‘Mensen zijn vaak bang om iets anders te vinden dan een ander’

Waarom dit boek?

Het is een herziene editie van een boek dat tien jaar geleden is uitgekomen en ik vond het om allerlei redenen interessant om het te herschrijven. Ik geef de laatste jaren veel relatietherapie en veel dingen die ik daar zie, komen terug in de communicatie op werk. Het ging mij steeds meer opvallen hoe mensen elkaar in de weg kunnen zitten door de communicatie. Mensen kunnen slecht omgaan met verschillen, zijn bang om iets anders te vinden dan een ander. Er is een sterke tendens om verschillen onder het kleed te schuiven zodat we de confrontatie niet aan hoeven gaan. Het probleem is dat je wel kunt doen alsof die verschillen er niet zijn, maar ze zijn er natuurlijk wél.

En opkroppen is niet goed natuurlijk.

Zeker niet, we leven in een samenleving waarin iedereen gelijkwaardig is en daar ben ik ook voor, maar dat betekent niet dat je allemaal hetzelfde moet zijn. Je moet die verschillen niet inslikken of wegmasseren want dan gaat het schuren en je gaat elkaar niet beter begrijpen.

Je maakt de analyse dat medewerkers van bedrijven minder op elkaar zijn gaan lijken. Vroeger zat iedereen misschien wat meer in zijn eigen bubbeltje en nu moet je met andere leeftijden, andere geloven en andere achtergronden kunnen omgaan.

Mits je goed omgaat met die verschillen zijn ze juist heel waardevol. Ik pleit in mijn boek voor ‘agree to disagree’ Van daaruit kan je verder en dan sta je wat meer open voor elkaar. Het is belangrijk dat iedereen met elkaar omgaat.

Jij geeft een strategie om samen te werken ondanks de verschillen?

Op zijn minst om je niet zo te ergeren aan elkaar, om met elkaar in gesprek te gaan, het liefst nog wat te leren van elkaar en samen op te trekken. Er zijn vaak op werk allerlei subgroepen omdat mensen nu eenmaal de neiging om naar gelijkgestemden te trekken, dat hoef je niet te ontkennen, maar dat werkt niet in onze moderne samenleving.

Hoe ga je aan de slag om dat beter te maken?

De basis is om te erkennen dat je in een bepaalde bubbel zit waarin het veilig en prettig is, maar misschien is het niet goed voor de samenwerking. Als manager is het ook belangrijk om die verschillen te erkennen en positief te waarderen en tegelijk ga je een overkoepelende identiteit maken. Zo van: jij bent een VVD- en ik een GroenLinks-stemmer en we zijn allemaal burgers in Nederland. Zo kan je de sub-cultuurtjes overwinnen.

Jij hebt het in je boek over golflengtes. Wat kan je daarmee?

Dat is een beschrijving van de stijl van communiceren. Die stijl heb je opgepikt van je ouders, vrienden en jouw persoonlijkheid speelt daarin een rol. Dat samen zorgt voor jouw neiging om op een bepaalde manier te communiceren.

Laten we er eentje van de acht uitlichten want opsommingen in interviews zijn saai. De zakelijk golflengte komt bijvoorbeeld veel voor.

Op het werk is het prima natuurlijk, mensen voelen zich in het contact best ontspannen en ze kunnen goed aangeven wat ze willen, zijn assertief. Maar als je altijd die stijl hebt dan kan er een valkuil aan zitten, dan kan je wel heel afstandelijk en kil worden. Als je dan communiceert met wat meer emotionele types dan kan je heel stoïcijns lijken, zo van: wat ben jij voor een ijsblok?

Het is dus handig om jouw communicatiestijl te bepalen en daarvoor geef je ook een test in het boek. Maar wat kan je daar dan mee als je dat eenmaal hebt vastgesteld?

Jouw golflengte is iets waar je je comfortabel voelt, maar je kan natuurlijk ook op een andere manier communiceren. Dit is de stijl die de laagste drempel heeft, maar je kan ook wat meer persoonlijk worden met mensen als het nodig is. In het contact met mensen is het goed als jouw golflengte een beetje afstemt op een ander. De uitdaging is om in een situatie waarin iets anders nodig is qua communicatie je dat gaat aanboren. Dat je wat tegenwicht gaat bieden als iemand heel dominant is bijvoorbeeld. Als je iets voor elkaar wilt krijgen moet je soms even assertief zijn terwijl het niet in je aard zit. Het gaat over psychologische flexibiliteit, aanpassen zonder jezelf te verliezen.

De angstige golflengte is wel lastig om mee om te gaan, lijkt me. Dan vind je sociaal verkeer wel heel ingewikkeld.
Zeker, ik had vanmorgen een jonge client die met mensen werkt die allemaal ouder zijn dan hij. Hij is niet erg zelfverzekerd en collega’s spelen daarop in door te doen alsof ze alles beter weten. Hij ervaart veel spanning in de communicatie met hen en dan zul je een beetje naar een andere golflengte moeten opschuiven. Angst en spanning horen immers bij het leven, dat heeft iedereen. Die spanning kan je vermijden, maar je moet er ok een keer doorheen. Dan stap je toch eens op een dominante collega af en ga je proberen om er samen uit te komen. Dat zal even onprettig voelen en je moet dan een balans zoeken tussen bij jezelf blijven en toch de stijl van de ander snappen.

Zijn er ook wel eens mensen die niet kunnen samenwerken omdat ze zo verschillend zijn?
Dat klopt, mensen kunnen enorm botsen wat persoonlijkheid betreft. Vaak is het zo dat er dan al veel is gebeurd in de aanloop naar een breuk. Er zijn veel oordelen over elkaar waardoor verwijdering is ontstaan. Als de verschillen tussen twee karakters er direct vanaf het begin mogen zijn, dan is het heel anders, dan heb je al een hele andere start. Dat je eens gaat luisteren naar een ander en een ander naar jou.