De beginnende ondernemer wacht een avontuurlijke maar lange reis. Een reis die al door veel mensen en teams is afgelegd en goed is gedocumenteerd. Chris Guillebeau is zo'n reiziger. Hij is reishacker en in nagenoeg elk begaanbaar land geweest. Tijdens zijn reizen ontmoet hij veel mensen. Zijn ondernemerschap startte met het bloggen over zijn reishacks. Bijvoorbeeld hoe je airmiles van American Airlines kunt omzetten in hotelkamers, hoe je met een minimale set bagage over de wereld kunt reizen (hack: standaardiseer je reisoutfit, stuur sets vooruit naar hotels waar je heengaat om zo nagenoeg zonder bagage te reizen). Oneerbiedig gesproken is Chris een ‘hosselaar'. Hij combineert creatief werken met veel praten en dealtjes maken. Zijn blogs zijn veelgelezen. Een bundel met geselecteerde blogs volgde vanzelf. Zijn contacten zijn het bedrijfskapitaal. Ondernemen en starten hoeft niet duur te zijn. Als reishacker weet hij hoe een ruil eruit kan zien, of welke sociale netwerken je kunt gebruiken om ergens te kunnen slapen. Uit al die contactervaring is de De 100 euro startup geboren. Een model om je passie en dromen om te zetten in een tamelijk risicovolle (weinig kapitaal) maar kansrijke omzetstroom.
Bedrijfsmodel: waardecreatie centraal
Het vastleggen van een bedrijfsstrategie in een afbeelding is heel lang het terrein van de strategie-adviseurs geweest. Michael Porter heeft er in zijn carrière diverse vormen voor geïntroduceerd zoals de waardeketen om de relatie tussen bedrijf en omgeving aan te geven, of het concurrentiemodel om bijvoorbeeld een drempel op te werpen tegen nieuwe concurrenten. Een mooi ontworpen en beschreven strategisch bedrijfsmodel was vooral voor de board, en daarna voor publicatie. Niet een iteratief ‘speelmodel'. Dat is veranderd sinds het baanbrekende werk Business Model Generatie van Yves Pignier en Alexander Osterwalder is verschenen. Een bijna leeg canvas en het businessmodel (BMC). C'est tout. Nou ja, wel met een voorgedrukte structuur om alle verbanden goed in de gaten te houden, met daarin centraal de bedrijfspropositie én waardecreatie. Ze verdiepten hun werk al snel met het Value Proposition Model om de relatie (de ‘fit') tussen propositie en klant te analyseren.
Voor veel mensen en modelleurs is het BMC niet meer dan dat canvas. Het beroemde boek is echter zowel een blauwdruk van bedrijfstrends, modelleertechnieken, als een vergaarbak met voorbeelden. Door de eenvoud van het model is het direct wereldwijd geadopteerd door strategische denkers, adviseurs, en docenten.
Door de steeds professionelere begeleiding bereiken meer startups het punt waarop ze kunnen opschalen. In The Art of Business Modelling zet Marijn Mulders een reeks modellen op een rijtje (maar ook in een theoretisch kader) die je in de verschillende fases van je bedrijf kunt gebruiken. De scale up is de opstap voor de step up, een stap waarbij serieuze financiering om de hoek komt kijken.
Na de publicatie van het BMC zag je een ware explosie van canvassen en modellen. Logisch, want de toepassingsmogelijkheden ervan zijn eindeloos. In Business Model Shifts zetten Patrick van der Pijl en zijn collega's tientallen modellen op een rijtje. Het boek is corona-proof. Veel klassieke bedrijfsmodellen zijn gaan schuiven door Covid, digitale transformatie, of de noodzaak tot verduurzaming. Hele bedrijfstakken zitten in een shift. Dit boek legt heel precies uit hoe bestaande, kleine en grote bedrijven een shift gemaakt hebben. Heel visueel en daarmee zeer toegankelijk.
Onlangs publiceerde Alexander Osterwalder maar liefst twee nieuwe boeken: Het onoverwinnelijke bedrijf - gericht op productontwikkeling en innovatie binnen bestaande bedrijven - en Businessideeën testen - over het experimenteren en risicomanagement van ideeën en producten. Een derde boek - High-Impact Tools For Teams - zit in de pijplijn.
De startup
Het werk dat achter het beginnen van een bedrijf tevoorschijn komt, kan overweldigend zijn. Als je pech hebt, verdrink je in alle kleine en grote taken die je te wachten staan. Om hier grip op te krijgen, zijn werkmethoden ontwikkeld. De meest bekende is de Lean Startup van Eric Ries.
Veel energie gaat in het voorbereiden en neerzetten van je product en organisatie zitten. ON IT - Van ‘geen idee' tot succesvolle ondernemer met dit praktische werkboek van Eline Goethals is een kloek boek (ruim 400 pagina's!) over wat er allemaal bij komt kijken. Verdeeld over drie activiteiten DREAM, CREATE en DO vlieg je van de ene lijst naar de volgende activiteit. DO komt er karig af, met maar tien pagina's. Nu zit er al veel DO in dat eerste traject. Het 'zware' werk komt als de eerste belangstellenden en klanten zich melden en je de volgende stappen moet maken.
De businesscoach
Veel baat hebben starters en scalers bij een bedrijfscoach. Een ervaren rot. In veel startup-ecosystemen komen ze er ‘gratis' bij. Ze horen bij het pakket om de onderneming zo risicoloos mogelijk te laten groeien. De bedrijfscoach kan ook de angel investor zijn. Hij/zij heeft er dan ook nog eens baat bij dat het project succesvol wordt. Goede bedrijfs- en individuele coaching is zeer waardevol, maar moet slechts één doel dienen: jouw persoonlijke ontwikkeling als ondernemer steunen. Overigens kan een uurtje samen wandelen om gewoon wat vragen te stellen, of zelfs alleen maar tegen iemand aan te praten, al genoeg zijn.
Boeken over coaching zijn er in alle soorten en maten. En talrijk! Met 50 lessen voor ondernemers heeft ondernemer Jurgen Ingels zijn belangrijkste lessen aan het papier toevertrouwd. Zijn tips zijn gebaseerd op decennia ondernemen, investeren en coachen en omvatten het hele scala van werk dat een ondernemer te wachten staat. Over mensen selecteren, aannemen en ontslaan, de rol van marketing en wat je zelf moet doen of gerust uit handen kunt geven. En veel tips hoe je investeerders kunt benaderen en overtuigen.
De focus van Tony de Bree in Groeien zonder te groeien - Succesvol ondernemen in de betekeniseconomie is veel persoonlijker en meer verhalend. Hoofdstuktitels als ‘Sluit jezelf niet op in een gouden kooi' of ‘Niet concurrentiegedreven, maar visiegedreven' laten al zien dat de auteur als coach een duidelijke persoonlijke stijl hanteert. De titel suggereert dat zijn voorbeelden uit de platformeconomie komen, maar niets is minder waar. Er is wel een zekere IT-oriëntatie over hoe je je organisatie in kunt richten.
Voorbeelden uit Silicon Valley zijn in die coach-gedreven boeken niet ver weg. Steve Jobs, Mark Zuckerberg en Elon Musk zijn frequente gasten. Wat de mores in ‘the valley' zijn, lees je in Het geheim van Silicon Valley. De auteurs, zeg maar gerust de ‘ervaren rotten' Wibe Wagemans (ondernemer, coach, investeerder) en Eva Schram (journaliste) hebben jarenlang deze ‘wereld van startups' persoonlijk meegemaakt. The Valley, het gebied van San Francisco tot aan San Jose in Californië, is het broedgebied van innovatieve startups, met de grootste explosie aan nieuwe bedrijfjes sinds de jaren '70. Het oorspronkelijk landelijke gebied is in vijftig jaar verworden tot de duurste woon- en werkenclave van de wereld, en niet verwonderlijk met het hoogste aantal miljonairs per 10.000 inwoners.
Veel startups behoren inmiddels tot de categorie unicorns, bedrijven met een beurswaarde boven de 1 miljard. Het geheim verklap ik hier niet, lees het boek maar. En o ja, gelukkig zijn de auteurs niet wars van de ‘misstanden' die ook The Valley teisteren. Denk diversiteit of privacy. En ook is aan het indalen dat big ones wel erg machtig zijn (geworden). Vanuit het ‘klassieke' bedrijfsmodel kun je alleen maar constateren dat er aan dit front flink succes geboekt is.
Duurzaam en Rijnlands
‘Getting rich fast (at all costs), break things.' Het motto van het Angelsaksische model. Maar anno 2021, zeker ten tijde van een mondiale crisis, kan dit natuurlijk niet meer. Zelfs in de Verenigde Staten is dat inmiddels wel duidelijk. De roep om grootschalige regulering van de al te machtige Big Four, de vele ethische vraagstukken rondom privacy, zwaar overwerkt personeel, alle focus op aandeelhouders, het zijn allemaal signalen die aangeven dat er iets is ontspoord.
Maar er zijn gelukkig oplossingen voor al deze heikele kwesties. Vanuit de menskant in het bedrijf voeren Jaap Peters, Harold Janssen en Jaap Jan Brouwer al decennia een kruistocht tegen het Angelsaksische Model met het eenzijdige focus op winstmaximalisatie. De oplossing: het Rijnlandse Model. In Rijnlands organiseren hebben ze alle kennis van de afgelopen twintig jaar verzameld en overzichtelijk in beeld gebracht. Onder het motto: ‘De organisatie is in handen van vakmensen.' En dat zijn de mensen die werken in de frontlinie. Veel praktijkvoorbeelden, literatuurverwijzingen, en bovenal inspiratie.
Ondernemers dienen zich af te vragen welk doel ze met hun bedrijf nastreven. En hoe ze hun organisatie daartoe in willen richten? Belangrijke kritiekpunten aan het adres van het Business Model Canvas is dat de focus ligt op geld als middel dat in en uit het proces stroomt. Een bedrijf is onderdeel van dit proces dat samen weer een hele keten omvat. Het BMC-ontwerp besteedt juist hier nauwelijks aandacht aan, aan de totale waardeketen. Jan Jonkers onderzoekt en ontwikkelt al jaren duurzame businessmodellen. En dan weer vooral om de grote uitdagingen van dit moment te adresseren: het klimaat, de energietransitie, én een structurele reductie van het grondstoffengebruik. Zijn onderzoek richt zich primair op platform-, community-based en circulaire modellen. In het fraai vormgegeven Duurzaam organiseren worden alle ideeën, gedachten en voorbeelden via handzame templates uitgewerkt. Met zeer gedetailleerde aandacht voor de definitie-, ontwerp- en resultaatfase waarbij het focus permanent op waarde(n)creatie is gericht. Pluralis, want een duurzame organisatie is op zoek naar meervoudige waardecreatie.
Over Bertrand Weegenaar
Bertrand Weegenaar is als hogeschooldocent HBO-ICT werkzaam op Windesheim. Zijn voorliefde ligt bij de onderwerpen strategie, marketing, geschiedenis; biografieën en internet; e-business.
