Het Nederlandse Huwelijksvermogensrecht

Enige afkortingen XXV
Lijst van verkort aangehaalde werken XXIX

Hoofdstuk I. Geschiedenis van het huwelijksvermogensrecht 1
1. Geschiedenis tot de codificatie van 1838 1
2. Oorsprong en verdere ontwikkeling van de wettelijke gemeenschap van goederen 4
3. Geschiedenis van de huwelijkse voorwaarden 5
4. De codificatie van 1838 8
5. Geschiedenis na de codifi catie van 1838 10
6. De wet van 14 juni 1956, stb. 1956, 343 15
7. Geschiedenis van de wet van 11 december 1958, stb. 1958, 590 18
8. Geschiedenis van de Invoeringswet Boek 1 Nieuw BW 20
9. De positie van de man in de periode van 1957 tot 1970 23
10. De positie van de echtgenoten sinds 1970 25
11. Aanpassing van het huwelijksvermogensrecht aan de Boeken 3, 5 en 6 Nieuw BW 27
12. Ontwikkelingen sedert de invoering van het nieuwe vermogensrecht 31
13. De Wet rechten en plichten van echtgenoten 32
14. De Wet inzake verrekenbedingen 33
15. De Wet aanpassing wettelijke gemeenschap van goederen 34
16. De Wet beperking gemeenschap van goederen 36

Hoofdstuk II. Rechten en verplichtingen van echtgenoten (titel 1.6) 39
§ 1. De betrekkingen tussen de echtgenoten 39
1. Geschreven en ongeschreven normen 39
2. Getrouwheid 39
3. Hulp en bijstand 40
4. Verzorging en opvoeding van de kinderen 40
5. Woonplaats 42
5a. Informatieplicht 42
§ 2. Onderhoud tijdens en na het huwelijk 43
6. Kosten der huishouding, artikel 84 43
7. Kosten verzorging en opvoeding kinderen – verband met alimentatie 43
8. Draagplicht – fourneerplicht 44
9. Bijzondere omstandigheden 45
10. Instellen vordering wegens teveel gefourneerde bijdragen 47
11. Waardering arbeid huishoudelijke echtgenoot 47
12. regelingen bij schriftelijke overeenkomst of huwelijkse voorwaarden; nihilbeding 49
13. Rechterlijk ingrijpen 51
14. Artikel 84 bij echtgenoten die niet samenwonen 52
15. Onderhoudsplicht vóór en tijdens een scheidingsprocedure 52
16. Onderhoudsplicht na scheiding van tafel en bed en echtscheiding 53
17. Onderhoudsplicht na overlijden 55
§ 3. Dubbele aansprakelijkheid voor schulden van de gewone gang van de huishouding 56
18. Aansprakelijkheid voor schulden van de gewone gang van de huishouding 56
19. Opheffing hoofdelijke aansprakelijkheid voor schulden van de gewone gang van de huishouding 59
§ 3a. Vergoedingsrechten 61
19a. Vergoedingsrechten 61
§ 4. Sancties in het huwelijksrecht 66
20. Sancties in het huwelijksrecht 66
§ 5. Beperkingen in de handelingsbevoegdheid van de echtgenoten 68
21. Beperkingen in het belang van het gezin 68
22. De beperkingen van artikel 88 70
23. Uitzonderingen op de toestemmingseis, lid 2 71
24. Vormvereisten voor toestemming 72
25. Toestemming ter kennis brengen van wederpartij 73
26. Vervangende toestemming door de rechter 73
27. Vernietiging op grond van artikel 89 bij handelen zonder toestemming 74
28. Geen vernietiging bij goede trouw van de wederpartij, behalve bij een gift 75
29. Beperking van de mogelijkheden en gevolgen van de vernietiging 76
30. Toestemming bij rechtshandelingen met betrekking tot de echtelijke woning 77
31. Toestemming bij giften, lid 1 sub b en lid 4 79
32. Toestemming bij borgstellingen en andere zekerheidstellingen, sub C en lid 5 82
33. Toestemming bij koop op afbetaling, sub d 86
§ 6. Bestuur 87
34. Omschrijving van het begrip ‘bestuur’ – bestuur over eigen goederen 87
35. Overlaten van bestuur 89
36. Toetreden bij bestuursonbevoegd handelen 90
37. Bestuursopdracht, artikel 91 91
38. Derdenbescherming bij onduidelijke bestuursverhoudingen, artikel 92 lid 1 95
39. Verzetten tegen stoornis in bestuur, artikel 92 lid 2 98
40. Derdenbescherming tegen niet-opeisbaarheid van vergoedingsrechten, artikel 92 lid 3 99
§ 7. Bijzondere bepalingen met betrekking tot echtgenoten 99
41. Bijzondere bepalingen voor rechtsbetrekkingen tussen echtgenoten buiten het huwelijksgoederenrecht 99
42. getuigen 99
43. Verlenging van verjaringstermijn, artikel 3:321 99
44. Compensatie van proceskosten 100
45. Varia 100
§ 8. Rechtshandelingen tussen echtgenoten 101
46. Giften tussen echtgenoten 101
47. Maatschap 102

Hoofdstuk III. De wettelijke gemeenschap van goederen (titel 1.7) vóór 2018 103
§ 1. Het wettelijke goederenstelsel 103
1. Inleiding 103
2. Overzicht van de wettelijke regeling tot eind 2017 105
§ 2. Het rechtskarakter van de gemeenschap 107
3. Inleiding 107
4. Huwelijksgemeenschap en maatschap 108
5. Communio pro partibus indivisis 108
6. Gezamende hand 108
7. Gebonden mede-eigendom versus gemeenschap met gebonden aandelen 109
8. Rechtspersoonlijkheid 110
9. Eigen opvatting 112
§ 3. De baten van de gemeenschap 113
10. Boedelmenging 113
10a. Omvang van de wettelijke gemeenschap 113
11. Vermogensbestanddelen 115
12. Verknochte goederen en schulden 116
13. Categorie A 118
14. Categorie B 121
15. Categorie C 122
16. Categorie D 124
17. Categorie E 126
18. De overdraagbare vergunning 127
19. Het vruchtgebruik 127
20. Een persoonlijk gebruiksrecht 127
21. Industriële en intellectuele eigendomsrechten 127
22. De voorwaardelijke making 128
23. De positie van de bezwaarde 129
24. Beëindiging van de huwelijksgemeenschap van de bezwaarde anders dan door de dood 129
25. De bezwaarde overlijdt 130
26. De positie van de verwachter 130
27. Het fi deï-commis de residuo 131
28. Wilsrechten 131
29. Geen verknochtheid op grond van bijzondere regelingen 135
30. Samenvatting 137
§ 4. De uitsluitingsclausule 138
31. Inleiding 138
32. De uitsluitingsclausule verbonden aan erfrechtelijke verkrijgingen 138
33. Uitsluitingsclausules verbonden aan giften 139
34. Voorbeelden van verkrijgingen onder uitsluitingsclausule 139
35. Vormvereisten voor de privéclausule 140
36. Gevolgen van een verkrijging onder uitsluitingsclausule 140
37. Zaaksvervanging 141
38. Met het privégoed verbonden schulden 145
39. Beperkingen van de bevoegdheden van de verkrijger? 145
40. Verkrijgingen tussen de echtgenoten onder uitsluitingsclausule 146
41. Uitbreiding van de uitsluitingsclausule naar de vruchten 147
42. Werking tegenover derden 148
43. Enkele constructies uit de praktijk 149
43a. Kwijtschelding van de koopsom van een onroerend goed onder uitsluitingsclausule 149
43b. De geclausuleerde uitsluitingsclausule 150
44. Bewijs tussen echtgenoten 152
§ 5. De schulden van de gemeenschap 152
45. Het ‘omvatten’ der schulden door de gemeenschap, artikel 94 lid 5 152
46. Het ‘omvatten’ van baten en van schulden door de gemeenschap 154
47. Geen vermenging van schulden en rechten 154
48. Verrekening tussen een derde en in gemeenschap gehuwde echtgenoten? 157
49. Uitoefening van een verhaalsrecht op een gemeenschapsgoed 158
50. Verhaal op privégoed voor gemeenschapsschulden 159
51. Voldoening van een gemeenschapsschuld met privégoederen 159
52. Toestemming brengt geen aansprakelijkheid met zich mee 161
53. Bestuursovertredingen en aansprakelijkheid 161
54. Verhaal van privéschulden 162
55. Gevolgen van voldoening van een privéschuld met gemeenschapsgoederen 162
§ 6. Het bestuur over de gemeenschap 163
56. Begrip bestuur: oud en nieuw recht 163
57. Eigendom en bestuur 165
58. Kritiek op de verschillende bestuursmodellen 168
59. Bestuur van gemeenschapsschulden 169
60. Bestuursovereenkomsten 170
61. Bestuursovergang bij beroep of bedrijfsuitoefening van de bestuursonbevoegde echtgenoot, artikel 97 lid 2 174
62. Aansprakelijkheid voor wanbestuur – informatieplicht 180
§ 7. De ontbinding van de gemeenschap 182
63. Oorzaken van ontbinding van de gemeenschap 182
64. Ontbinding van de huwelijksgemeenschap door de dood 182
65. Verklaring van vermoedelijk overlijden beëindigt huwelijk 183
66. Verkrijging van een overleden verklaarde 184
67. Positie van een echtgenoot van een vermoedelijk overledene 184
68. Terugkeer van de overleden verklaarde 184
69. Langdurige gevallen van vermissing 185
70. Beide echtgenoten worden ‘vermoedelijk dood’ verklaard 186
71. Verklaring van overlijden bij vermissing van het stoff elijk overschot van de vermiste 186
72. Beëindiging van het huwelijk door echtscheiding 187
73. Beëindiging van de huwelijksgemeenschap door scheiding van tafel en bed 188
74. Huwelijkse voorwaarden in de periode van scheiding van tafel en bed? 189
75. Beëindiging huwelijksgemeenschap door een rechterlijke beschikking 189
76. Regimewijziging na de opheffi ng van de gemeenschap 191
77. Publicatie overkill? 191
78. Bijzondere schadevergoedingsactie bij wanbestuur 191
79. Overige conservatoire maatregelen 191
80. Opheffi ng van de gemeenschap bij huwelijkse voorwaarden 192
81. Rechtsgevolgen van de ontbinding 192
82. Boedelmenging eindigt 192
83. Toepasselijkheid afdeling 3.7.2 bw op de ontbonden huwelijksgemeenschap 193
84. Verdeling 50%-50% 194
85. De uitzondering van artikel 101 195
86. Positie echtgenoten ten aanzien van hun aandeel in de gemeenschap 195
87. Positie echtgenoten ten aanzien van hun aandeel in een goed 196
88. De positie van echtgenoten ten aanzien van goederen in de ontbonden huwelijksgemeenschap 197
89. Bestuursoverschrijdingen door deelgenoten van een ontbonden huwelijksgemeenschap 199
90. De kosten en vruchten van de goederen van de ontbonden huwelijksgemeenschap 200
91. Problemen bij een beëindigde bestuurswisseling op grond van artikel 97 lid 2 200
92. Verhaalsmogelijkheden voor schuldeisers na ontbinding van de gemeenschap 201
93. [Vervallen] 202
94. Werkingsduur van artikel 102 202
95. De werking van artikel 102 en de Dozy-clausule 203
96. Positie van gemeenschapsschuldeisers ten aanzien van een aandeel van een deelgenoot in een ontbonden huwelijksgemeenschap 204
97. Positie van gemeenschapsschuldeisers ten aanzien van een aandeel in een goed in een ontbonden gemeenschap 204
98. Positie van gemeenschapsschuldeisers ten aanzien van de goederen in de ontbonden huwelijksgemeenschap 205
99. Verhaalsrechten op privégoederen van de echtgenoten door gemeenschapsschuldeisers 205
100. Positie van privéschuldeisers van de echtgenoten 205
§ 7A. Verdeling van de ontbonden huwelijksgemeenschap 207
100a. Overeenkomst van verdeling 207
100b. Levering is vereist voor overgang goederen 210
100c. Gevolgen van overgang 211
100d. Nietige en vernietigbare verdelingen 212
100e. Overgeslagen deelgenoten/personen wier medewerking vereist is voor verdeling 213
100f. Laesio enormis 213
100g. Verdeling redden door opleg of rechterlijke wijziging 216
100h. Vervaltermijn, artikel 3:200 BW 217
§ 8. Afstand van de gemeenschap 218
101. Inleiding 218
102. Rechtsgevolgen van de afstand 219
103. Dwingendrechtelijke regeling 220
104. Vorm en termijnen 220
105. Het ‘zich aantrekken van goederen van de gemeenschap’ 221
106. Afstand van de gemeenschap door erfgenamen van een echtgenoot 221
107. Is afstand een abstracte of een causale rechtshandeling? 222
108. De gevolgen van de afstand voor de crediteuren van de gemeenschap 223
109. Dubbele afstand van de gemeenschap 224

Hoofdstuk IIIa. De wettelijke gemeenschap van goederen (titel 1.7) vanaf 2018 225
§ 1. De baten van de gemeenschap - Inleiding 225
1. Omvang van de wettelijke gemeenschap 226
2. Privéaanbrengsten 226
3. Gezamenlijke aanbrengsten – gezamenlijke verkrijgingen tijdens de gemeenschap 226
4. Bijzonderheden rond erfrechtelijke verkrijgingen 228
5. Bijzonderheden rond giften 229
6. Giften tussen echtgenoten 229
§ 2. De uitsluitingsclausule 230
7. Inleiding 230
8. Dwingend karakter 230
9. De geclausuleerde uitsluitingsclausule 230
§ 3. De insluitingsclausule 232
10. Inleiding 232
11. Niet-dwingend karakter 232
12. De geclausuleerde insluitingsclausule 232
§ 4. De schulden van de gemeenschap 233
13. Inleiding 233
14. Privé aangebrachte schulden 233
15. Gemeenschappelijk aangebrachte schulden 234
§ 5. Het nieuwe vergoedingsrecht van artikel 95a 235
16. Inleiding 235
17. Omvang 236
18. Debiteur van het vergoedingsrecht van artikel 95a 237
§ 6. Verhaal van schulden 237
19. Verhaal van gemeenschapsschulden 238
20. Verhaal van privéschulden 238
§ 7. De ontbinding van de gemeenschap 240
22. Draagplicht na ontbinding 240
23. Verhaal na ontbinding 241
§ 8. Overgangsrecht 241
24. Overgangsrecht met betrekking tot de nieuwe bepalingen per 2018 241

Hoofdstuk IV. Huwelijkse voorwaarden (titel 1.8) 243
§ 1 Twee hoofdbeginselen van het Nederlandse huwelijksvermogensrecht 243
1. Inleiding 243
2. Partijautonomie 243
3. Eenheidsbeginsel; inhoud, opschortende en ontbindende tijdsbepaling 245
4. Tijdsbepaling in huwelijkse voorwaarden tijdens huwelijk 246
5. Geen wijziging met terugwerkende kracht 247
6. Voorwaardelijke regelingen 248
7. Eenheidsbeginsel en obligatoire bedingen 251
8. Conversie 252
9. Overtreding verbod tijdsbepaling en voorwaarde 253
10. Het onveranderlijkheidsbeginsel 254
§ 2. Begrips- en rechtskarakter van huwelijkse voorwaarden 254
11. Terminologie 254
12. Overzicht van de wettelijke regeling 254
13. Algemene bepalingen (art. 114-131) 254
14. Verrekenbedingen 256
15. Giften bij huwelijkse voorwaarden 256
16. Defi nitie van huwelijkse voorwaarden 257
17. Toetsing aan concrete situaties 260
17a. Bestuur van privégoederen 260
17b. De afwijkende bestuursovereenkomst 260
17c. De regeling van de kosten van de huishouding 261
17d. Verdeling gemeenschap bij echtscheidingsconvenant 262
17e. Verdeling tijdens huwelijk buiten echtscheiding 263
17f. Verblijvingsbeding 263
17g. Het verrekenbeding 264
17h. Uitsluitingsclausule 265
18. Rechtskarakter van huwelijkse voorwaarden 265
18a. De regel van het goederenregime 266
18b. Verdeling 266
18c. Gift door en bij wijziging van het goederenregime 267
19. Uitleg 267
§ 3. Beperkingen van de partijautonomie 269
20. Inleiding 269
21. Dwingende wetsbepalingen, goede zeden en openbare orde 269
22. Wanneer sprake van dwingend recht? 269
23. Ongelijke aandelen in baten en schulden 271
24. Verblijvingsbeding 272
25. Rechten ouderlijk gezag en langstlevende echtgenoot 273
26. Beperkt dwingend recht in afdeling 1.8.2 274
§ 4. De totstandkoming van huwelijkse voorwaarden 274
27. Inleiding 274
28. Toestemming voor voorhuwelijkse huwelijkse voorwaarden 274
29. Vervallen 275
30. Onder curatele gestelden 275
31. Toestemming kantonrechter 276
32. Toestemming bij de akte 276
33. Vervallen 277
34. Sanctie op overtreding van artikel 117 lid 1 277
35. Toestemming voor huwelijkse voorwaarden tijdens huwelijk 277
36. Bevoegdheidsbeperkingen ten aanzien van huwelijkse voorwaarden staande huwelijk 278
37. Vorm van de huwelijkse voorwaarden 278
§ 5. Omschrijving van aanbrengsten en bewijsovereenkomsten 280
38. inleiding 280
39. Bewijs tegen derden; aanbrengsten 280
40. Bewijs tussen echtgenoten en derden en tussen echtgenoten onderling 281
41. Het vermoeden van artikel 131 281
42. Bewijsovereenkomst – Vaststellingsovereenkomst 282
43. Bewijsovereenkomst en derden 284
44. Klerenbeding 285
§ 6. Openbaarmaking huwelijkse voorwaarden 287
45. De totstandkoming van de wettelijke publicatievoorschriften 287
46. Het huwelijksgoederenregister 288
47. Voorhuwelijkse huwelijkse voorwaarden 290
48. Staande huwelijk gemaakte of gewijzigde huwelijkse voorwaarden 293
49. De positie van schuldeisers 294
50a. Voorhuwelijkse schuldeisers 295
50b. Tijdens het huwelijk ontstane schulden en voorhuwelijkse huwelijkse voorwaarden 295
50c. Tijdens het huwelijk ontstane schulden en staande huwelijk opgemaakte huwelijkse voorwaarden 296
51. faillissement 296
52. Andere openbare registers 297
53. Het praktisch belang van het huwelijksgoederenregister 298
§ 7. Nader beperkte gemeenschappen 299
54. Uitsluiting en beperking van de wettelijke gemeenschap 299
55. Vormen van beperkte gemeenschap 300
56. Rechtskarakter van de beperkte gemeenschap 300
57. Uitsluiting van bepaalde goederen 302
58. Uitsluiting van een bepaalde soort van goederen 302
59. Vervallen 303
60. Gemeenschap, beperkt tot zekere soort van goederen 303
61. Gemeenschap, beperkt tot bepaalde goederen 305
62. Gecombineerde gemeenschap 307
63. Invoering beperkte gemeenschap tijdens huwelijk 308
64. Vervallen. 308
65. Zaaksvervanging en vergoedingsrechten 308
66. Gemeenschap van vruchten en inkomsten en gemeenschap van winst en verlies 309
66a. De ‘algehele’ gemeenschap van goederen 310
§ 8. Het verblijvingsbeding 310
67. Ratio van het verblijvingsbeding tussen echtgenoten 310
68. Wat is een verblijvingsbeding? 311
69. Verblijvingsbeding en erfrecht 312
70. Verblijvingsbeding in huwelijkse voorwaarden? 313
71. verblijvingsbeding en schulden 314
§ 9. Uitsluiting van elke gemeenschap van goederen 315
72. Inleiding 315
73. Vergoedingsrechten bij ‘koude uitsluiting’ 316
74. De positie van de inboedel bij ‘koude uitsluiting’ 322
§ 10. Verrekenbedingen 323
75. Inleiding 323
76. Periodieke en fi nale verrekenbedingen 324
77. Wettelijke regeling 327
78. Wederkerige verplichting tot verrekening bij helfte 328
79. Opeisbaarheid verrekenvordering 333
80. Betaling in termijnen of door andere prestatie 336
81. Te verrekenen inkomsten en vermogen 338
82. Niet uitgevoerde periodieke verrekenbedingen 345
83. Winst uit onderneming 351
84. Belegging met geleend geld 357
85. Verval en verjaring 361
86. Einde verrekenverplichting en peildata 365
87. Bestuur, vermogensopgave en opheffi ng van de verrekenverplichting 367

Hoofdstuk V. Huwelijksvermogensrecht en faillissement 371
1. Inleiding 371
2. Faillissement en gemeenschap 372
3. Verhaal van schulden 374
4. Gevolgen wat betreft het bestuur van de andere echtgenoot e.d. 376
5. Bewijs van privégoederen 377
6. De niet-failliete echtgenoot als crediteur 378
7. Het aanbieden van een akkoord 379
8. Surseance van betaling 380

Hoofdstuk VI. Geregistreerd partnerschap 381
1. Geschiedenis 381
2. Totstandkoming van het geregistreerd partnerschap 383
3. Vermogensrechtelijke gevolgen van het aangaan van een geregistreerd partnerschap 384
4. (On) geldigheid van een samenlevingscontract bij het aangaan van een geregistreerd partnerschap? 384
5. Beëindiging van een geregistreerd partnerschap 386
6. Beëindiging van een geregistreerd partnerschap door een rechterlijke uitspraak 386
7. Beëindiging via een beëindigingsovereenkomst 387
8. Verdeling van de partnerschapsgemeenschap 388
9. Toepasselijkheid wet pensioenverevening bij beëindiging van een geregistreerd partnerschap 388
10. Bijzonderheden bij geregistreerde paren van verschillend geslacht 389
11. Na beëindiging van het geregistreerd partnerschap laten dezelfde partners zich weer registreren 389
12. Beëindiging van het geregistreerd partnerschap door de dood van een der partijen 390

Hoofdstuk VII. Samenleven buiten geregistreerd partnerschap 391
1. Inleiding 391
2. Huwelijksvermogensrecht analoog van toepassing? 392
3. Samenleven zonder schriftelijk samenlevingscontract 393
4. Samenleven met schriftelijk samenlevingscontract 396
5. Samenlevenden en de positie van derden 401
6. Vermogensrechtelijke gevolgen van het beëindigen van de relatie 403

Hoofdstuk VIII. Pensioen 407
1. Inleiding 407
2. Pensioenverrekening versus pensioenverevening 408
3. Het arrest Boon/Van Loon 409
4. Wijze van verrekening 411
5. Huwelijkse voorwaarden 413
6. Overgangsrecht op grond van Boon/Van Loon 414
7. Pensioenverevening en huwelijksvermogensrecht 415
8. Welke pensioenen worden verevend? 416
9. Wijze van verevening 418
10. Conversie 420
11. Afwijkende afspraken 422
12. Niet-huwelijkse samenlevingsvormen en pensioenverevening? 424
13. Behoud aanspraak partnerpensioen bij scheiding in de zin van de pensioenwet 425
14. Overgangsrecht 426
15. toekomstig recht 429

Wetsartikelenregister 433
Jurisprudentieregister 445
Trefwoordenregister 463