heeft zowel een goed gestructureerde bovenstroom als een gezonde onderstroom. Problemen ontstaan wanneer er een disbalans is: te veel focus op de bovenstroom leidt tot 'papieren tijgers' zonder draagvlak, terwijl te veel focus op de onderstroom kan leiden tot chaos en gebrek aan richting.
Marian Timmermans
Willem de Vos
Leidinggeven met diepgang
In 'Leidinggeven met diepgang' maken Marian Timmermans en Willem de Vos onderscheid tussen warme bovenstromen en koude onderstromen in organisaties. Ze tonen hoe leiders die in beide domeinen vaardig zijn, meer diepgang en effectiviteit kunnen bereiken in hun leiderschap.
Boek bekijken
Verwachte levertijd ongeveer 9 werkdagen
Marian Timmermans brengt een uniek perspectief op leiderschap door haar achtergrond in middeleeuwse geschiedenis te combineren met moderne leiderschapsinzichten. Ze is gefascineerd door de onderstroom en onuitgesproken vanzelfsprekendheden, en helpt als coach en trainer leiders om dieper te kijken dan alleen de bovenstroom van organisaties.
Ecologisch veranderen van organisaties
Een eenzijdige focus op bovenstroominstrumenten zoals structuur, processen en systemen leidt niet tot duurzame veranderingen in organisaties. Effectieve verandering ontstaat juist wanneer zowel de bovenstroom als de onderstroom aandacht krijgen, en wanneer de interventies in beide stromen op elkaar aansluiten en elkaar versterken.
Conclusie: naar een integrale benadering
De bovenstroom in organisaties is essentieel voor duidelijkheid, richting en resultaten. Maar een exclusieve focus hierop leidt tot oppervlakkige veranderingen die geen stand houden. Werkelijke transformatie ontstaat wanneer bovenstroom en onderstroom in balans zijn en op elkaar inwerken. Succesvolle leiders en veranderaars begrijpen beide stromen en weten hoe ze deze kunnen verbinden. Ze creëren structuur en helderheid in de bovenstroom, terwijl ze tegelijkertijd oog hebben voor de emoties, relaties en dynamiek in de onderstroom. Alleen door deze integrale benadering kunnen organisaties duurzaam veranderen en gedijen in een complexe wereld.
De bestsellers
-
€ 28,95
-
€ 32,50
-
€ 26,95
-
€ 24,99
-
€ 27,75
