Mentale modellen, ook wel frames of denkkaders genoemd, vormen onze wereld. Modellen zijn abstracter dan het hier-en-nu, en bevatten de essentie van wat nodig is om te weten over een situatie. Het zijn kaarten die je een perspectief op de werkelijkheid geven. Met een kaart kun je op weg. Frames helpen je om je een voorstelling te kunnen maken wat er gebeurt als je een bepaald besluit neemt om iets te doen. Door een frame toe te passen, bedenk je opties en kun je verder. Frames helpen je om nieuwe mogelijkheden te creëren. Daarom zijn frames en het herzien van frames zo belangrijk voor onze creativiteit.
Framen ontrafeld
Ken Cukier en zijn medeschrijvers ontrafelen de belangrijkste kenmerken van framen. Ze leggen uit dat framen helpt om inzicht te krijgen in oorzakelijke verbanden. Zo kun je begrijpen hoe iets werkt, bijvoorbeeld over het smeltpunt van metalen of de locatie van sterren en planeten, zelfs al heb je zoiets zelf nooit gezien. We kunnen bedenken hoe het had kunnen zijn, hoe het is geweest en hoe het zou kunnen. Allemaal zaken die computers niet kunnen. We bedenken verhalen om onze redenaties scherp te slijpen. Het voorkomt overhaaste beslissingen. Minstens zo belangrijk, deze verhalen zijn de bron van onze creativiteit waarmee we betere oplossingen voor een vraagstuk bedenken. Die verhalen zijn geen wilde fantasieën, maar blijven bewust redelijk dicht bij de wereld zoals we die kennen. Dat helpt om praktische oplossingen te bedenken en je kunt je fantasie erdoor gebruiken voor de dingen die je wel kunt veranderen. Soms is het nodig om op een andere manier naar de wereld te kijken. Dan hebben we een ander denkkader nodig om tot oplossingen te komen. Dat vereist een bepaalde mentale diversiteit. Dit vermogen om te framen en te herkaderen kun je trainen. Daarmee raakt framen ook de kern van toekomstverkenning. Door te werken met verschillende toekomstscenario’s bekijk je de wereld vanuit verschillende frames. Zo kom je tot betere oplossingsrichtingen voor een strategisch vraagstuk.
Mooie verhalen
Het boek is doorspekt met interessante en mooie verhalen. Sommige zijn bekend, zoals over de negentiende-eeuwse arts Ignas Semmelweis die zich zorgen maakte over kraamvrouwenkoorts, of het verhaal van actrice Alyssa Milano, die een tweet postte met de hashtag #metoo. Andere verhalen waren mij onbekend, zoals over een reddingsmissie van een gekaapt Israëlisch vliegtuig in 1976 in oost Afrika. Soms is de connectie tussen het verhaal en de theorie niet altijd even duidelijk. De theorie is soms ook wat droog, wat misschien de reden is voor alle verhalen. Hoe dan ook, het is een interessant boek dat het lezen meer dan waard is.
Over Freija van Duijne
Freija van Duijne was van 2013 tot 2018 voorzitter van de Dutch Future Society. Zij heeft meer dan tien jaar werkervaring als toekomstverkenner en strateeg in diverse overheidsorganisaties. Freija werkt vanuit haar bedrijf Future Motions en geeft trainingen en lezingen op gebied van toekomstverkennen.
