‘Het team maakt het verschil’

Hoe kan het dat er op teamniveau zulke grote verschillen zitten in prestaties? Dat was de centrale vraag van het onderzoek dat auteurs Ben Kuipers en Sandra Groeneveld van de Erasmus Universiteit Rotterdam in samenwerking met InternetSpiegel deden. Auteur Ben Kuipers, tevens parttime organisatieadviseur, vertelt: ‘Er is ontzettend veel onderzoek gedaan naar teamwerk, maar wij hebben, heel bewust, heel specifiek onderzoek gedaan in de publieke sector.’ De onderzoekers keken naar het functioneren van verschillende soorten teams dwars door overheden heen – het Rijk, provincies, gemeenten en waterschappen – en zowel op management- als uitvoerend niveau. Daniël van Geest, adviseur Internetspiegel bij ICTU, was betrokken bij het onderzoek. ‘We wilden weten waar de lacune lag. Om de prestaties van de hele organisatie te verbeteren moesten we erachter komen waardoor sommige teams goed functioneren en andere beduidend minder.’

Afpellen

Volgens Kuipers heeft elke organisatie succesvolle en matig presterende teams. ‘Dat maakt dat scores tussen organisaties onderling vaak minder verschillen. We zijn laag voor laag gaan afpellen waarin het succes van een excellent scorend team zit.’ De onderzoekers brachten zes kenmerken naar boven waarmee exceptioneel presterende teams – High Performance Teams – zich onderscheiden: teambevlogenheid, zelfmanagement, doelgerichte samenwerking, taakgerichte samenwerking, stakeholdergerichte samenwerking en leiderschap. Volgens Ben Kuipers heeft de teambevlogenheid een vliegwieleffect. ‘De teamleden verbazen anderen met hun resultaten. We hoorden letterlijk van stakeholders van excellente teams: ‘Wat krijgen zij veel voor elkaar!’’ Het onderzoek bestond uit twee delen: een breed kwantitatief onderdeel, opgevolgd door een kwalitatief onderzoek onder zes High Performance teams. Voor het kwantitatief onderzoek kregen leidinggevenden en medewerkers van 56 teams onder meer vragen voorgeschoteld over de processen, de rol van het team en de factoren die invloed hebben op de prestaties. Van de zes High Performance Teams werden de teamleden, de leidinggevende en een stakeholder geïnterviewd. De focus hierbij lag op de onderlinge samenwerking binnen de teams. Van Geest: ‘Sommige leden van exceptioneel presterende teams waren verrast door ons telefoontje. Ze hadden geen idee dat ze zo goed presteren.’ Van Geest en Kuipers noemen het team beheer openbare ruimte in Waddinxveen als voorbeeld. Het team beheert onder meer de speelruimte, straten en andere publieke ruimte. ‘Het heeft als motto: ‘Wij zijn er voor een schone, mooie gemeente.’’ Hij legt uit: ‘Een gezamenlijk doel blijkt heel belangrijk. Het is een onmisbaar ingrediënt in het recept voor succes.’ Van Geest: ‘Het helpt om te weten waarvoor je het werk doet, voor wie en waaraan je nu echt bijdraagt. Dat is niet zo vanzelfsprekend als het misschien klinkt. Je moet er een gevoel bij hebben. Het doel moet raken aan ieders passie.’ Kuipers komt in zijn werk als organisatieadviseur veel teams tegen die bij de vraag naar het gezamenlijk doel aangeven dat ze dat even moeten opzoeken in het plan. ‘Dat spreekt natuurlijk boekdelen.’ Daarnaast is een gezamenlijk doel alleen niet voldoende. ‘Een team moet dit vertalen naar de eigen taken en zich realiseren hoe ieder in het team afhankelijk van elkaar is.’ Volgens Kuipers helpt passie voor een gezamenlijk doel met publiek belang om buiten de kaders te denken.

Begraafplaats

Hij haalt het team van Waddinxveen opnieuw aan. Voor het onderhoud van de oude begraafplaats was geen geld. Kuipers: ‘Het team heeft dit opgelost door het werk anders in te delen, waardoor het toch per jaar een aantal uur kan besteden aan opruimen en schoonmaken van de begraafplaats. Veel teams zouden ‘geen geld’ als vaststaand feit zien en zich hierbij neerleggen.’ Van Geest ziet in het succes van de High Performance Teams overeenkomsten met de sport- en kunstwereld. ‘Kijk naar succesvolle sportteams of een muziekband. Daar zie je soms heel duidelijk een klik ontstaan waardoor de teamleden boven zichzelf uitstijgen. Er ontstaat het gevoel: ‘we gaan ervoor’. Ook in het werk kun je samen in een flow komen, waardoor je werk je enthousiasme en energie geeft, en de toewijding groeit.’ Een ander succesingrediënt is volgens Kuipers en Van Geest een stakeholdergerichte samenwerking. Van Geest: ‘De blik naar buiten – voor wie doen we het – is heel belangrijk.’ ‘En,’ vult Kuipers aan: ‘goede teams zijn altijd op zoek naar hoe het beter kan; ze willen voortdurend leren.’ Kuipers is ervan overtuigd dat iedere groep een excellent team kan worden. ‘In de High Performance Teams zitten vaak doodgewone mensen die juist in hun samenwerking tot uitzonderlijke resultaten weten te komen.’ Volgens Kuipers lijken vooral de mensen uit de teams op uitvoeringsniveau op elkaar. ‘Ze delen dezelfde waarden.’ In managementfuncties ziet hij die gedeelde waarden ook wel, maar is er meer behoefte om complementair aan elkaar te zijn. Kuipers ziet geen enkele invloed van het niveau, de leeftijd of de sekse op de prestaties van een team. De onderzoeker verklaart: ‘Er zijn zowel goed functionerende teams die alleen maar uit mannen bestaan als uit in hoofdzaak vrouw. Het maakt niets uit.’ De leidinggevende heeft een belangrijke rol in het succes van High Performance Teams. Kuipers: ‘Maar deze heeft niet zoals je misschien zou denken een belangrijk aandeel in de realisatie van de prestaties. Alle High Performance Teams hebben een krachtige leidinggevende die niet zichzelf, maar het team centraal stelt. De leidinggevende ondersteunt alleen en heeft zelf geen directe invloed op de prestaties. ‘

Rijke verhalen

Volgens Kuipers bevat het boek De kracht van High Performance Teams ‘rijke verhalen van de zes excellente teams die zichzelf uitgebreid voorstellen. Ook kan ieder team een zelfscan doen om te zien waar het staat. Het boek biedt inspiratie en duidelijke handvatten om mee aan de slag te gaan.’ Van Geest wil mensen in beweging brengen met de resultaten van het onderzoek. ‘We stimuleren teams om zelf aan de slag te gaan. We nodigen de goed presterende teams uit voor congressen en bijeenkomsten. Met hun verhaal kunnen ze andere teams inspireren. Want wie wil nou niet met zijn team in een flow komen en met elkaar betere prestaties neerzetten?’

Nicole van der Steen

Dit artikel verscheen eerder in BinnenbeRijk.