Voorwoord bij de achtentwintigste druk / 13
Lijst van gebruikte afkortingen / 15
1 Inleiding / 17
1.1 Korte historische schets / 17
1.2 Rechtsgronden / 20
1.3 Civielrechtelijke benadering / 25
1.4 De Successiewet 1956 / 25
2 Het belastbare feit / 37
2.1 Aard van de heffing / 37
2.2 Algemeen / 38
2.3 Ingezetene / 39
2.4 Tijdstip van verkrijging / 48
2.5 Waarde / 50
2.6 De wijze van heffing / 51
3 Verkrijgingen krachtens erfrecht / 53
3.1 Algemeen / 53
3.2 Voorwerp van de verkrijging / 55
3.3 Aftrek van schulden, legaten en lasten / 57
3.3.1 Schulden en latente belastingschulden / 57
3.3.2 Legaten / 60
3.3.3 Lasten / 61
3.4 Makingen vrij van belasting / 63
3.5 Huwelijksgoederenregime / 68
3.5.1 Wettelijke gemeenschap van goederen / 69
3.5.2 Beperkte gemeenschappen / 71
3.5.3 De uitsluiting van iedere gemeenschap zonder enig verrekenbeding / 71
3.5.4 Huwelijkse voorwaarden met een verrekenbeding / 71
3.6 De wettelijke verdeling / 72
3.6.1 Waardering verkrijgingen in kader van de wettelijke verdeling / 73
3.6.2 Renteovereenkomst / 76
3.6.3 Wilsrechten kinderen / 78
3.6.4 Ongedaanmaking wettelijke verdeling / 79
3.7 Wettelijke rechten / 80
3.8 Enkele testamentvormen / 82
3.8.1 De ouderlijke boedelverdeling / 82
3.8.2 Quasi-wettelijke verdeling / 84
3.8.3 Het flexibele keuzetestament / 86
3.8.4 Het vruchtgebruiktestament / 86
3.8.5 Het ik-opa-testament, het turbotestament, het superturbotestament en de tweetrapsmaking / 88
3.8.6 Testament voor bijzondere situaties / 88
4 Verkrijgingen krachtens schenking of gift / 89
4.1 Schenkingen en andere giften / 89
4.2 De schenking / 90
4.2.1 Schuldigerkenning uit vrijgevigheid opeisbaar bij overlijden van de schenker (‘schenking op papier’) / 93
4.2.2 De herroepelijke schenking / 96
4.2.3 Schenking onder opschortende voorwaarde / 97
4.3 Schenking vrij van belasting / 98
4.4 De gift / 100
4.4.1 Overdracht tegen een te lage waarde / 101
4.4.2 Koopoptie / 104
4.4.3 Aflossing renteloze of laagrentende overbedelingsschulden / 105
4.4.4 Verschaffing van renteloze of laagrentende leningen / 107
4.4.5 Gratis bewoning van een woning / 113
4.4.6 Verblijvingsbeding / 115
4.4.7 Het derdenbeding / 117
4.4.8 Ontstaan of wijzigen huwelijksgoederenregime / 118
4.5 Aanspraak vergoeding meerwaarde / verrekenbedingen in samenlevingscontracten / 127
4.6 De natuurlijke verbintenis / 129
5 De fictiebepalingen / 131
5.1 Algemeen / 131
5.2 Afstand van de gemeenschap (art. 6 SW 1956) / 131
5.3 Verrekening van betaalde bedragen (art. 7 SW 1956) / 133
5.4 Niet-registergoederen die door de erflater worden bewaard en schuldigerkenningen bij uiterste wil (art. 8 SW 1956) / 133
5.4.1 Niet-registergoederen die door de erflater worden bewaard / 133
5.4.2 Schuldigerkenningen bij uiterste wil / 134
5.4.3 Overig / 135
5.5 Rente over geldvorderingen krachtens erfrecht (art. 9 SW 1956) / 136
5.6 Verblijvings-, verreken-, toedelings- en overnemingsbedingen, optiebedingen, schuldigerkenning en kwijtschelding onder voorwaarde van overleving (art. 11 SW 1956) / 142
5.6.1 Firmavermogen / 143
5.6.2 Overeenkomsten tussen echtgenoten en overige partners / 145
5.6.3 Koopoptie en koop met uitgestelde levering / 149
5.6.4 Schuldigerkenning of kwijtschelding onder voorwaarde van overleving / 150
5.6.5 Enige voorbeelden betreffende de toepassing van art. 11 SW 1956 / 153
5.7 Omzetting in genotsrechten – algemeen (art. 10 SW 1956) / 158
5.7.1 Voorwaarden voor toepassing art. 10 SW 1956 / 159
5.7.2 Omvang van het fictief legaat / 163
5.7.3 Aftrek van hetgeen is opgeofferd (art. 7, lid 1, SW 1956) / 164
5.7.4 Verrekening van de bij het aangaan van de rechtshandeling geheven belasting (art. 7, lid 2, SW 1956) / 166
5.7.5 De overdracht door ouders van hun woning aan de kinderen onder voorbehoud van het gebruiksrecht / 168
5.7.6 Verkoop van een goed onder voorbehoud van een periodieke uitkering / 172
5.7.7 Schuldigerkenning van een geldsom opeisbaar bij overlijden van de schuldenaar / 173
5.7.8 Uitzonderingen / 179
5.7.9 Ik-opa-testament / 180
5.7.10 Het turbotestament / 186
5.7.11 Het superturbotestament / 187
5.7.12 Overzicht / 187
5.8 Schenkingen binnen 180 dagen vóór het overlijden en postume schenkingen onder opschortende voorwaarde (art. 12 SW 1956) / 188
5.9 Levensverzekeringen en derdenbedingen – algemeen (art. 13 SW 1956) / 192
5.9.1 Verzekeringsvormen / 194
5.9.2 Verkrijgingen ten gevolge van of na het overlijden / 195
5.9.3 De onttrekkingseis / 196
5.9.4 Overname lopende polis / 202
5.9.5 De benoeming van een commanditaire vennoot / 203
5.9.6 Winstrechten ten behoeve van de nabestaanden / 205
5.9.7 Erflater is zowel verzekerde als verzekeraar / 206
5.10 Waardestijging aandelen door vrijval pensioenverplichting (art. 13a SW 1956) / 207
5.11 Opzegging van een beperkt recht (art. 14 SW 1956) / 210
5.12 Fictiebepaling voor direct opeisbare renteloze of laagrentende geldlening (art. 15 SW 1956) / 210
5.13 Overhevelen van vermogen naar een trust / 212
5.14 Afgezonderd particulier vermogen (art. 16, 17 en 17a SW 1956) / 214
6 Waardering / 219
6.1 Algemeen / 219
6.2 Tweetrapsmaking / 221
6.3 Dertigdagenclausule / 229
6.4 Onroerende zaken / 230
6.4.1 Onroerende zaken, niet zijnde woningen (art. 21, lid 1, SW 1956) / 230
6.4.2 Woningen (art. 21, lid 5 t/m 10, SW 1956) / 232
6.4.3 Landgoederen / 241
6.5 Periodieke uitkeringen – algemeen / 244
6.5.1 Periodieke uitkeringen voor onbepaalde tijd / 245
6.5.2 Periodieke uitkeringen voor bepaalde tijd / 246
6.5.3 Periodieke uitkeringen tot een jaarlijks onzeker bedrag/periodieke uitkeringen in natura / 248
6.5.4 Overige periodieke uitkeringen / 248
6.5.5 Latente inkomstenbelasting / 248
6.6 Vruchtgebruik / 248
6.6.1 Elkaar opvolgend en gezamenlijk vruchtgebruik / 250
6.6.2 Vruchtgebruik bezwaard met lijfrente / 256
6.7 Ondernemingsvermogen / 257
6.7.1 Latente belastingen / 259
6.8 Aandelen / 263
6.9 Vorderingen / 268
6.10 Gedwongen schuldtoerekening / 270
6.11 Inbreng schenkingen / 272
6.12 Uitkeringen ingevolge een polis van levensverzekering / 273
6.13 Lijfrente-uitkeringen / 275
6.14 Levensverzekering met lijfrenteclausule / 276
6.15 Schulden / 277
7 Tarief en vrijstellingen / 279
7.1 Tarief (art. 24 SW 1956) / 279
7.2 Gelijkgestelde regeling (art. 19 SW 1956) / 282
7.3 Verrekening overdrachtsbelasting met schenkbelasting (art. 24, lid 2, SW 1956) / 284
7.3.1 Schenking van een onroerende zaak / 284
7.3.2 Giften door overdracht van onroerende zaken / 285
7.4 Samentelling verkrijgingen (art. 25, 26, 26a, 27 en 28 SW 1956) / 293
7.5 Verwerping van een erfrechtelijke verkrijging en afstand van rechten (art. 30 en 31 SW 1956) / 296
7.5.1 Algemeen / 296
7.5.2 Ongedaanmaking wettelijke verdeling / 297
7.5.3 Verwerping waarbij andere erfgenamen nog geen rechtshandeling hebben gepleegd / 297
7.5.4 Ongelukkige redactie van testamenten / 298
7.5.5 Gewijzigde omstandigheden; (aanpassing van) het testament vergeten / 298
7.5.6 Informele wil / 299
7.5.7 Verwerping door erfgenamen van erflater in een nalatenschap / 300
7.5.8 Afstand door de verwachter / 300
7.5.9 Afstand door de bezwaarde / 302
7.6 Vrijstellingen – algemeen / 303
7.6.1 Vrijstellingen voor de erfbelasting (art. 32 SW 1956) / 304
7.6.2 Vrijstellingen voor de schenkbelasting (art. 33 SW 1956) / 320
7.6.3 Verhoogde schenkbelastingvrijstelling voor de eigen woning (art. 33, onder 5°, sub c en onder 7°, jo art. 33a SW 1956) / 326
7.7 Pensioenimputatie (art. 32, lid 2, SW 1956) / 333
7.8 Bedrijfsopvolgingsregeling Successiewet 1956 (hoofdstuk IIIA) / 335
7.8.1 Inleiding / 335
7.8.2 De regeling op hoofdlijnen / 336
7.8.3 Gelijke behandeling / 338
7.8.4 De waarde van het ondernemingsvermogen / 340
7.8.5 Aan welke voorwaarden moet worden voldaan? / 342
7.8.6 De voorwaarden ten aanzien van de erflater of schenker / 342
7.8.7 De voorwaarden ten aanzien van het object van de verkrijging / 346
7.8.8 De voorwaarden ten aanzien van de verkrijger / 356
7.8.9 Nadere verdeling van de nalatenschap / 360
7.8.10 Verdeling huwelijksgoederengemeenschap / 360
7.8.11 Bedrijfsopvolgingsregeling en uitoefening wilsrechten / 361
7.8.12 Verkoop onderneming en kwijtschelding koopsom / 362
7.8.13 Enkele toepassingen / 362
8 Internationale aspecten / 375
8.1 Door andere landen gehanteerde aanknopingspunten voor heffing / 375
8.2 Voorbeelden van internationale dubbele belasting / 376
8.3 Regelingen ter voorkoming van internationale dubbele belasting / 377
8.3.1 Door Nederland gesloten verdragen / 377
8.3.2 De Belastingregeling voor het Koninkrijk, Belastingregeling Nederland-Curaçao, Belastingregeling
Nederland-Sint Maarten en de Belastingregeling voor het land Nederland / 378
8.3.3 Het Besluit voorkoming dubbele belasting 2001 / 382
8.4 Europese ontwikkelingen / 389
8.4.1 De Erfrechtverordening / 389
8.4.2 De aanbeveling van de Europese Commissie / 390
8.4.3 Rapport van de expert group / 393
8.4.4 Ontwikkelingen op het gebied van de Europese rechtspraak / 395
9 Formele bepalingen / 401
9.1 Algemeen / 401
9.2 De wijze van heffing / 401
9.2.1 De aangifte voor de aanslagbelastingen / 401
9.2.2 De aanslag / 406
9.2.3 De navorderingsaanslag / 408
9.2.4 Belastingrente / 414
9.3 Rechtsmiddelen – algemeen / 415
9.3.1 Bezwaar / 416
9.3.2 Beroep bij de rechtbank / 418
9.3.3 Beroep bij het gerechtshof / 419
9.3.4 Cassatie / 421
9.4 Betaling / 422
9.5 Uitstel van betaling / 423
9.6 Uitstel van betaling bij verkrijging van ondernemingsvermogen/aanmerkelijkbelangaandelen / 424
9.6.1 Uitstel van betaling vanaf 1 januari 2010 / 424
9.6.2 Uitstel van betaling en kwijtschelding van het verschuldigde recht tot 1 januari 2010 / 425
9.7 Aansprakelijkheid voor de belastingschuld / 425
9.8 Kwijtschelding / 426
9.9 Hardheidsclausule / 427
9.10 Verjaring / 430
Bijlage 1 Civielrechtelijke trefwoorden / 431
Bijlage 2a Aangifte Erfbelasting 2023 / 445
Bijlage 2b Aangifte Schenkbelasting 2023 / 533
Bijlage 3a Successiewet 1956 / 575
Bijlage 3b Overgangsrecht Successiewet 1956 / 611
Bijlage 3c Uitvoeringsbesluit Successiewet 1956 / 613
Bijlage 3d Uitvoeringsregeling schenk- en erfbelasting / 623
Bijlage 3e Kennisgroepstandpunten / 631
Aanschrijvingenregister / 713
Jurisprudentieregister / 717
Wetsartikelenregister / 733
Trefwoordenregister / 741
