De naam van Arend Ardon doet bij veel mensen een belletje rinkelen, maar wie was dat ook alweer? ‘Organisatieadviseur’, noemt hij zich in eerste instantie. Staccato: ‘Verbonden aan Holland Consulting Group. Daar een van de eigenaren van. Dag in dag uit bezig met veranderprocessen in organisaties. Dat fascineert me ongelooflijk. Niet alleen het vak van consultant uitoefenen. Ook de uitdaging om voorop te lopen. Steeds weer een duw geven aan het vak.’
Hij begint dus met zijn professie te benoemen, om vervolgens in een adem door te gaan naar het bedrijf van waaruit hij die beoefent. Is dat ook hoe het voelt, van binnen? ‘Waarschijnlijk kies ik die insteek doordat ik net deze week met mijn collega's - mijn maatjes, want zo voelt het - op de hei heb gezeten. Daar realiseerde ik me weer eens wat een inspirerende omgeving HCG toch is. Ik heb mij echt persoonlijk verbonden aan dat bureau. Ik zou me ook niet kunnen voorstellen dat ik daar zo maar weg zou gaan. Dat zou heel raar zijn, voor mij.’
Is dat bureau ook waar hij groot is geworden? ‘Ja, ik ben er begin jaren negentig begonnen. Als ik er tussendoor niet ook even weg was geweest, had ik nu mijn vijfentwintigjarig jubileum kunnen vieren. Ik heb er het vak geleerd - voor zover je het kunt leren - van meesters als Willem Mastenbroek en Willem Vrakking. Het leuke vond ik dat ik daar meteen naar klanten toe mocht. In eerste instantie als tassendrager van die mannen, maar op de terugweg kon ik het wel met hen hebben over wat we hadden gezien. Dat was buitengewoon inspirerend.’
In de tijd dat Ardon zijn eigen advies-bv had, kwam hij erachter dat hij een grotere professionele omgeving nodig had om zich te blijven ontwikkelen, om voor nieuwe uitdagingen te worden geplaatst. ‘Collega's, vakgenoten, die allemaal vanuit hun eigen referentiekader werken. Die mij dingen vragen waardoor ze steeds weer mijn vanzelfsprekendheden ter discussie stellen. We werken er samen aan - je moet dat wel onderhouden natuurlijk - om een omgeving te creëren waarin je niet indut. Waarin je je er niet bij neerlegt dat het nu eenmaal is zoals het is, dat het zit zoals het zit. We laten elkaar ook niet wegkomen met: Dit is hoe ik het doe, zo werk ik nu eenmaal. Nee, we blijven elkaar constant uitdagen. We geven elkaar dus veel persoonlijke feedback.’
Dat horen we wel vaker, van mensen die enthousiast zijn over wat ze doen en waar ze het doen. Het kan een praatje voor de vaak zijn, het kan echt wat om de hakken hebben. Hoe zit dat bij HCG? ‘Toen we daar op de hei zaten, heeft ieder van ons een uurtje in de schijnwerpers gestaan. Hoe sta jij in je vak, hoe ben jij met je persoonlijke ontwikkeling bezig, hoe zorg jij dat je weer een stapje verder komt? Dat gaat altijd op een plezierige en constructieve manier, maar dan sparen we elkaar niet.’
Wat mogen we ons daarbij voorstellen, bij die maatjes die elkaar niet sparen? Ardon is even stil, denkt na wat hij zal zeggen. ‘Nou... een van mijn collega's die me een paar keer had meegemaakt bij lezingen die ik gaf, zei: Je bent zo bezig met je boeken, met je lezingen, dat is mooi en daar mag je ook van genieten, maar zorg je wel dat je trouw blijft aan waar je het eigenlijk voor doet? Voor de klant, voor de vragen waar die mee zit? Wat ik daarin herkende, was dat ik misschien wel geneigd ben om die vragen te selecteren die ik zelf gaaf vind, die ik ook voor mijn eigen ontwikkeling kan gebruiken. Goed om me daarvan bewust te zijn.’
Taaiïgheid
Ardon vindt het belangrijk om zijn klanten en zijn lezers te helpen het zelf te doen. Is dat op termijn ook niet de dood in de pot, voor een organisatieadviseur? Maak je jezelf dan niet overbodig? Hij schiet in de lach. ‘Daar ben ik niet zo bang voor. Tegen de tijd dat iedereen dit kan, ben ik al weer met andere dingen bezig. De wereld verandert in zo'n hoog tempo, dat ik vooral bezig ben om met de markt mee te leren. En ik hoop me op een bepaald vlak net wat sneller te ontwikkelen dan anderen, zodat ik hen kan gidsen in de processen waar we allemaal mee te maken hebben.’ Het risico van het organisatieadviesvak is dat je er heel snel oud in bent, realiseert hij zich. ‘En oud is ook echt out.’
Als lerende professional heeft Ardon een enorme verdiepingsslag gemaakt met zijn promotieonderzoek. Kan hij ons even meenemen, van zijn proefschrift Moving Moments – Leadership and interventions in dynamically complex change processes (2009) via zijn vorige boek Doorbreek de cirkel! uit 2011 naar Ontketen vernieuwing!
‘De aanleiding voor dat promotieonderzoek was heel concreet. Die kwam recht uit de praktijk. Ik had regelmatig gesprekken met opdrachtgevers. Directieleden en managers, vaak met een heel relevante opleiding en met veel ervaring. Maar ondanks dat zagen die zich geregeld geconfronteerd met veranderprocessen die zij ervoeren als moeizaam, als taai, als ingewikkeld. Al stop ik daar nog zo veel een energie in, het komt geen meter verder... Die reactie kwam ik zo vaak tegen, dat ik me begon af te vragen of dat energie erin stoppen niet juist maakte dat je zelf onderdeel werd van de taaiïgheid. De klassieke veranderliteratuur zegt natuurlijk: De leiding heeft een goed plan, en als dat vastloopt dan komt dat door weerstand van anderen. Mijn vraag was of het niet ook zo zou kunnen zijn dat de initiatiefnemer zelf zijn eigen verandering ondermijnt?
Niet-pluis-gevoel
Dat was een interessante hypothese, maar hoe kon Ardon die in vredesnaam toetsen? ‘Dat was ook heel spannend. Ik wilde dus te weten komen wat mensen in de praktijk deden waardoor ze konden vastlopen. In eerste instantie deed ik dat met vragenlijsten die ik daar speciaal voor ontwikkeld had. Ik legde mensen situaties voor en vroeg: Wat doet u, in zo'n geval? Maar ik had daar - wat artsen noemen - een niet-pluis-gevoel bij. Wat mensen antwoorden als ze in alle rust zo'n enquête invullen, hoeft natuurlijk niet hetzelfde te zijn wat ze doen in het heetst van de strijd.’
Om dat bezwaar te ondervangen, vroeg Ardon een aantal van zijn respondenten of hij er eens bij mocht zijn als ze over hun veranderproces praatten met collega's en met medewerkers. Wat hij hen toen in werkelijkheid zag doen, had inderdaad buitengewoon weinig te maken met hoe ze eerder zijn vragenlijst hadden ingevuld. Daarop gooide hij zijn methode radicaal om. ‘Uiteindelijk heb ik zo'n honderd praktijksituaties geobserveerd, en letterlijk genoteerd wat mensen zeiden en wat ze deden. Zeventienhonderd A4-tjes aantekeningen leverde dat op. Die ben ik gaan analyseren. Daar kwamen allemaal patronen uit die een stagnerend effect hadden op het veranderproces.’ Dat werd het onderzoek waar hij uiteindelijk op is gepromoveerd.
Na zijn dissertatie, die uit de aard der zaak zwaar wetenschappelijk was aangezet, probeerde de jonge doctor in Doorbreek de cirkel! - Hoe managers onbewust verandering blokkeren (2011) zo praktisch mogelijk te beschrijven wat werkte en wat niet werkte. Nog steeds in de hoop dat mensen die met hun voeten in de modder staan er wat aan zouden hebben. Dat heeft hem veel gebracht, stelt hij niet ontevreden vast.
Energie
‘Het boek is goed verkocht, ik heb er veel lezingen over mogen geven, ik heb het bij veel klanten mogen gebruiken, ik heb de lol gehad dat mensen me belden en hun situatie aan me voorlegden in de termen die ik daarvoor bedacht had. Maar goed: dan zien mensen dus wat er aan de hand is, dan herkennen ze de patronen, dan zijn ze in staat om die te doorbreken, dan houden ze het veranderproces niet meer onbewust tegen. Dat is allemaal winst. Maar je wilt niet alleen blokkades wegnemen, je wilt ook beweging creëren. En helaas volgt het een niet automatisch uit het ander.’
Dus ging Ardon op zoek naar wat nou echt helpt om energie in te brengen in een veranderproces en echt een stuk verder te komen. Daar is nu dus Ontketen vernieuwing! - Blokkades wegnemen en beweging creëren uit voortgekomen. Het boek is gebaseerd op twee bronnen. ‘Een: op de wetenschappelijke literatuur die er over dit onderwerp bestaat. En twee: op de ervaringen die ik opdeed door er samen met opdrachtgevers in de praktijk mee te experimenteren en door die interventies weer aan te scherpen in andere situaties.’
Die opeenvolgende cycli van ontwikkelen, testen, evalueren en leren vond Arend Ardon buitengewoon waardevol. ‘Niet alleen omdat het inhoudelijk veel opleverde en opdrachtgevers verder hielp, maar ook omdat ik er zelf zo veel energie van kreeg. Ik raakte ik zo vol van, dat ik niet anders kon dat het delen met zo veel mogelijk anderen. En dat heb ik gedaan.’¶
Arend Ardon is auteur van Doorbreek de cirkel! en Ontketen vernieuwing!
Over Pierre Spaninks
Pierre Spaninks (Eindhoven, 1955) was tot zijn pensionering in 2021 zelfstandig professional in journalistiek en communicatie. Hij kreeg landelijk bekendheid als ZZP-expert. Voordien had hij gewerkt in het hoger onderwijs en de consultancy. Hij studeerde Tekstwetenschap aan de Universiteit van Amsterdam en volgde op Harvard het Senior Manager in Government Program. Tegenwoordig legt hij zich toe op de Egyptologie.
