Zij werken hard, voelen zich betrokken bij en zijn loyaal aan hun organisatie, nemen initiatief en doen meer dan hun functiebeschrijving aangeeft. Kortom het zijn de gemotiveerde medewerkers die het visitekaartje van het bedrijf vormen en zich medeverantwoordelijk voor het reilen en zeilen van de organisatie voelen. Zonder hen zou de organisatie acuut in de gevarenzone belanden, zij maken het verschil tussen winst en verlies, tussen actief en passief en tussen klantgericht en klantonvriendelijk. OCB-ers komen in alle organisaties voor, maar hun aantal is doorgaans betrekkelijk laag. Van Minden geeft bijvoorbeeld cijfers over 2003 uit een onderzoek van de Gallup Organization waaruit blijkt dat in de Verenigde Staten slechts 26% van de werknemers echt betrokken is, 55% betrekkelijk onverschillig staat tegenover de organisatie en 19% actief onvrede uitdraagt.
Organisaties moeten proberen de categorie mensen die echt betrokken is bij de organisatie ten minste proberen op hetzelfde niveau te houden. 'Hart voor de zaak' is gericht op dat doel. Van Minden wil uit de doeken doen hoe managers betrokken medewerkers kunnen stimuleren, hun kracht benutten en in aantal kunnen laten groeien. Hij geeft een uitgebreid en nuttig overzicht van de instrumenten die organisaties kunnen inzetten om OCB gedrag te laten bloeien. Hierbij sluit hij aan bij de literatuur over motiverend leiderschap, organisatiecultuur, effectieve managementstijlen zoals coaching, persoonlijkheidskenmerken en competenties van presterende medewerkers, ethiek, teamwork en de wijze van werven en selecteren van OCB-ers. Ook geeft Van Minden veel voorbeelden van wat men zich bij OCB gedrag moet voorstellen, zoals een positieve omgang met collega's en met klanten, altijd voor iedereen klaar staan, het ontbreken van een 9-5 instelling en pauzementaliteit, net iets meer doen dan wat formeel van hen wordt verwacht, kritisch maar tegelijkertijd loyaal zijn naar het bedrijf, trots vertellen over de eigen organisatie bij vrienden en familie en open staan voor verbetering en vernieuwing. Dit type medewerker is eigenlijk te mooi om waar te zijn. Van Minden duidt OCB-ers dan ook aan als 'brave borsten': medewerkers waarvoor elke werkgever alles doet om die in huis te krijgen en te behouden. 'Hart voor de Zaak' is een nuttig bijdrage aan de bewustwording van het OCB begrip waarvoor de Amerikaan Dennis Organ reeds in 1988 de basis heeft gelegd, maar waaraan de populaire management literatuur sindsdien betrekkelijk weinig aandacht schenkt. Een originele invalshoek van Jack van Minden is dat hij zich met name richt op het motiveren en stimuleren van reeds gemotiveerde medewerkers, terwijl veel managementboeken juist vooral aandacht geven aan het prikkelen en meekrijgen van de minder of nog niet gemotiveerde werknemer. De aanpak van Van Minden is behoorlijk veelomvattend en hij put uit vele inzichten van de organisatiekundige, psychologische, sociologische, filosofische en marketing literatuur. Ook tracht hij zich - in tegenstelling tot de zogenaamde Heathrow management bookshop literature - zoveel mogelijk te baseren op onderzoeksgegevens en geeft hij verantwoording van zijn beweringen en inzichten door middel van uitgebreide literatuurverwijzingen. Tegelijkertijd hanteert hij een luchtige en enigszins komische stijl - die hier en daar wel dreigt door te slaan naar ironie en sarcasme - waardoor het boek leesbaar blijft. Hoewel de schrijver in het Voorwoord de opbouw van het boek weergeeft, is het voor de lezer niet gemakkelijk om de structuur tijdens het doorlezen van het boek te doorgronden. De lezer wordt getrakteerd op vele opsommingen en checklists uit de bij de meeste managers bekende literatuur van Maslow, Covey, Goleman, Kotter, Senge, Porter, Quinn, Katz, Belbin en vele andere auteurs. Het is aan de lezer om hierbij de rode lijn in de gaten te houden, wat niet altijd gemakkelijk is. Zijn streven naar volledigheid van de auteur gaat echter ten koste van de overzichtelijkheid en de luchtigheid waarop Jack van Minden in zijn 'Alles over' boeken zo het patent lijkt te hebben. Ook bekroop mij het gevoel dat het boek met aanmerkelijk minder bladzijden dan de huidige 200 had kunnen volstaan. 'Hart voor de Zaak' is echter zonder meer een interessant en origineel boek dat managers en organisatiedeskundigen bewust maakt van een voor organisaties zeer belangrijk fenomeen: de gemotiveerde, loyale en goed presterende medewerker die moet worden gekoesterd en aangemoedigd. Jack van Minden gaat daarbij niet over één nacht ijs en geeft naast de nodige empirische onderbouwing vele checklists, praktische tips en do's and don'ts.
Over Paul Breman
Dr. Paul Breman is verbonden aan een aantal opleidingen in het hoger onderwijs in binnen- en buitenland en is zelfstandig organisatieadviseur op het terrein van strategie, leiderschap, organisatiekunde, organisatiecoaching, sociale innovatie en HRM. Hij opereert vanuit het adviesbureau Breman Management Consultancy BV waarvan hij directeur/eigenaar is.
