Er is zelfs een almaar uitdijende bubbel van beleid. Snel lekprikken, zo’n bubbel? Dat is niet de bedoeling, schrijft Marije van den Berg in De Beleidsbubbel. Wat wel: liefdevol laten leeglopen. En daarmee wil ze de overheid daadwerkelijk veranderen.
Beleidswaterval
Je zou er cynisch van kunnen worden, zo veel als er mis gaat in ons land. De toeslagenaffaire, Groningen, steeds meer jongeren met psychische problemen, lerarentekort… we zakken door het ijs, constateert Van den Berg, ondanks de enorme hoeveelheid beleid. Hoe dat komt? Misschien doordat we niet eens een eenduidige definitie van het begrip ‘beleid’ hebben? Pagina’s vol definities lijken moeiteloos gevuld. Van keurige feitelijke beschrijvingen tot vele cynische en hilarische versies. Ook denken we te rooskleurig over hoe beleid werkt: in een mooie, voorspelbare beleidscyclus. Maar in de praktijk is er geen keurige volgorde van besluiten voorbereiden, nemen, uitvoeren en evalueren. Berichten over falend beleid komen niet terecht bij de makers, maar bij bijvoorbeeld klantcontactcentra. Er is in de praktijk meer sprake van een beleidswaterval, waar van alles langs en door elkaar heenloopt. Wat ook niet helpt is dat beleid maken hoger gewaardeerd wordt dan beleid uitvoeren. Het heeft meer status en verdient ook nog eens stukken beter. Wie is er eigenlijk verantwoordelijk voor het eindresultaat?
Compassie
Hoog tijd om De Beleidsbubbel leeg te laten lopen. Liefdevol dus. Want, merkt Van den Berg op, het heeft geen zin om beleidsmedewerkers aan de schandpaal te nagelen. Compassie is belangrijk, ook voor degenen die beleid maken en die erover beslissen. Iedereen zit gevangen in de bubbel. Maar hoe doe je dat, die bubbel leeg laten lopen? Daar biedt Van den Berg expres geen concrete handleiding voor. Zo werkt het niet, er is geen fix. Ze geeft wel richting. Het vraagt in ieder geval een stap uit het marktdenken (de overheid wordt afgerekend alsof het een bedrijf is, wat per definitie niet kan), van de ratio naar het gevoel, de herwaardering van de dialoog en vooral: ga uit van de samenleving, niet van de tekentafel. En om de cyclus toch weer te sluiten: organiseer een fietstocht voor politici en ambtenaren langs besluiten uit het verleden. Zodat de uitvoering van beleid, het beheer, weer prominent in beeld komt. Dat is tenslotte de ‘proof of the pudding’.
Bestuurskundigen en dichters
De titel en knalroze kaft van het boek doen het al vermoeden: verwacht geen droog bestuurskundig betoog. Van den Berg neemt je mee op een duizelingwekkende reis langs inzichten van bestuurskundigen en andere wetenschappers, maar ook schilders (zelfs Bob Ross komt langs!) en dichters komen aan het woord. Ze geeft ook veel voorbeelden uit haar eigen advies- en bestuurswerk: wat werkt, wat niet en waarom? Ze spreekt je rechtsreeks aan met kleurrijke taal en prachtige metaforen. Wil je weten waarom de overheid net een bananenplantage is? En of de prehistorische mens droomde van een ministerie van Binnenlandse Zaken? Lezen maar he!
Gemeenschap
De Beleidsbubbel is een analyse, maar ook een persoonlijk document. Van den Berg beschrijft haar verontwaardiging en boosheid, maar weigert cynisch te worden. Ze spaart zichzelf niet als zij terugkijkt op haar eigen politieke carrière als gemeenteraadslid en haar advieswerk. Tot haar schaamte trok ook zij ‘burgers in de beleidsbubbel’ en vergat ze de vraag te stellen die ze nu als de allerbelangrijkste ziet: versterkt dit de gemeenschap? Misschien is het zo simpel: als beleidsschrijvers, volksvertegenwoordigers en bestuurders deze vraag in al hun schrijfwerk, debatten en beslissingen centraal stellen, dan zou het best weer goed kunnen komen met ons land.
Over Liesbeth Tettero
Liesbeth Tettero is trainer en coach in het openbaar bestuur (www.publice.nl) en van ambitieuze vrouwen (www.feministerie.nl).
