voorwoord 11
Deel I HET BEGRIP CULTUUR
1 DE REGELS VAN HET SOCIALE SPEL 15
Verschillen in denken, maar gemeenschappelijke problemen 15
Cultuur als mentale programmering 16
Symbolen, helden, rituelen en waarden 19
Cultuur plant zichzelf voort 21
Cultuur is onontkoombaar 22
Waarden en de morele kring 23
Grenzen van de morele kring: religie en filosofie 24
Voorbij ras en familie 25
Wij en zij 26
Ideologieën als groepskenmerken 27
Niveaus van cultuur 28
Cultuurverandering: andere praktijken, zelfde waarden 29
Verschillen in nationale cultuur 31
Nationale identiteiten, waarden en instituties 32
Bestaan er nationale managementculturen? 35
Cultuurrelativisme 35
Cultuur als feniks 36
2 DE STUDIE VAN CULTUURVERSCHILLEN 37
Het meten van waarden 38
Dimensies van nationale culturen 39
Het gebruik van correlaties 42
Herhalingen van het ibm-onderzoek 43
Uitbreiding van het ibm-model: de Chinese Value Survey 45
Validering van landenscores 47
Cultuurscores en persoonlijkheidsscores: geen reden voor stereotypering 48
Andere classificaties van nationale culturen 50
Een tweede uitbreiding van Hofstedes dimensionele model: Minkovs verkenning van de World Values Survey 53
Cultuurverschillen naar regio, etniciteit, religie, sekse, generatie en klassen 54
Organisatieculturen 56
Het lezen van mentale programma’s: de subjectiviteit van onderzoek 56
Deel II DIMENSIES VAN NATIONALE CULTUREN
3 GELIJKER DAN ANDEREN 61
Ongelijkheid in de samenleving 61
Het meten van maatschappelijke ongelijkheid: de Machtafstandsindex 62
Verschillen in machtafstand binnen landen: sociale klasse, opleidingsniveau en beroep 69
Verschijnselen die verband houden met machtafstand: de opbouw van de
3 tot en met 8 72
Machtafstand op school 73
Machtafstand en gezondheidszorg 75
Machtafstand op het werk 76
Machtafstand en de staat 79
Machtafstand en ideeën 82
De oorsprong van verschillen in machtafstand 86
De toekomst van verschillen in machtafstand 89
4 IK, WIJ EN ZIJ 91
Het individu en het collectief in de samenleving 92
Het meten van individualisme in een samenleving 93
Individualisme en collectivisme in de World Values Survey: Universalisme tegenover Uitsluiting 98
Zijn individualisme en collectivisme één of twee dimensies? 99
Collectivisme tegenover Machtafstand 100
Individualisme en collectivisme in gezin en familie 102
Taal, persoonlijkheid en gedrag in individualistische en collectivistische culturen 107
Individualisme en collectivisme op school 111
Individualisme en collectivisme op het werk 113
Individualisme, collectivisme en het internet 115
Individualisme, collectivisme en de staat 116
Individualisme, collectivisme en ideeën 118
De oorsprong van individualisme en collectivisme 120
De toekomst van individualisme en collectivisme 124
5 MAN, VROUW EN M/V 125
Assertiviteit of bescheidenheid 125
Seksen en sekserollen 126
Masculiniteit-Femininiteit als cultuurdimensie 127
Masculiniteit en Femininiteit in andere landenvergelijkende studies 133
Masculiniteit tegenover Individualisme 134
Zijn Masculiniteit en Femininiteit één of twee dimensies? 134
Masculiene en feminiene beroepen 137
Masculiniteit en Femininiteit in het gezin 137
Masculiniteit en Femininiteit in sekserollen en seksualiteit 140
Masculiniteit en Femininiteit in het onderwijs 142
Masculien en feminien winkelen 145
Masculiniteit en Femininiteit op het werk 146
Masculiniteit, Femininiteit en de staat 149
Masculiniteit, Femininiteit en religie 152
De oorsprong van verschillen in Masculiniteit en Femininiteit 155
De toekomst van verschillen in Masculiniteit en Femininiteit 159
6 WAT ANDERS IS, IS GEVAARLIJK 161
Het vermijden van onzekerheid 161
Het meten van de (in)tolerantie voor onzekerheid in een samenleving: de Onzekerheidsvermijdingsindex 163
Onzekerheidsvermijding en angst 165
Onzekerheidsvermijding is niet hetzelfde als risicomijding 170
Onzekerheidsvermijding naar functie, sekse en leeftijd 171
Onzekerheidsvermijding in het gezin 172
Onzekerheidsvermijding, geluk en gezondheid 173
Onzekerheidsvermijding op school 175
Onzekerheidsvermijding en consumentengedrag 177
Onzekerheidsvermijding op het werk 178
Onzekerheidsvermijding, masculiniteit en motivatie 182
Onzekerheidsvermijding, de burger en de staat 186
Onzekerheidsvermijding en corruptie 188
Onzekerheidsvermijding, xenofobie en nationalisme 189
Onzekerheidsvermijding, religie en ideeën 191
De oorsprong van verschillen in onzekerheidsvermijding 194
De toekomst van verschillen in onzekerheidsvermijding 194
7 VROEGER, NU OF LATER? 195
Nationale waarden en de leer van Confucius 196
Implicaties van ltg-cvs-verschillen voor gezin en familie 199
Implicaties van ltg-cvs-verschillen voor werk en business 202
Implicaties van ltg-cvs-verschillen voor manieren van denken 203
Langetermijngerichtheidsscores gebaseerd op de World Values Survey 206
Lange- en kortetermijngerichtheid, familie en schoolprestaties 213
Langetermijngerichtheid en economische groei 215
Economische groei en politiek 219
Fundamentalisme als kortetermijngerichtheid 220
Kortetermijngerichtheid in Afrika 222
De toekomst van lange- en kortetermijngerichtheid 226
8 LICHT OF DONKER? 228
De aard van subjectief welzijn 229
Subjectief welzijn en de World Values Survey 230
Hedonisme tegenover Soberheid als een dimensie van samenlevingen 230
Hedonisme tegenover Soberheid en subjectief welzijn in andere interculturele studies 238
Hedonisme tegenover Soberheid, subjectieve gezondheid, optimisme en geboortecijfers 239
Hedonisme tegenover Soberheid en consumentengedrag 240
Hedonisme tegenover Soberheid en seksuele relaties 242
Hedonisme tegenover Soberheid op de werkplek 243
Hedonisme tegenover Soberheid en de overheid 244
De oorsprong van maatschappelijke verschillen in Hedonisme tegenover Soberheid 245
Deel III CULTUREN IN ORGANISATIES
9 PIRAMIDES, MACHINES, MARKTEN EN FAMILIES:
ORGANISEREN OVER GRENZEN HEEN 251
Impliciete organisatiemodellen 252
Managementauteurs zijn ook maar mensen 256
Planning, besturing en berichtgeving 260
Corporate governance en de doelstellingen van de onderneming 262
Motivatietheorieën en -praktijken 269
Leiderschap, besluitvorming en empowerment 272
Prestatiebeoordeling en Management by Objectives 275
Managementtraining en organisatieontwikkeling 276
10 DE OLIFANT EN DE OOIEVAAR:
ORGANISATIECULTUREN 279
Organisatiecultuur als modegril 281
Het verschil tussen organisatieculturen en nationale culturen: het iricproject 282
Kwalitatieve en kwantitatieve gegevens uit het iric-project 285
Resultaten van de diepte-interviews: de casus sas-terminal 286
Resultaten van de survey: zes dimensies van organisatieculturen 288
Bedrijfstaksinvloeden en unieke elementen in organisatieculturen 292
Organisatiecultuur en andere kenmerken van organisaties 294
Conclusies uit het iric-onderzoek: dimensies tegenover gestalten 298
Leiding geven aan, of met, een organisatiecultuur 299
Deel IV TOEPASSINGEN
11 ONTMOETINGEN TUSSEN CULTUREN 307
Opzettelijke en onopzettelijke cultuurconflicten 308
Cultuurschok en acculturatie 309
Etnocentrisme en xenofilie 312
Ontmoetingen tussen groepen: auto- en heterostereotypen 313
Taal en humor 313
De invloed van communicatietechnologie 316
Interculturele ontmoetingen van en met toeristen 316
Interculturele ontmoetingen in het onderwijs 317
Minderheden, migranten en vluchtelingen 319
Interculturele onderhandelingen 323
Multinationale ondernemingen 325
Internationale marketing, reclame en consumentengedrag 326
Het leren van interculturele communicatie 327
Opvoeden tot intercultureel begrip: suggesties voor ouders 328
Wereldomvattende problemen vragen interculturele samenwerking 330
12 DE EVOLUTIE VAN CULTUREN 332
Een reis met de tijdmachine door de geschiedenis 333
Van vijf miljoen tot één miljoen jaar geleden: een eenzame planeet 334
Van één miljoen tot veertigduizend jaar geleden: ijs en vuur 336
Van veertigduizend tot tienduizend jaar geleden: creatieve vonk, uitroeiing 337
Overvloed of schaarste 340
Van twaalfduizend tot 7500 jaar geleden: dorpen en landbouw 342
Van 7500 jaar geleden tot nu: grootschalige beschavingen 345
Sociale stratificatie 347
Culturele legitimatie 347
Bureaucratische organisatie 348
Geld en markten 348
Veralgemeniseerde universalistische normen 349
De democratische associatie 349
Bronnen van culturele diversiteit en verandering 350
Het einde van de geschiedenis? Nee hoor! 351
Evolutie ontstijgt zelfzuchtigheid: groepen boven individuen 352
Individuen en instituties in de stroom van het leven 354
Evolutie vandaag de dag 355
Het internet en groepswerking 357
Culturele convergentie en divergentie 358
De toekomst van de cultuur 358
NOTEN 361
BEGRIPPENLIJST 390
BIBLIOGRAFIE 396
NAMENREGISTER 413
TREFWOORDENREGISTER 418
OVER DE AUTEURS 431
