Psychodiagnostiek en assessment

Inleiding 7

Deel 1
Wat is psychodiagnostiek? 11
1 Diagnostiek: inschatten van mensen 13
1.1 Besliskunde 14
1.2 Correlaties 16
1.3 Fouten in ons beoordelingsvermogen 19
1.4 Remedies tegen beoordelingsfouten 25
Samenvatting 27

2 Goede en slechte testen 29
2.1 Drie soorten diagnostische instrumenten 30
2.2 Wat maakt een test een goede test? 31
2.3 COTAN 51
2.4 Goede instrumenten vereisen goede diagnosten 52
Samenvatting 61

Deel 2
De praktijk: stappen in de diagnostische cyclus 65
3 Intake en probleemanalyse 67
3.1 Diversiteit in intakegesprekken en probleemanalyses 68
3.2 Luisteren: een state of mind 69
3.3 Van luisteren naar analyseren 72
3.4 Afbakenen van de vraagstelling 78
3.5 Operationaliseren van begrippen 80
3.6 Resultaat van de intake: de probleemanalyse 83
Samenvatting 86
Bijlage: mindfulness 87

4 Contextkennis 91
4.1 Vakkennis naast psychodiagnostische skills 92
4.2 Beoordelen: vergelijken met een norm 92
4.3 Competentieprofielen in bedrijven en organisaties 94
4.4 Contextkennis in ggz, onderwijs, opvoeding en zorg 100
4.5 Professionaliteit = diagnostische kennis + contextkennis + X 104
Samenvatting 108

5 Hypothesetoetsend model en instrumentkeuze 111
5.1 Het hypothesetoetsend model (HTM) 112
5.2 De empirische cyclus in de wetenschap 112
5.3 Het hypothesetoetsend model: startpunt in de instrumentkeuze 114
5.4 Instrumenten 116
5.5 Hypotheses toetsen met behulp van de psychologische test 117
5.6 Hypotheses toetsen met behulp van observatiemethoden 121
5.7 Hypotheses toetsen met behulp van interviewmethoden 141
5.8 Definitieve instrumentkeuze 150
Samenvatting 154

Bijlage 1: twee casussen ter illustratie van het HTM-denken 156
Bijlage 2: BARS-beoordelingsschalen 162
Bijlage 3: de Autobiografische Methode 165

6 Testafname, meting en scoring 169
6.1 De testdag 170
6.2 Keuze normtabellen 171
6.3 Scoren 172
Samenvatting 181

7 Verwerking en interpretatie van onderzoeksgegevens 183
7.1 Interpretatie van testgegevens: van vaktaal naar lekentaal 184
7.2 Empirische relaties tussen simpele testscores en de complexe werkelijkheid 187
7.3 De betekenis van enkelvoudige en gecombineerde testuitslagen 190
7.4 Circumplexen en het brainstormdocument: onmisbare hulpmiddelen 194
Samenvatting 197

8 Rapporteren en adviseren 199
8.1 Het psychologische rapport 200
8.2 Het technisch-professionele verslag 201
8.3 Het cliëntverslag/cliëntrapport 201
8.4 Nabespreking en advisering 208
Samenvatting 212

Bijlage: voorbeeld van een cliëntrapport naar aanleiding van een developmentcenter 213

9 Veelgebruikte testen in Nederland 219
9.1 Bevoegdheden met betrekking tot testgebruik 220
9.2 Prestatie Motivatie Test (PMT) 220
9.3 Nederlandse Persoonlijkheidsvragenlijst (NPV) 223
9.4 Wechsler Adult Intelligence Scale, Nederlands – versie 4 (WAIS-IV-NL) 225
9.5 Differentiële Aanleg Test voor Human Resources Management (DAT voor HRM) 227
9.6 NEO Personality Inventory – versie 3 (NEO-PI-3) 228
9.7 Symptoms Checklist (SCL-90) 231
9.8 Competentie-Belevingsschaal voor Adolescenten (CBSA) 232
9.9 Utrechtse Coping Lijst (UCL) 233
9.10 Utrechtse Burnout Schaal (UBOS) 234
9.11 Myers-Briggs Type Indicator (MBTI) 234
Samenvatting 236

Deel 3
Diagnostiek; politiek, geschiedenis en de keerzijde van testgebruik 239
10 Diagnostiek is meer dan testen afnemen 241
10.1 Vak- of kerncompetenties en beroepsrollen van de toegepast psycholoog 242
10.2 Van problemen naar oplossingen 243
10.3 Diffuse belangen en politieke processen 246
Samenvatting 248

Bijlage: de G-factor in psychotherapie 249

11 De geschiedenis van de psychodiagnostiek 253
11.1 Aanloop naar een systematische diagnostiek 254
11.2 De psychologische test: kind van de industriële revolutie 254
11.3 Pseudowetenschap en psychodiagnostiek 258
Samenvatting 263

12 De keerzijde van testgebruik 265
12.1 Misbruik van IQ-testen 266
12.2 De antitestbeweging 267
12.3 De controverse persoon versus situatie 269
12.4 Persoon versus situatie: antwoord van de testpsychologie 272
12.5 Sjoemelsoftware, Teaching to the Test, de lakei en de koning 273
12.6 Overdiagnoses 278
12.7 Identiteit 281
Samenvatting 284

13 De fairness van testen en de culturele gevoeligheid van diagnostische instrumenten 287
13.1 Grote verschillen in testscores tussen groepen 288
13.2 Context- en groepsspecifieke testen 289
13.3 De wortels van de intelligentietest 290
13.4 IQ is een score op een test, meer niet 291
13.5 Nogmaals IQ: verschillen tussen groepen 292
13.6 Fairness en unfairness van testen 293
13.7 Wat als we deze inzichten negeren? 296
Samenvatting 298

Literatuur 299
Register 305
Over de auteur 312