De achterkant van Nederland van hoogleraar bestuurskunde Pieter Tops en journalist Jan Tromp, geeft op toegankelijke wijze inzicht in de aard en omvang van dit probleem. Dit boek is verplichte kost voor een ieder die ambities heeft in het openbaar bestuur en personen die zich willen verdiepen in criminaliteit. Wie langer werkt in het domein van veiligheid, leest bekende verhalen. Doordat ze gebundeld zijn, blijven ze evengoed verbazen.
De achterkant van Nederland van Tops en Tromp behandelt in 19 hoofdstukken de aard en omvang van ondermijning. Het eerste hoofdstuk zet de urgentie van het vraagstuk neer.
In relatie tot het openbaar bestuur komen infiltratie in het bestuur, de impact van bedreiging en de reactie van de overheid in aparte hoofdstukken aan de orde.
De vraag waarom het zo makkelijk is crimineel te zijn, wordt in een eigen hoofdstuk helder beantwoord: ‘(…) aan de achterkant van Nederland is men wendbaar (…) de overheid is log weet zich gehinderd door tal van regels.’ Het hoofdstuk over de simpliciteit van frauderen presenteert een schrikbarende eenvoud: laat oost Europese prostituees in verschillende plaatsen aangifte doen de geboorte van een (nimmer geboren) tweeling, vraag vervolgens met het BSN en Sofinummer uw toeslagen aan als kinderbijslag, huurtoeslag en kindgebonden budget.
Verklaringen voor ondermijning worden gezocht in de omgeving waarin criminelen groot worden of verblijven. Separate hoofdstukken staan stil bij gesloten gemeenschappen, gebrek aan maatschappelijke weerbaarheid, Brabant als grensprovincie, specifieke buurten van Tilburg en culturele achtergronden. Corin krijgt een apart hoofdstuk zodat de lezer een beeld krijgt bij de gedachtegang van een persoon ‘uit een onvervalste Brabantse criminele familie’.
Internet als handelsplatform, hennep en de verduistering van illegaal verdiend geld complementeren het geheel. Het negentiende en laatste hoofdstuk trekt conclusies.
De schrijfstijl van het boek is sterk, het schetst in geuren en kleuren de problematiek. Hierbij komen ook criminelen uitgebreid aan het woord. Deze twee aspecten te samen maken dat je bijna gaat begrijpen waarom mensen het verkeerde pad kiezen. De handhavers komen eveneens aan het woord waardoor je meer besef krijgt van de impact van infiltreren in het openbaar bestuur en bedreiging van bestuurders en ambtenaren.
Tegelijkertijd kan het boek winnen aan diepgang. Zo ontbreken verwijzingen naar meerdere studies over verklaringen voor crimineel gedrag, wordt de omvang van ondermijning niet afgezet tegen het feit dat grofweg 5% van de bevolking persistent crimineel is en wordt niet duidelijk gemaakt of wij in Nederland nu een groter probleem hebben dan andere landen. Hierbij geldt: wie deze informatie toch wenst, kan dit zeker vinden in andere werken. Dit boek heeft tevens weinig nieuws onder de zon voor wie al langer werkt aan de aanpak van georganiseerde criminaliteit of anderszins de ontwikkelingen volgt.
Dit alles neemt uiteraard niet weg dat het probleem serieus genomen moet worden én De achterkant van Nederland is daarbij lezenswaardig. Juist de sterke kanten maken dat het thema gaat leven bij de lezer. Door de bundeling van verhalen krijg je eenvoudig inzicht in een wereld die zich voor je neus afspeelt en dat zal menigeen schokken. Zodoende wordt het urgentiebesef bij een groot publiek meer versterkt dan beleidsnota of studie nummer zoveel. Wat mij betreft een aanrader.
