We horen de oranje ‘vuvuzela’s’ al toeterend door Johannesburg gaan. Oranje heeft zojuist Duitsland in de finale verslagen en is voor het eerst wereldkampioen. Toch?
Vergeet het maar! Ons lerend vermogen schiet te kort. We leren niet van onze fouten. We missen strafschoppen maar trainen er nog steeds niet op. We verliezen verlengingen maar weigeren iets aan de conditionele en mentale weerbaarheid te doen. We staan ook niet open voor nieuwe ontwikkelingen. De KNVB is oerconservatief. Niet alleen de KNVB overigens. We sturen ook Vader Abraham naar het Songfestival. Maar waarom slaagde Michels wel in 1974? Omdat hij iets nieuws introduceerde: totaalvoetbal. We hebben ook geen visie en missie. Voor Brazilië, Duitsland en Italië geldt maar één ding: wereldkampioen worden. Bij elk ander resultaat hebben ze gefaald. De KNVB zegt al tevreden te zijn met de hele of halve finale. Nederland heeft geen winnaarmentaliteit. Visie zorgt voor richting. Die visie ontbreekt. We hebben ook geen leiders meer. Leiders hebben volgelingen. Bij Oranje is Van Bronckhorst een aanvoerder zonder volgelingen. Van Bommel zou een betere aanvoerder zijn.
Is er een parallel? Vroeger excelleerde Nederland met concerns als Akzo, Shell, Philips, Fokker, KLM, SHV en ga zo maar door. Met heel veel fantasie kom je nu met TomTom als nieuw toonaangevend bedrijf. Zijn we als land ook geen winnaar meer?
Je zou John de Mol, Joop van de Ende en Heineken ook nog kunnen verzinnen, maar inderdaad, het is droevig gesteld met het ondernemerschap in Nederland. We polderen tot we er gek van worden. Iedereen moet overal over mee kunnen praten. De OR vergadert zich suf. Maar beslissingen nemen en lef tonen: ho maar. Dat zie je ook terug in het voetbal. Zowel economisch als sportief viert pamperen hoogtij. We zijn in Nederland niet meer bereid om ons ergens voor op te offeren. Gevolg: we regeren niet meer over de wereldzeeën, in de lucht, of op het voetbalveld. Het is een cultuurprobleem. We hebben de democratisering te ver doorgevoerd. Ik heb wat dat betreft veel waardering voor het Duitse voetbal gekregen. Daar heerst zelfoplossend vermogen, discipline en leren ze van gemaakte fouten.
Wat is de top drie van managementlessen die Oranje tot zich moet nemen?
Op één: een team bestaat niet louter uit de beste spelers. Het is een mix van harde werkers, creatievelingen, denkers… Sneijder is nu binnen ‘Belbin’ zowel (potentieel) aanvoerder, creatieveling, brononderzoeker, vormgever en monitor. Dat is te veel. Op twee: leer van je fouten. Duitsland verloor één keer met strafschoppen, trainde erop en verloor nooit meer. Wij blijven verliezen met strafschoppen. Ander voorbeeld: sinds 2003 heeft geen Nederlandse club meer een verlenging gewonnen. En toch weigeren we te trainen op bijvoorbeeld het conditionele of mentale aspect. Mental coaches worden niet serieus genomen bij Oranje. Op drie: leg verantwoordelijkheden daar neer waar ze moeten liggen. Is er iemand bij ABN AMRO of DSB geweest die zijn verantwoordelijkheid zélf heeft genomen? Vervang de bondscoach door de CEO, bobo’s door stakeholders en spelers door medewerkers, en de metafoor geldt evengoed voor voetbal als het bedrijfsleven. Ik zie soms geweldig talent rondlopen in organisaties. Kom ik er vijf jaar later weer, zie je ze verkrampt terug omdat ze niks mogen. Geef mensen verantwoordelijkheid! Zowel in het bedrijfsleven als op het voetvalveld.
Is Oranje wereldkampioen een serieus boek of een boek met een knipoog?
Bloedserieus. Heineken wilde Amerika veroveren en slaagde daarin. TomTom wilde een wereldspeler worden en deed het. Het zijn schaarse voorbeelden. De passie is in Nederland weg. We werken van negen tot vijf en zijn tevreden met een zesje. In die zin had Balkenende gelijk met zijn zesjescultuur en VOC-mentaliteit. Ik heb dit boek ook geschreven uit passie voor de voetbalsport. Ik wil dat we wereldkampioen worden. We hebben het talent ervoor en ik hoop dat de boodschap doorkomt in Zeist.
Uw stelling is dat Oranje oerconservatief is. Zou het niet goed zijn om een coach als Ton Boot (basketbal) tot bondscoach te benoemen? Het zou een aardverschuiving zijn, maar misschien wel zinvol.
Ik zou het van harte toejuichen. Die man neemt soms een sabattical en observeert andere sporten. Boot is met zeven verschillende teams Nederlands kampioen basketbal geworden. Ander voorbeeld. Jose Mourinho was tolk van Bobby Robson in Portugal, was zelf een matig voetballer geweest en luisterde vooral naar sir Bobby. Mourinho is nu één van ’s werelds beste trainers. Het is een kwestie van lef hebben en durven. Durf te veranderen. We zeggen in Nederland wel dat we ‘worldclass’ willen zijn, maar tegelijkertijd zeggen we dat we te klein zijn om te overheersen. Typisch Calimerogedrag. De uitverkoop van onze bedrijven de laatste jaren is een deconfiture zonder weerga. We worden zowel op het veld als in de economie links en rechts ingehaald door landen in Oost Europa en Azië. Ook daarom kom ik nu met dit boek en de keiharde boodschap. Ik denk echt dat dit een van de laatste keren is dat Nederland wereldkampioen kan worden. Het talent is er, maar het moet wel kloppen. Of Van Marwijk dat kan? Hij heeft het in zich, maar ik twijfel. Ook hij is conservatief. Ik denk dat Hiddink een stuk verder is in zijn ontwikkeling als manager/coach.
Wat zijn de kritieke succesfactoren voor Oranje om toch de ‘vuvuzela’s’ te laten schallen?
Beheers de strafschop. PSV won de Europacup 1 dankzij het boekje van Reker. Van Breukelen wist zodoende waar de strafschoppen kwamen. Typisch Nederlands dat we nu denken dat we het ook wel zonder Reker en het trainen op strafschoppen kunnen redden. Zoals eerder aangegeven: we leren niet. Zorg ook voor een fatsoenlijke corner en vrije trap. Die zijn nu zwaar onvoldoende. Allemaal trainbaar hoor! Conditioneel en mentaal moet je verder klaar zijn voor de verlening en ook onze fysieke kracht kan beter. Doe ook eens aan een fatsoenlijke concurrentieanalyse. Waarom zijn grote landen als Argentinië, Italië en Duitsland bang voor Oranje en waarom verliezen we altijd van een relatief klein land als Portugal? Kies ook een eigen systeem: totaalvoetbal 2010 bijvoorbeeld. Verras eens. Voetbal moet je zowel wetenschappelijk (op basis van cijfers) als ‘managerial’ serieus benaderen. Dan is er nog hoop.
