Waarderend onderzoeken: samen bouwen aan positieve verandering

Waarderend onderzoeken, ook bekend als Appreciative Inquiry (AI), is een krachtige methodiek voor verandering in organisaties en teams. In tegenstelling tot traditionele probleemgerichte benaderingen, richt waarderend onderzoeken zich op wat wél werkt. Door verhalen, ervaringen en successen te verzamelen, ontstaat energie en beweging voor zinvolle verandering. Deze pagina biedt inzicht in de principes, methodes en praktische toepassingen van waarderend onderzoeken.

Wat is waarderend onderzoeken?

Waarderend onderzoeken is een veranderbenadering die zich richt op wat er werkt in plaats van wat er mis is. Het is een manier om te kijken naar organisaties, teams en individuen vanuit hun kracht en potentieel. Deze methode werd in de jaren '80 ontwikkeld door David Cooperrider en is gebaseerd op het idee dat organisaties groeien in de richting waarop ze hun aandacht richten. Door te focussen op positieve ervaringen en mogelijkheden, creëer je ruimte voor vernieuwing en groei.

De principes van waarderend onderzoeken

Waarderend onderzoeken is gebouwd op een aantal krachtige principes die verklaren waarom deze methode zo effectief is bij veranderprocessen:

• Het constructionistische principe: onze werkelijkheid wordt gecreëerd door de gesprekken die we voeren
• Het principe van simultaniteit: onderzoek is al een interventie - de vragen die we stellen brengen al verandering teweeg
• Het poëtische principe: organisaties zijn open boeken die constant herschreven worden
• Het anticiperende principe: het beeld dat we van de toekomst hebben, beïnvloedt ons handelen nu
• Het positieve principe: positieve emoties en verbindingen zijn nodig voor duurzame verandering

De fasen van waarderend onderzoeken

Een waarderend onderzoek verloopt meestal volgens een cyclisch proces. In Nederland wordt vaak gewerkt met de 6V-cirkel, die overeenkomt met het internationale 4D- of 5D-model:

• Verkennen (Define): Het vaststellen van een positief geformuleerd thema
• Verwonderen (Discover): Het delen van verhalen over momenten waarop het thema al aanwezig was
• Verbeelden (Dream): Het creëren van een gezamenlijk beeld van de gewenste toekomst
• Vormgeven (Design): Het ontwikkelen van plannen om die toekomst te realiseren
• Verwezenlijken (Destiny/Deliver): Het experimenteren en uitvoeren van plannen
• Valueren: Reflecteren op wat waardevol en leerzaam was

Toepassingen van waarderend onderzoeken

Waarderend onderzoeken is breed toepasbaar en wordt inmiddels gebruikt in diverse contexten:

• Organisatieverandering en -ontwikkeling
• Teambuilding en teamontwikkeling
• Coaching en persoonlijke ontwikkeling
• Gemeenschapsontwikkeling
• Strategische planning
• Kwaliteitszorg en auditing
• Conflictbemiddeling
• Opleidingen en workshops

De flexibiliteit van de methodiek maakt het mogelijk om deze aan te passen aan verschillende situaties en behoeften.

Omgaan met kritiek en weerstand

Een veelgehoorde kritiek op waarderend onderzoeken is dat het te positief zou zijn en geen ruimte zou bieden voor het bespreken van problemen. Recente ontwikkelingen binnen AI adresseren deze kritiek door aandacht te besteden aan 'kritisch waarderend onderzoeken', waarbij ook ruimte is voor het bespreken van moeilijkheden en tegenslag. Het gaat er dan niet om deze zaken te negeren, maar om er op een waarderende manier naar te kijken: Wat kunnen we hiervan leren? Welke goede intenties lagen hieraan ten grondslag? Hoe kunnen we dit in de toekomst beter aanpakken?

Waarderend onderzoeken in de praktijk brengen

Om waarderend onderzoeken in de praktijk te brengen, kun je beginnen met het stellen van waarderende vragen in je dagelijkse gesprekken:

• Kun je een verhaal vertellen over een moment dat je echt lekker bezig was?
• Waar zou je meer van willen? Vertel eens over momenten dat dat er al wél is.
• Als je terugkijkt op de afgelopen periode: wat was waardevol, leerzaam of inzichtgevend?

Door deze vragen te stellen, creëer je een andere dynamiek in gesprekken en breng je de principes van waarderend onderzoeken in praktijk.

Conclusie: De kracht van waarderend onderzoeken

Waarderend onderzoeken biedt een krachtig alternatief voor traditionele veranderbenaderingen. Door te focussen op wat werkt in plaats van wat niet werkt, creëert het energie, verbinding en beweging richting een gewenste toekomst. Het is een benadering die past bij deze tijd, waarin we steeds meer beseffen dat duurzame verandering alleen mogelijk is als deze gedragen wordt door de mensen die het betreft.

Of je nu werkt als manager, adviseur, coach of trainer, waarderend onderzoeken biedt je praktische handvatten om verandering op een positieve en inclusieve manier vorm te geven. Door de principes toe te passen in je eigen praktijk, kun je bijdragen aan organisaties en teams waar mensen kunnen floreren en hun potentieel kunnen waarmaken.