Dans met kans

Het boek begint heel verrassend met drie wensen aan een fee. Het blijkt dat wij allemaal (bijna) dezelfde wensen hebben. We willen gelukkig worden, lang en gezond leven, rijk worden en op de een of andere manier, succesvol, bekend, beroemd of geslaagd zijn in ons beroep. En dan komt de ontnuchtering. Uit talloze onderzoeken blijkt dat we daar maar heel beperkt invloed op kunnen uitoefenen. En dan nog ontnuchterender. Wij denken allemaal dat we daar wel veel invloed op kunnen uitoefenen. Door gezond te leven, door hard te werken of gewoon door steeds verstandige keuzes te maken. De drie auteurs Spyros Makridakis, Robin Hogarth en Anil Gaba, alle drie als gedragswetenschappers verbonden aan business-school INSEAD, hebben in dit boek één centrale stelling. Door te accepteren dat je niet alles onder controle hebt, kun je de boel beter onder controle houden. Zij onderbouwen deze stelling voor drie terreinen. Gezondheid, de beurs en succesvolle ondernemingen. Zij laten zien dat wij allemaal, ook de deskundigen, op deze terreinen voortdurend de plank misslaan. Als organisatieadviseur en futuroloog ben ik uiteraard zeer geïnteresseerd in deze stelling. Het is immers mijn werk om voorspellingen te doen over de toekomst en om organisaties en bedrijven te adviseren over hun toekomst. Is al mijn werk dan ijdel? Ben ik niet meer dan een sterrenwichelaar of kaartenlegger? Laat ik allereerst beginnen met de goede kanten van dit boek. De auteurs maken meer dan aannemelijk dat wij allen geneigd zijn te hechten aan de illusie van controle. En inderdaad zijn er in het leven veel meer onzekerheden en onvoorspelbaarheden dan we geneigd zijn aan te nemen. Deze illusie van controle is niet nieuw, dat staat ook in de andere geciteerde boeken al uitgebreid beschreven. Maar zij presenteren hier een simpele en praktische remedie om hier mee om te gaan. 1- accepteer die onzekerheid. 2- probeer de mate van zekerheid en onzekerheid in te schatten. 3- verdubbel dan je inschatting. Per stap geven zij een aantal adviezen hoe om te gaan met onzekerheid of 'deskundigen' of statistieken. Op dit punt bieden de auteurs zeker meerwaarde ten opzichte van de andere boeken op dit gebied zoals genoemd in het begin van deze recensie. Vervolgens geven zij ook nog eens heel praktische tips hoe in onzekere situaties besluiten te nemen. En onzeker zijn bijna alle situaties in het leven. Bijvoorbeeld door wat zij 'smenken' noemen. Smenken, ofwel het gebruik van simpele vuistregels of modellen, is heel vaak superieur aan het menselijk oordeel, ook dat van deskundigen. Maar, en dat is dan de eerste maar: ze maken het allemaal wel heel eenvoudig. Zou ik op die manier ook de keuze voor mijn levenspartner hebben moeten maken? Dat is toch ook een heel belangrijke keuze met tal van onzekerheden? Na het sterke begin over de werelden van de gezondheidszorg, de aandelenbeurs en het bedrijfsleven, zakt het boek in de tweede helft wat weg. Hoe breng ik nu precies die onzekerheid in kaart? En hoe de zekerheid? Er zijn immers genoeg vrij zekere ontwikkelingen in het leven. Ik noem de voortgaande technologische ontwikkeling, de internationalisering van de samenleving, en de stijgende levensduur. Dat is nu precies het werk van een organisatieadviseur en een futuroloog. Haal uit die ogenschijnlijke chaos en wanorde van de wereld om ons heen de zekere, de waarschijnlijke en de onzekere ontwikkelingen en onderzoek vervolgens hoe die op elkaar inspelen. Het slothoofdstuk is helemaal teleurstellend. Hier krijgen we een korte samenvatting over de factoren die ons gelukkig maken. Ik werd er in ieder geval niet veel wijzer van. Concluderend: het boek draagt bij aan een realistischer kijk op zekerheid en onzekerheid in ons leven. Dat is grote winst. Het biedt ook een aantal praktische tips en instrumenten hoe om te gaan met die onzekerheden. Ook dat is winst. Maar hoe het nu echt zit met voorspelbaarheid en onvoorspelbaarheid blijft nog steeds onduidelijk. De manier waarop het wordt verteld, op zijn Amerikaans met steeds een anekdote aan het begin van ieder hoofdstuk is juist weer erg voorspelbaar. Hier zijn geen geboren verhalenvertellers aan het woord zoals Mlodimow of Taleb. Toch is het boek een echte aanrader voor iedereen die nog geen kennis heeft genomen van eerdere boeken over dit onderwerp. We leven allemaal – ten onrechte – veel te veel in de illusie van controle.