WOORD VOORAF V
Hoofdstuk 1 De toekomst van de bijzondere zorgplicht in de financiële sector 1
D. Busch
1. Inleiding 1
2. Wat doen banken? 2
3. Juridische consequenties 2
3.1 Algemeen 2
3.2 Financieel toezichtrecht 3
3.3 De bijzondere zorgplicht 4
3.4 De invloed van het fi nancieel toezichtrecht op het privaatrecht 5
4. Ratio, bestaan en inhoud van de bijzondere zorgplicht 7
5. Concrete bijzondere zorgplichten 8
5.1 Algemeen 8
5.2 Onderzoeks- en adviesplicht 9
5.3 Waarschuwings- en vergewisplicht 9
5.4 Weigeringsplicht? 10
6. Uitbreiding van de bijzondere zorgplicht 16
6.1 Een bijzondere zorgplicht tegenover niet-particulieren? 16
6.2 Een bijzondere zorgplicht van andere fi nanciële instellingen dan banken? 17
6.3 Een bijzondere zorgplicht bij louter handelen als contractuele wederpartij? 18
6.4 De bijzondere zorgplicht tegenover derden 22
6.5 Het lot van de bijzondere zorgplicht bij de overdracht van een vordering van een bank aan een niet-bank 23
7. De bijzondere zorgplicht & onredelijk bezwarende bedingen in financiële contracten 24
8. De bijzondere zorgplicht & dwaling 28
9. De bijzondere zorgplicht & nudging 30
10. De bijzondere zorgplicht & technologische ontwikkelingen 30
11. De bijzondere zorgplicht & duurzame fi nanciering 31
12. De bijzondere zorgplicht & massaschade 32
13. Slotsom 32
Hoofdstuk 2 Drie arresten over renteswaps dwaling en zorgplicht 35
V.P.G. de Serière
1. Inleiding 35
2. Dwaling: schending mededelingsplicht 39
3. Een zuiver civielrechtelijke benadering? 41
4. Inhoud van de mededelingenplicht 43
5. Advisering door derden aan de swap wederpartij; tegenstrijdig belang 46
6. Schade; causaliteit 49
7. Uitleg van renteswaps en de consequenties daarvan ten aanzien van beschikbare rechtsmiddelen 50
8. Verschillende acties; samenloop; art. 1:23 WFT 54
9. Klachtplicht en verjaring 56
10. Ter afsluiting 61
Hoofdstuk 3 De toetsing van oneerlijke bedingen in kredietovereenkomsten en verzekeringsovereenkomsten aan Richtlijn 1993/13 63
C.W.M. Lieverse
1. Inleidende opmerkingen 63
1.1 Afbakening 63
1.2 De betekenis van ambtshalve toetsing en het afnemende belang daarvan voor Richtlijn 1993/13 64
1.3 Kredietovereenkomsten, consumptief 66
1.4 Hypotheekleningen 67
1.5 Effectenleaseovereenkomsten 68
1.6 Verzekeringsovereenkomsten 69
1.7 Afsluiting 70
2. Het kader van Richtlijn 1993/13 70
2.1 Inleiding 70
2.2 Het begrip ‘consument’ 70
2.3 Het begrip ‘gebruiker’ 72
2.4 De bedingen die (niet) voor toetsing aan aanmerking komen 72
3. Het systeem van toetsing aan Richtlijn 1993/13 77
3.1 Algemeen 77
3.2 Stap 1: Uitleg 78
3.2.1 Algemeen 78
3.2.2 De contra proferentem regel 79
3.2.3 Haviltex: objectieve factoren 80
3.2.4 Geen onttrekking aan toetsing door te soepele uitleg 81
3.3 Stap 2: de inhoudstoetsing van art. 3 Richtlijn 1993/13 84
3.3.1 Algemeen 84
3.3.2 Toetsing ex tunc 85
3.3.3 Toets aan strijd met de goede trouw en een aanzienlijke verstoring van het evenwicht 87
3.3.4 De aard van de goederen en diensten 89
3.3.5 De samenhang met andere bedingen van de overeenkomst of met een andere overeenkomst waarvan deze afhankelijk is 97
3.3.6 Transparantie-eis 98
3.3.7 Betekenis Blauwe lijst 101
3.3.8 Conclusie ten aanzien van de inhoudstoets 104
3.4 Stap 3: de toepassingstoets 105
3.4.1 Inleiding 105
3.4.2 Voorbeeld: locked-up 105
3.5 Terug naar het stappenplan 106
3.5.1 Inleiding 106
3.5.2 Wat als de gemaakte afspraak niet voldoende transparant is? 106
3.5.3 Een andere volgorde? 107
4. Gevolgen van een oneerlijk beding 108
4.1 Inleiding 108
4.2 Wat als beding geschrapt met worden wegens oneerlijkheid? 109
4.3 Toepassing van art. 6 lid 1 Richtlijn 1993/13 bij de tussentijdse beëindiging van effectenleaseovereenkomsten 112
5. Overige aspecten die bij toetsing aan Richtlijn 1993/13 een rol spelen 114
5.1 Inleiding 114
5.2 Verjaring 115
5.3 Zorgplicht 116
5.4 De rol van de AFM 117
6. Samenvatting en conclusie 119
Hoofdstuk 4 Zorgplicht bij overdracht van vorderingen van een bank naar een niet-bank 123
F.E.J. Beekhoven van den Boezem & Y. Diamant
1. Inleiding 123
2. (Beperkt) overdraagbare aard van een bancaire vordering? 127
3. Gedragsrechtelijke regulering 132
4. Privaatrechtelijke inkleuring van de rechtsverhouding tussen cessionaris en debitor cessus 134
5. Privaatrechtelijke inkleuring van de rechtsverhouding tussen cedent en debitor cessus 137
6. Tot besluit 138
Hoofdstuk 5 Pensioenfondsen en zorgplichten: uitdijen of indammen? 141
R.H. Maatman
1.1 Inleiding 141
1.2 Terminologie 142
1.3 Pensioeninformatie is tijdig, duidelijk, correct en evenwichtig (48 Pw) 143
1.4 Waar praten we over bij zorgplichten en pensioen? 144
1.5 Fiduciaire plicht of zorgplicht? 146
1.5.1 Fiduciaire verplichtingen 147
1.5.2 Fiduciaire verplichtingen bij premieovereenkomst 148
1.5.3 Zorgplichten bij premieovereenkomst 149
1.5.4 Zorgplichten bij uitkeringsovereenkomst 150
1.6 Zorgplichten pensioenfondsen in beweging 151
1.6.1 Betrouwbaarheid van informatie 151
1.6.2 AFM vraagt aandacht voor productontwikkeling 152
1.6.3 AFM vraagt keuzebegeleiding 153
1.7 Jurisprudentie zorgplicht pensioenfondsen 155
1.7.1 Bijzondere zorgplicht fi nanciële onderneming 155
1.7.2 Bijzondere zorgplicht pensioenfondsen? 156
1.7.3 Conclusie AG bij PMT-arrest: refl exwerking 157
1.7.4 Conclusie AG bij PMT-arrest: bovenwettelijke zorgplicht 159
1.7.5 Schadevergoeding leidt tot herverdeling 160
1.8 Zorgplichten nieuw pensioenstelsel: overgang naar premieovereenkomst 160
1.8.1 Stelselwijziging: productontwikkelingsproces 160
1.8.2 Keuzes in verband met het nieuwe stelsel 162
1.8.3 Verkeerde keuze in retrospect 163
1.9 Het nieuwe stelsel: persoonlijker en meer keuzes 163
1.10 Wie kan zorgen voor advies en keuzebegeleiding? 164
1.11 Infrastructuur 165
1.12 Verkrijgen en delen van gegevens – AVG-aspecten 167
1.13 Pensioenfonds aanvaardt zorgplichten (of niet)… 168
1.14 Ter afsluiting 169
Hoofdstuk 6 De bancaire zorgplicht, klimaatverandering en het Europese ‘Actieplan: duurzame groei financieren’ 173
B. Bierens
1. Inleiding 173
2. Bancaire zorgplichten: verantwoord beleggen en fi nancieren 174
2.1 Een uitdijende beweging 175
2.2 Een duale structuur: publiek- en privaatrechtelijke normen 177
2.3 Productontwikkelings-, goedkeurings- en evaluatieproces 179
2.4 Open normen, kennis achteraf en een onzekere toekomst 179
3. Klimaatverandering: meer geld voor duurzame investeringen 180
3.1 Mondiale normenkaders 181
3.2 Europa: ‘Actieplan: duurzame groei fi nancieren’ 183
3.3 Nederland: Klimaatwet, Klimaatakkoord, toezeggingen 189
4. Eerste tussenbalans: samenhang tussen zorgplicht en Actieplan 190
4.1 Toezichtrecht en duurzaamheid: een aanvulling 190
4.2 Civiel recht en duurzaamheid: voorkomen van onjuiste percepties? 191
4.3 Verdieping aan de hand van praktijkstudies 191
5. Praktijkstudie (i): gebouwde omgeving 191
5.1 Casus 191
5.2 Het voorkomen van overkreditering 192
5.3 Het risico van impliciete adviesrelaties 193
6. Praktijkstudie (ii): energiecoöperaties 195
6.1 Casus 195
6.2 Het ‘ken uw klant’-beginsel 196
6.3 Toezichtwetgeving, zorgplicht en derden 197
7. Praktijkstudie (iii): duurzaam beleggen 198
7.1 Casus 198
7.2 Publiekrechtelijke informatieplichten 199
7.3 Aanvullende informatieplichten? 200
8. Tweede tussenbalans: de meeste lijnen komen samen 201
8.1 Nauw verweven en op een breed speelveld 201
8.2 Nogmaals: het productontwikkelings-, goedkeurings- en evaluatieproces 202
8.3 Nog een open eind… 203
9. Zorgplichten voor mens en milieu: toezeggingen en gedragscodes 203
9.1 Publieke toezeggingen ten aanzien van verduurzaming 203
9.2 Toezeggingen afdwingen bij de rechter 204
10. Tot besluit 206
