Woord vooraf / 23
Redactie en auteurs / 25
Redactie / 25
Auteurs / 25
Lijst van afkortingen / 27
1 De psychologie van scheidingen / 31
Drs. B.A. de Vries
1.1 Algemeen / 31
1.1.1 Overzicht / 33
1.2 Stand van zaken binnen de domeinen / 34
1.2.1 Domein Rechtspraak / 35
1.2.1.1 De eerste conclusie in het reflectierapport betreft de kern / 37
1.2.1.2 De oorzaak: de juridische vertaalbias / 37
1.2.2 Scheidingsdomein / 38
1.2.2.1 Dalende trend scheidingen, maar niet-gecategoriseerde berekeningen / 38
1.2.2.2 Stijgende trend eenoudergezinnen / 39
1.2.2.3 Stijgende trend ongehuwde paren / 39
1.2.2.4 Stijgende trend complexe gezinsverbanden / 40
1.2.3 Domein Jeugdbescherming / 40
1.2.3.1 Gemeentelijke Monitor Sociaal Domein / 40
1.2.3.2 Registratie machtiging uithuisplaatsing / 40
1.2.3.3 Dalende cijfers jeugdbescherming / 41
1.2.3.4 Domein GGZ / 42
1.2.4 Conclusie / 42
1.3 Relevante begrippen en definities / 44
1.3.1 Vertaalbias en het drama van de mislukking / 44
1.3.2 Persoonlijke context en individualiteit / 46
1.3.3 Psychologisch-juridische dimensie / 46
1.3.4 Sociaal domein / 47
1.3.5 Echtscheiding / 47
1.3.6 Scheiding / 47
1.3.7 Relatiebreuk / 48
1.3.8 Van relatiebreuk naar scheidingsroute / 48
1.3.9 Ouderschap zonder samenleving (OZS) / 48
1.3.10 Scheidingskandidaat / 49
1.3.11 Ex-partners / 49
1.3.12 Chronische strijd: een psychologisch-juridische standaard / 49
1.3.13 Stimulus en respons / 52
1.4 Literatuur – wetenschappelijk onderzoek / 53
1.4.1 Ouderlijke strijd en lijdende kinderen / 54
1.4.2 Echtscheiding, hartinfarcten en zelfdoding / 55
1.5 Psychologisch-theoretische basis / 57
1.5.1 Leertheoretische inzichten / 57
1.5.1.1 Klassieke conditionering – passief leren / 58
1.5.1.2 Law of Effect – actief leren / 65
1.5.1.3 Operante conditionering – zichtbare fenomenen / 67
1.5.1.4 Cognitieve gedragstherapie / 68
1.6 Conflictdiagnostiek / 75
1.6.1 Classificatiesysteem bij scheiding en/of ouderlijke strijd / 75
1.6.2 Conflictcategorieën of scheidingssoorten / 78
1.6.2.1 Toelichting op de conflict- of blokkadecategorieën / 81
1.6.2.2 Toelichting relatievorm OZS / 81
1.6.3 Betekenis van psychologische inzichten voor de praktijk van de jurist / 82
1.6.3.1 Conflictdiagnostiek zonder meetinstrument / 82
1.6.3.2 Leidraad assessment scheidingssoorten / 83
1.7 Het belang van preventie en eigenaarschap / 85
1.7.1 Preventieve conflictdiagnostiek met meetinstrument / 86
1.7.1.1 Triagelijst Scheidingssoort© / 86
1.7.1.2 TS van begin tot eind op de scheidingsroute / 87
1.8 Nawoord / 88
2 Internationaal privaatrecht: echtscheiding en nevenvoorzieningen / 91
Mr. dr. J.G. Knot
2.1 Echtscheiding / 92
2.1.1 Rechtsmacht / 92
2.1.2 Toepasselijk recht / 96
2.2 Huwelijksvermogensrecht / 98
2.2.1 Rechtsmacht / 98
2.2.2 Toepasselijk recht: conflictregelkalender / 103
2.2.3 Inleiding op de Huwelijksvermogensrechtverordening / 106
2.2.4 Rechtskeuze: art. 22-24 HuwVermVo / 109
2.2.5 Vorm huwelijkse voorwaarden: art. 25 HuwVermVo / 111
2.2.6 Objectief toepasselijk recht: art. 26 HuwVermVo / 112
2.2.7 Derden: art. 28 HuwVermVo / 115
2.2.8 Aanknopingsovermacht / 116
2.2.9 Pensioenverevening / 118
2.2.10 Haags Huwelijksvermogensverdrag 1978 / 119
2.3 Ouderlijke verantwoordelijkheid: gezag, omgang en kinderbescherming / 130
2.3.1 Rechtsmacht / 130
2.3.2 Toepasselijk recht / 138
2.4 Onderhoudsverplichtingen / 141
2.4.1 Rechtsmacht / 141
2.4.2 Toepasselijk recht / 145
3 Echtscheidingsprocesrecht / 153
Mr. A.V.T. de Bie en mr. E.E. Kraan
3.1 Inleiding / 153
3.1.1 Toepasselijke wet- en regelgeving / 154
3.1.2 Het verzoek tot echtscheiding en de wijze van indiening / 154
3.1.3 Relatieve bevoegdheid / 155
3.1.4 De grond voor de echtscheiding / 156
3.2 Echtscheiding op eenzijdig of gemeenschappelijk verzoek / 156
3.2.1 Echtscheiding op eenzijdig verzoek / 156
3.2.1.1 (Betekenings)vereisten art. 816 Rv van toepassing (tenzij referte) / 156
3.2.1.2 Sanctie op niet-naleving art. 816 lid 1 en 2 Rv / 159
3.2.1.3 Gevolgen niet-tijdige indiening van het exploot bij de griffie / 160
3.2.2 Echtscheiding op gemeenschappelijk verzoek / 160
3.2.3 Opnemen door partijen getroffen regeling in beschikking / 161
3.3 Eisen waaraan het echtscheidingsverzoek moet voldoen en over te leggen stukken (art. 815 Rv) / 162
3.3.1 Inhoud van het verzoekschrift / 162
3.3.2 Over te leggen bescheiden bij het echtscheidingsverzoek / 163
3.3.2.1 Procesrechtelijke aspecten van het ouderschapsplan / 164
3.3.2.2 Gevolgen niet-overleggen (volledig) ouderschapsplan / 164
3.3.2.3 Rechtskarakter ouderschapsplan / 166
3.3.2.4 Sanctie op niet-nakoming (overige) voorschriften art. 815 Rv / 168
3.4 Verweer(schrift) tegen de echtscheiding / 168
3.4.1 Verweer tegen de echtscheiding / 169
3.4.1.1 Betwisting van de duurzame ontwrichting / 169
3.4.1.2 Het pensioenverweer (art. 1:153 BW) / 169
3.4.2 Het verweerschrift / 171
3.5 De mondelinge behandeling (art. 27, 279, 802, 803 en 818 Rv) / 173
3.5.1 Achterwege blijven of uitstel van de mondelinge behandeling / 173
3.5.2 Oproeping voor de zitting / 175
3.5.3 Indienen van stukken / 175
3.5.4 Verwijzen naar mediation (art. 818 lid 2 Rv) / 177
3.5.5 Geconcentreerde behandeling (art. 818 lid 5 Rv) / 177
3.5.6 Horen van informanten / 178
3.5.7 Schikking ter zitting / 178
3.5.8 Mondelinge uitspraak / 179
3.6 De beschikking / 181
3.6.1 Beschikking; uitspraaktermijn / 181
3.6.2 Vereisten aan de beschikking / 181
3.6.3 Inhoud van de beschikking / 182
3.6.4 Bewijsrecht van toepassing / 182
3.6.5 Proceskostenveroordeling / 183
3.6.6 Werking van de beschikking / 183
3.6.7 Gezag van gewijsde / 185
3.7 Voorlopige voorzieningen / 186
3.7.1 Soorten voorlopige voorzieningen / 186
3.7.1.1 Exclusief gebruik van de echtelijke woning (art. 822 lid 1 sub a Rv) / 186
3.7.1.2 Beschikbaar stellen van bepaalde goederen (art. 822 lid 1 sub b Rv) / 187
3.7.1.3 Toevertrouwing van de minderjarige kinderen van de echtgenoten (art. 822 lid 1 sub c Rv) / 187
3.7.1.4 Kinderalimentatie (art. 822 lid 1 sub c Rv) / 188
3.7.1.5 Verdeling zorg- en opvoedingstaken, omgang, informatie, consultatie (art. 822 lid 1 sub d Rv) / 188
3.7.1.6 Bijdrage in levensonderhoud van de andere echtgenoot (art. 822 lid 1 sub e Rv) / 189
3.7.1.7 Ondertoezichtstelling (art. 823 Rv) / 189
3.7.2 Andere voorlopige voorzieningen? / 190
3.7.3 Geldigheidsduur voorlopige voorzieningen / 191
3.7.3.1 Hoofdregels / 191
3.7.3.2 Uitzondering 1: echtelijke woning / 192
3.7.3.3 Uitzondering 2: voorlopige voorzieningen met betrekking tot de kinderen / 192
3.7.3.4 Uitzondering 3: bijdrage in levensonderhoud van de andere echtgenoot / 193
3.7.3.5 Intrekking of afwijzing van het echtscheidingsverzoek / 195
3.7.4 Procedure voorlopige voorzieningen / 195
3.7.5 Appelverbod / 196
3.7.6 Wijzigings- of intrekkingsmogelijkheid / 197
3.7.7 Relatie met het echtscheidingsgeding / 198
3.8 Nevenvoorzieningen / 199
3.8.1 Partneralimentatie (art. 827 lid 1 onder a Rv) / 199
3.8.2 Verdeling en verrekening (art. 827 lid 1 onder b Rv) / 200
3.8.3 Nevenvoorzieningen met betrekking tot de minderjarige kinderen (art. 827 lid 1 onder c Rv) / 201
3.8.3.1 Voorziening in het gezag / 202
3.8.3.2 Zorgverdeling, omgang, informatie en consultatie / 203
3.8.3.3 Kinderalimentatie / 204
3.8.4 Bewoning van de echtelijke woning en gebruik van de inboedel (art. 827 lid 1 onder d. Rv) / 204
3.8.5 Toekenning van het huurrecht van de echtelijke woning (art. 827 lid 1 onder e Rv) / 205
3.8.6 Andere nevenvoorzieningen / 205
3.8.7 Wet tegengaan huwelijkse gevangenschap / 206
3.9 Procespositie minderjarige / 207
3.9.1 Procesonbekwaamheid / 207
3.9.2 Hoorrecht; kindgesprek / 208
3.9.3 Informele rechtsingang / 209
3.9.4 Bijzondere curator / 210
3.9.5 Geen recht op hoger beroep / 211
3.10 Hoger beroep / 212
3.10.1 Toepasselijke regelgeving / 212
3.10.2 Appelmomenten: eind- of tussenbeschikking / 212
3.10.3 Appeltermijnen / 214
3.10.4 Verweerschrift, incidenteel appel / 215
3.10.5 Hoger beroep tegen de echtscheidingsbeslissing / 215
3.10.6 Grievenstelsel / 216
3.10.7 Verandering of vermeerdering van verzoek / 217
3.10.8 Zelfstandig tegenverzoek in hoger beroep / 217
3.10.9 Procedure na cassatie en verwijzing door Hoge Raad / 217
3.11 Scheiding van tafel en bed en ontbinding van het huwelijk na scheiding van tafel en bed / 218
3.12 Ontbinding van het geregistreerd partnerschap / 219
4 Echtscheiding, scheiding van tafel en bed en ontbinding van het huwelijk na scheiding van tafel en bed en beëindiging geregistreerd partnerschap / 221
Mr. K.A. Boshouwers
4.1 Algemeen / 221
4.1.1 Samenlevingsvormen / 221
4.1.2 Het huwelijk / 221
4.1.3 Het geregistreerd partnerschap / 222
4.2 De beëindiging van het huwelijk / 223
4.2.1 De vier gronden voor beëindiging van het huwelijk / 223
4.3 De echtscheiding / 224
4.3.1 De duurzame ontwrichting / 224
4.3.2 Het betwisten van de duurzame ontwrichting / 225
4.3.3 Het pensioenverweer / 226
4.3.4 De wilsonbekwame echtgenoot / 227
4.3.5 De feitelijke ontbinding van het huwelijk door inschrijving van de echtscheidingsbeschikking / 230
4.4 Scheiding van tafel en bed / 231
4.4.1 Het begrip scheiding van tafel en bed / 231
4.4.2 Duurzame ontwrichting als grondslag voor scheiding van tafel en bed / 231
4.4.3 Echtscheiding naast scheiding van tafel en bed / 232
4.4.4 Het tot stand komen van de scheiding van tafel en bed / 232
4.4.5 Scheiding van tafel en bed en verzoening / 232
4.5 De ontbinding van het huwelijk na scheiding van tafel en bed / 233
4.5.1 Geen echtscheiding, maar ontbinding van het huwelijk / 233
4.5.2 Het pensioenverweer / 233
4.5.3 Een bijdrage in de kosten van levensonderhoud / 233
4.5.4 De formele ontbinding van het huwelijk / 234
4.5.5 Verzoening / 234
4.6 De beëindiging van het geregistreerd partnerschap / 234
4.6.1 De vijf wijzen van beëindiging van het geregistreerd partnerschap / 234
4.6.2 Bepalingen van overeenkomstige toepassing / 235
4.6.3 De duurzame ontwrichting / 235
4.6.4 Het pensioenverweer / 235
4.6.5 Het met wederzijds goedvinden beëindigen van het geregistreerd partnerschap / 235
4.6.6 De ontbinding van het geregistreerd partnerschap door de rechter / 236
4.6.7 De ontbinding van het geregistreerd partnerschap / 236
5 De materiële positie van de minderjarige / 237
Mr. dr. J.C.E. Ackermans-Wijn
5.1 Introductie / 237
5.2 Het belang van het kind / 238
5.2.1 Artikel 3 IVRK / 238
5.2.2 Werking van artikel 3 / 239
5.2.3 Ouderlijke verantwoordelijkheid / 240
5.3 Het ouderschapsplan / 241
5.3.1 Introductie / 241
5.3.2 Rechtskarakter van het ouderschapsplan / 242
5.3.3 De inhoud van het ouderschapsplan / 242
5.3.3.1 De zorg- en opvoedingstaken dan wel contactregeling (sub a) / 243
5.3.3.2 De informatie- en consultatieregeling (sub b) / 249
5.3.3.3 De kinderalimentatie (sub c) / 249
5.3.4 Betrokkenheid van het kind / 250
5.4 Toetsing van het ouderschapsplan / 251
5.5 Gezag na scheiding / 252
5.5.1 Introductie / 252
5.5.2 De persoon van de minderjarige / 253
5.5.3 Het bewind over het vermogen / 254
5.5.4 Vertegenwoordiging in burgerlijke handelingen in en buiten rechte / 254
5.5.5 Gezag na scheiding / 255
5.5.6 Hoofdverblijfplaats / 257
5.5.7 Informele rechtsingang / 258
5.6 Contact na scheiding / 259
5.7 De conflictueuze scheiding / 266
5.7.1 Introductie / 266
5.7.2 De regierechter / 267
5.7.3 Ondertoezichtstelling / 268
5.7.4 Benoeming bijzondere curator / 271
5.7.5 Wijziging gezag / 272
6 Onderhoudsverplichtingen / 275
Mr. K.A. Boshouwers
6.1 Algemeen / 275
6.1.1 Kinder- en partneralimentatie / 275
6.1.2 Het rapport van de expertgroep alimentatienormen en de juridische status / 276
6.1.3 Samenloop van onderhoudsverplichtingen en een voorrangsregel / 277
6.1.3.1 Samenloop ten aanzien van minderjarige en jongmeerderjarige kinderen / 277
6.1.3.2 Samenloop ten aanzien van (ex-)echtgenoten / 278
6.1.4 Afspraken over de onderhoudsverplichtingen / 278
6.2 Een bijdrage in de kosten van verzorging en opvoeding / 279
6.2.1 Het verzoek om vaststelling van een bijdrage in de kosten van verzorging en opvoeding / 279
6.2.2 De kring van onderhoudsplichtigen / 279
6.2.2.1 De positie van de ouder / 279
6.2.2.2 De positie van de stiefouder / 280
6.2.3 De onderhoudsgerechtigde / 280
6.2.4 Het afzien van een bijdrage in de kosten van verzorging en opvoeding, respectievelijk in de kosten van levensonderhoud en studie / 281
6.2.5 Een niet wijzigingsbeding bij het bepalen van bijdrage in de kosten van verzorging en opvoeding / 281
6.2.6 Behoefte en behoeftigheid / 282
6.2.7 Het eigen aandeel in de kosten van een kind / 283
6.2.7.1 De behoefte van de minderjarige / 283
6.2.7.2 Het netto besteedbaar inkomen (NBI) en het netto besteedbaar gezinsinkomen / 283
6.2.7.3 Het eigen aandeel in de kosten van de minderjarige / 286
6.3 De positie van de jongmeerderjarige / 288
6.3.1 Het omzetten van de bijdrage in de kosten van verzorging en opvoeding in een bijdrage in de kosten van levensonderhoud en studie / 288
6.3.1.1 De minderjarige die 18 wordt / 288
6.3.1.2 Het eigen aandeel in de kosten van levensonderhoud en studie van een kind / 289
6.3.1.3 De positie van de jongmeerderjarige in de echtscheidingsprocedure / 290
6.4 Het voorzien in de kosten van verzorging en opvoeding / 290
6.4.1 Een forfaitaire benadering bij het vaststellen van de draagkracht / 290
6.4.1.1 De draagkracht / 290
6.4.1.2 Het draagkrachtloos inkomen en de draagkracht / 291
6.4.1.3 Bijzondere lasten aan de zijde van de onderhoudsplichtige ouder / 293
6.4.1.4 De aanvaardbaarheidstoets / 294
6.4.2 De confrontatie van behoefte en draagkracht / 295
6.4.3 De invloed van de zorgregeling door de zorgkorting / 295
6.4 4 Niet-financiële factoren / 297
6.4.5 Voorlopige voorzieningen / 297
6.5 Een bijdrage in de kosten van levensonderhoud / 298
6.5.1 De onderhoudsverplichting / 298
6.5.2 De huwelijksgerelateerde behoefte / 299
6.5.2.1 Het berekenen van de huwelijksgerelateerde behoefte / 299
6.5.2.2 De huwelijksgerelateerde behoefte bij het allang verbroken zijn van de gezamenlijke huishouding / 301
6.5.2.3 Het verbleken van de huwelijksrelateerde behoefte / 301
6.5.3 De eigen inkomsten van de tot onderhoud gerechtigde en diens verdiencapaciteit / 302
6.5.3.1 De eigen inkomsten / 302
6.5.3.2 De verdiencapaciteit / 302
6.5.3.3 Het kindgebonden budget / 303
6.5.4 De draagkracht / 304
6.5.4.1 Inleiding / 304
6.5.4.2 Draagkrachtberekening ‘oude stijl’ / 304
6.5.4.3 Draagkrachtberekening nieuwe stijl / 306
6.5.4.1 De invloed van eerdere onderhoudsverplichtingen / 308
6.5.4.2 Het bruteren van de netto partneralimentatie / 308
6.5.4.3 De vergelijking van behoefte en draagkracht: de jusvergelijking dan wel de vergelijking van de bedragen die partijen na het betalen van onderhoudsbijdragen feitelijk te besteden hebben / 309
6.5.4.4 Niet-financiële factoren / 310
6.5.4.5 Limitering en nihilstelling / 312
6.5.4.6 Afkoop van alimentatie / 313
6.5.5 Het samenleven van de echtgenoot in de zin van art. 1:160 BW / 314
6.5.6 Procedurele aspecten / 315
6.5.6.1 De echtscheidingsprocedure / 315
6.5.7 Voorlopige voorzieningen / 315
7 Omvang en samenstelling ontbonden huwelijksgemeenschap / 317
Prof. mr. A.H.N. Stollenwerck
7.1 Inleiding / 317
7.1.1 De wettelijke algehele gemeenschap van goederen sinds 1 januari 2012 / 319
7.1.2 Boedelmenging bij de wettelijke algehele gemeenschap van goederen / 319
7.1.3 Peildatum samenstelling en omvang bij beide huwelijksgemeenschappen / 320
7.1.4 Uitsluitingsclausule bij de wettelijke algehele gemeenschap van goederen / 320
7.1.5 Verknochtheid bij beide huwelijksgemeenschappen / 323
7.1.6 Zaaksvervanging bij beide huwelijksgemeenschappen / 324
7.1.7 Vergoedingsrechten bij beide huwelijksgemeenschappen / 325
7.1.7.1 Vergoedingsrechten wegens overhevelen van vermogen / 325
7.1.7.2 Andere vergoedingsrechten / 326
7.1.7.3 Vergoedingsrecht op grond van rechtspraak / 327
7.1.8 Omvang van de vergoedingsvordering wegens vermogensoverheveling / 327
7.1.8.1 Afwijken bij overeenkomst / 332
7.1.9 Bewijsvermoeden bij beide huwelijksgemeenschappen / 333
7.1.10 Gemeenschapsschulden bij beide huwelijksgemeenschappen / 333
7.2 Huwelijksgemeenschap / 334
7.2.1 De wettelijke beperkte gemeenschap van goederen: omvang en samenstelling / 334
7.2.2 De gezamenlijke goederen en schulden vóór de aanvang van de wettelijke beperkte gemeenschap / 336
7.2.3 Verkrijgingen krachtens erfrecht of gift / 337
7.2.4 Buiten de huwelijksgemeenschap vallend ondernemingsvermogen / 337
7.2.5 Gemeenschapsschulden/privéschulden / 340
7.2.6 Bewijsvermoeden / 342
7.3 Conclusie / 343
8 De verdeling van de ontbonden huwelijksgemeenschap door de rechter / 345
Mr. dr. B. Breederveld
8.1 Algemeen / 345
8.1.1 De verdeling door de rechter als onderdeel van de echtscheidingsprocedure / 346
8.2 De bevoegdheid van de rechter om te verdelen / 347
8.2.1 Gebrek aan overeenstemming tussen de echtgenoten / 348
8.3 Wat kan aan de rechter worden verzocht? / 349
8.3.1 De verdeling vaststellen / 349
8.3.2 Het gelasten van de wijze van verdeling / 350
8.3.3 De verdeling vaststellen of de wijze van verdeling gelasten: wat is gevorderd of aan de rechter verzocht en wat heeft de rechter beslist? / 351
8.4 De samenstelling van de ontbonden huwelijksgemeenschap / 353
8.4.1 Classificatie van het vermogen / 354
8.4.1.1 Vergoedingsrechten / 355
8.4.2 Onvoldoende gegevens / 355
8.5 De verdeling door de rechter / 356
8.5.1 De rechter heeft een grote mate van vrijheid / 356
8.5.2 Feitelijke verdeling / 358
8.5.3 Vergoeding wegens overbedeling / 358
8.5.3.1 Wettelijke rente / 359
8.5.4 Verkoop / 360
8.5.4.1 Verkoop in kort geding / 363
8.6 Verdeling bij helfte / 364
8.6.1 Geen afwijking dan in zeer uitzonderlijke omstandigheden / 364
8.6.2 Schulden / 365
8.7 De bij de verdeling in aanmerking te nemen waarde / 366
8.7.1 Hoofdregel: het tijdstip van verdeling / 367
8.7.2 Overeenstemming over de toedeling, niet over de waarde / 369
8.7.3 Afwijken op grond van redelijkheid en billijkheid / 370
8.7.4 De echtgenoten komen een ander tijdstip overeen / 371
8.8 Waarderingsmaatstaven / 373
8.8.1 Waardering van de eigen onderneming / 375
8.8.1.1 De eenmanszaak / 375
8.8.1.2 Vennootschap onder firma en maatschap / 375
8.8.1.3 De besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid / 376
8.8.2 Deskundigenbericht / 377
8.9 De schulden / 378
8.9.1 Privéschulden / 378
8.9.2 Gemeenschapsschulden / 379
8.9.2.1 Draagplicht / 380
8.9.2.2 Aansprakelijkheid en verhaal / 380
8.9.2.3 Hoofdelijke aansprakelijkheid / 381
8.9.2.4 Afwijken gelijke draagplicht / 382
8.9.3 Andere schulden / 383
8.10 Verdeling en redelijkheid en billijkheid / 384
8.10.1 Rekening houden met de belangen van partijen en het algemeen belang / 385
8.11 De goederenrechtelijke voltooiing van de verdeling / 386
8.11.1 De leveringshandeling / 386
8.11.2 De leveringshandeling indien de rechter verdeelt / 387
8.11.3 Uitvoering van de goederenrechtelijke voltooiing door toedoen van de rechter / 388
8.11.3.1 Reële executie / 389
8.11.3.2 Reële executie en hoger beroep / 390
8.11.3.3 Nakoming andere verplichtingen. / 390
8.12 Afsluiting / 391
9 Contractuele verdeling / 393
Mr. P.J.T. van Gompel en mr. S. Mos-van Gool
9.1 Inleiding / 393
9.2 Eenvoudige en bijzondere gemeenschappen / 393
9.2.1 Algemeen / 393
9.2.2 Eenvoudige gemeenschap / 394
9.2.3 Bijzondere gemeenschap / 395
9.3 Beschrijving van de gemeenschap / 396
9.3.1 Boedelbeschrijving / 396
9.3.2 Peildatum en waardering / 397
9.3.2.1 Peildatum / 397
9.3.2.2 Waardering / 398
9.3.3 Vergoedingsrechten / 400
9.3.4 Dwaling in de waarde / 401
9.3.5 Verzwegen en overgeslagen goederen, benadeling van de gemeenschap / 402
9.3.5.1 Algemeen / 402
9.3.5.2 Verzwegen goederen / 402
9.3.5.3 Overgeslagen goederen / 404
9.3.5.4 Benadeling gemeenschap / 405
9.4 Obligatoire verdeling / 405
9.4.1 Algemeen / 405
9.4.2 Overeenkomst tot verdeling / 405
9.4.3 Definitie verdeling / 406
9.4.4 Vormvereisten / 408
9.4.5 Wijzen van verdeling / 409
9.4.6 Aparte levering vereist / 409
9.4.7 Nietige en vernietigbare verdelingen / 409
9.4.7.1 Nietige verdelingen / 409
9.4.7.2 Vernietigbare verdelingen / 410
9.4.8 Partiële verdeling / 411
9.4.9 Overbedeling / 411
9.4.10 Ongelijke verdeling / 413
9.4.11 Meer- en minderwaardeverrekening / 413
9.5 Goederenrechtelijke verdeling / 413
9.5.1 Leveringsformaliteiten / 413
9.5.2 Schulden / 414
9.5.3 Kwijting / 415
10 Afwikkeling van verrekenbedingen / 417
Mr. E.T.P. Merkx
10.1 Inleiding / 417
10.2 Begripsbepaling / 418
10.2.1 Periodieke verrekenbedingen / 418
10.2.2 Finale verrekenbedingen / 419
10.2.3 Combinatie periodiek en finaal verrekenbeding / 419
10.3 De wet verrekenbedingen / 420
10.3.1 Inleiding / 420
10.3.2 Algemene regels betreffende verrekenbedingen / 421
10.3.3 Periodieke verrekenbedingen / 424
10.3.4 Finale verrekenbedingen / 425
10.4 De afwikkeling van verrekenbedingen bij echtscheiding / 426
10.4.1 Inleiding / 426
10.4.2 Uitleg van verrekenbedingen / 427
10.4.3 Het vervalbeding / 427
10.4.4 Omvang te verrekenen vermogen / 428
10.4.5 Bewijsvermoeden / 429
10.4.6 Redelijkheid en billijkheid / 429
10.4.7 Wettelijke rente / 430
10.4.8 Omzetting periodiek verrekenbeding in finaal verrekenbeding / 431
10.5 Samenloop en afgrenzing / 431
11 Fiscale aspecten van echtscheiding / 433
Mr. J.C. Jongekrijg
11.1 Begrip fiscaal partner / 433
11.1.1 Begrip partner in art. 5a AWR / 434
11.1.2 Begrip partner in art. 1.2 Wet IB 2001 / 435
11.1.3 Einde fiscaal partnerschap / 437
11.2 Inkomenstoerekening na verzoek tot echtscheiding / 437
11.2.1 Beschrijving van de regeling omtrent de vrije inkomenstoerekening / 437
11.2.2 Gemeenschappelijke inkomensbestanddelen / 441
11.2.2.1 Inkomsten uit eigen woning / 442
11.2.2.2 Inkomen uit aanmerkelijk belang / 442
11.2.2.3 De gezamenlijke grondslag sparen en beleggen / 443
11.2.2.4 Persoonsgebonden aftrek / 444
11.2.3 Gevolgen voor de heffingskortingen / 447
11.3 De eigen woning / 448
11.3.1 Begrip eigen woning en fictiebepalingen / 448
11.3.2 Scheidingsfictie van art. 3.111 lid 4 nader beschouwd / 451
11.3.3 Periode van duurzaam gescheiden leven: wie geeft de inkomsten aan en wie heeft recht op aftrek van rente? / 454
11.3.4 Bijleenregeling / 458
11.3.4.1 Beschrijving van de regeling / 458
11.3.4.2 Bijleenregeling en gemeenschap van goederen / 459
11.3.4.3 Restschuld / 461
11.3.5 Bestaande eigenwoningschuld op 31 december 2012 / 461
11.3.5.1 Beschrijving van het overgangsrecht / 461
11.3.5.2 Invloed huwelijksgoederenregime / 463
11.3.5.3 Verdeling huwelijksgoederengemeenschap / 464
11.3.6 Eigenwoningschuld aangegaan na 31 december 2012 / 465
11.3.6.1 Beschrijving van de wettelijke regeling / 465
11.3.6.2 Invloed huwelijksgoederenregime / 466
11.3.6.3 Verdeling huwelijksgoederengemeenschap / 467
11.3.7 Afwikkeling vergoedingsrechten / 468
11.3.7.1 Fiscale behandeling van de vergoedingsschuld / 468
11.3.7.2 Gevolgen voor de eigenwoningreserve / 470
11.4 Aanmerkelijkbelangregeling / 470
11.4.1 Definitie en fictiebepalingen / 470
11.4.2 Invloed huwelijksgoederenregime / 472
11.4.3 Indiening verzoek tot echtscheiding / 474
11.4.3.1 Fictieve vervreemding / 474
11.4.3.2 Afrekenen of fictief aanmerkelijk belang / 475
11.4.4 Verdeling huwelijksgoederengemeenschap / 476
11.4.4.1 Doorschuiven van de fiscale verkrijgingsprijs / 476
11.4.4.2 Afrekenen op verzoek / 477
11.4.4.3 Fiscale kwalificatie overbedelingsschuld / 478
11.4.4.4 Juridische splitsing in het zicht van verdeling huwelijksgemeenschap / 478
11.4.5 Verrekenbedingen / 479
11.4.6 Afwikkeling vergoedingsrechten / 481
11.5 Winst uit onderneming / 483
11.5.1 Beschrijving van de regeling / 483
11.5.2 Invloed huwelijksgoederenregime / 484
11.5.3 Indiening verzoek tot echtscheiding / 485
11.5.3.1 Onderneming behoort niet tot de huwelijksgoederengemeenschap / 485
11.5.3.2 Onderneming behoort tot de huwelijksgoederengemeenschap: fictieve overdracht / 486
11.5.4 Verdeling huwelijksgoederengemeenschap / 487
11.5.4.1 Wie zet de onderneming voort: doorschuiving of staking / 487
11.5.4.2 Fiscale kwalificatie overbedelingsschuld / 489
11.5.5 Man-vrouwfirma / 490
11.5.5.1 Doorschuiffaciliteit bij gemeenschap van goederen / 490
11.5.5.2 Doorschuiffaciliteit bij voortzetting door medeondernemer: geen gemeenschap van goederen / 491
11.5.6 Stakingswinst en onttrekkingen / 492
11.5.7 Oudedagsreserve / 493
11.5.8 Verrekenbedingen / 493
11.5.9 Afwikkeling vergoedingsrechten / 494
11.5.10 Samenvatting / 495
11.6 Terbeschikkingstellingsregeling / 496
11.6.1 Beschrijving van de regeling / 496
11.6.2 Terbeschikkingstelling aan een onderneming (art. 3.91 Wet IB 2001) / 499
11.6.2.1 Buiten gemeenschap van goederen / 499
11.6.2.2 Huwelijksgoederengemeenschap: vermogensetikettering en bestuursregeling / 501
11.6.2.3 Terbeschikkingstelling aan overige verbonden personen / 505
11.6.3 Terbeschikkingstelling aan een vennootschap (art. 3.92 Wet IB 2001) / 507
11.6.3.1 Invloed huwelijksgoederenregime / 507
11.6.3.2 Buiten gemeenschap van goederen gehuwd: indiening verzoek tot echtscheiding / 508
11.6.3.3 Huwelijksgoederengemeenschap / 509
11.6.3.4 Terbeschikkingstelling aan een vennootschap van overige verbonden personen / 511
11.6.4 Verrekenbedingen / 512
11.6.5 Afwikkeling vergoedingsrechten / 512
11.6.6 Samenvatting / 513
11.7 Alimentatie / 514
11.7.1 Inleiding / 514
11.7.2 Periodieke uitkeringen en verstrekkingen / 515
11.7.3 Afkoopsom / 517
11.7.4 Kinderalimentatie / 519
11.7.5 Aftrekbare kosten / 519
11.7.6 Samenvatting / 520
11.8 Overdrachtsbelasting / 520
11.8.1 Verdeling huwelijksgemeenschap / 520
11.8.2 Verdeling eenvoudige gemeenschap / 521
11.8.3 Verrekenbedingen/tijdelijk creëren huwelijksgemeenschap / 523
11.8.4 Vergoedingsrechten / 524
11.8.5 Samenvatting / 525
12 Levensverzekeringen en echtscheiding / 527
Mr. dr. G.M.C.M. Staats
12.1 Inleiding / 527
12.2 Kapitaalverzekering eigen woning / 527
12.2.1 Voorwaarden kapitaalverzekering eigen woning / 528
12.2.1.1 Voorwaarden spaarrekening eigen woning/beleggingsrecht eigen woning / 529
12.2.2 Duurzaam gescheiden gaan leven / 529
12.2.3 Periode van onverdeeldheid / 530
12.2.4 Verdeling van de huwelijksgemeenschap / 530
12.2.5 Pand en KEW behoren tot privévermogen / 530
12.2.6 Aanpassen van de polis / 531
12.2.6.1 Wijziging verzekeringnemer / 531
12.2.6.2 Wijziging verzekerde / 532
12.2.6.3 Hoogte verzekerd kapitaal / 532
12.2.6.4 Omzetting KEW in twee KEW’s / 533
12.2.7 SEW/BEW / 533
12.3 Lijfrenten / 534
12.3.1 Box 1-lijfrenten / 535
12.3.2 Duurzaam gescheiden gaan leven / 537
12.3.3 Ontbinding van het huwelijk / 537
12.3.4 Verdeling van de huwelijksgemeenschap / 537
12.3.4.1 Vervreemding / 538
12.3.4.2 Aanwijzing als onherroepelijk begunstigde / 538
12.3.4.3 Omzetting / 539
12.3.4.4 Afkoop lijfrente / 539
12.3.4.5 Fiscale gevolgen vervreemding of omzetting lijfrente in het kader van echtscheiding / 539
12.3.5 Lijfrentepolissen die niet tot een huwelijksgemeenschap behoren / 540
12.3.6 ‘Oude’ lijfrentepolissen en het overgangsrecht / 540
12.3.6.1 Voor welke polissen / 540
12.3.6.2 Fiscale behandeling / 541
12.3.6.2.1 Lijfrenten behoren tot gemeenschap / 541
12.3.6.2.2 Lijfrenten behoren niet tot de gemeenschap / 545
12.3.6.2.3 Conclusie / 545
12.3.7 Bancaire lijfrenten / 545
12.3.7.1 Duurzaam gescheiden gaan leven / 546
12.3.7.2 Ontbinding van het huwelijk / 546
12.3.7.3 Verdeling van de huwelijksgemeenschap / 546
12.3.7.4 Fiscale gevolgen vervreemding of omzetting lijfrente in het kader van echtscheiding / 547
12.3.7.5 Bancaire lijfrenten die niet tot een huwelijksgemeenschap behoren / 547
12.4 Kapitaalverzekeringen (andere dan KEW) / 547
12.4.1 Fiscaal raamwerk kapitaalverzekeringen / 548
12.4.1.1 Kapitaalverzekeringen in box 3 / 548
12.4.1.2 Overgangsrecht / 548
12.4.1.2.1 Box 1-polissen niet zijnde KEW / 548
12.4.1.2.2 Box 3-polissen / 548
12.4.1.2.3 Box 1-polissen: KEW / 550
12.4.2 Duurzaam gescheiden gaan leven en de periode daarna / 550
12.4.3 Verdeling van huwelijksgemeenschap / 550
12.4.3.1 Box 1-polissen, niet zijnde KEW / 550
12.4.3.2 Box 3-polissen / 551
12.4.3.3 Box 3-polissen onder het overgangsrecht / 551
12.4.3.3.1 Verzekeringnemer blijft ongewijzigd / 552
12.4.3.3.2 Vervreemding aan ex-echtgenoot / 552
12.4.3.3.3 Afkoop van de kapitaalverzekering / 553
12.4.3.3.4 Box 1-polissen onder het overgangsrecht: KEW / 553
12.4.3.4 Conclusie / 553
12.4.3.5 Kapitaalverzekering niet in de gemeenschap / 553
12.5 Saldolijfrenten / 554
12.6 Het ontslagvergoedingsstamrecht / 555
12.7 Overlijdensrisicoverzekeringen / 557
12.7.1 Tijdelijke overlijdensrisicoverzekeringen / 557
12.7.2 Levenslange overlijdensrisicoverzekeringen / 558
12.7.3 Overlijdensuitkering aan ex-echtgenoot / 559
12.8 Conclusie / 559
13 Pensioen en echtscheiding / 561
Mr. dr. G.M.C.M. Staats
13.1 Inleiding / 561
13.2 Korte beschrijving pensioenwetgeving / 562
13.3 Verrekening van pensioenrechten bij echtscheiding / 562
13.3.1 Boon/Van Loon / 562
13.3.2 De Wet Verevening pensioenrechten bij scheiding / 564
13.3.2.1 Toepassingsbereik / 564
13.3.2.2 Uitvoering / 566
13.3.2.3 Omvang verevening / 567
13.3.2.4 Conversie / 569
13.3.2.5 Hoofdlijnen wetsvoorstel Wet pensioenverdeling bij scheiding 2027 / 570
13.3.3 De Pensioenwet / 572
13.3.4 Het pensioen in eigen beheer / 574
13.3.5 Kan Boon/Van Loon nog van toepassing zijn? / 577
13.3.6 Pensioenverrekening bij ongehuwden / 578
13.4 Fiscale gevolgen pensioenverdeling / 578
13.4.1 Algemeen / 578
13.4.2 Aanspraak op pensioenverzekeraar of conversie / 578
13.4.3 Aanspraak op ex-echtgenoot / 579
13.4.4 Verrekening van pensioenrechten / 580
13.4.4.1 Algemeen / 580
13.4.4.2 Betaling van een som ineens (in geld of in natura) / 580
13.4.4.3 Verrekening in de vorm van pensioenafdracht / 581
13.4.4.4 Verrekening door verhoging van de periodieke alimentatiebetalingen / 582
13.4.4.5 Verrekening door storting koopsom lijfrente / 582
13.4.4.6 Verrekening door overdracht bestaande lijfrentepolis / 584
13.5 Verrekening van pensioenrechten bij ongehuwden / 585
13.6 Conclusie / 585
14 Huwelijkse voorwaarden met het oog op echtscheiding / 587
Prof. mr. A.H.N. Stollenwerck
14.1 Inleiding / 587
14.2 Vormvereiste / 588
14.3 Echtscheidingshuwelijksvermogensrecht / 588
14.4 Overgang van uitsluiting naar een goederenrechtelijke huwelijksgemeenschap / 589
14.5 Huwelijksgemeenschap met aanbrengsten / 593
14.6 Huwelijksgemeenschap met ongelijke aandelen / 595
14.7 Van uitsluiting naar een verbintenisrechtelijke of pseudohuwelijksgemeenschap / 598
14.8 Conclusie / 600
15 Het echtscheidingsconvenant / 603
Mr. W.H.A. Leonhard-Strien
15.1 Definiëring en totstandkoming echtscheidingsconvenant / 603
15.1.1 Definiëring / 603
15.1.2 Juridische kaders / 604
15.1.3 Wijze van totstandkoming / 605
15.1.4 Moment van totstandkoming / 606
15.1.5 Vóórhuwelijks echtscheidingsconvenant / 607
15.1.5.1 Nihilbeding / 607
15.1.6 Wanneer is een echtscheidingsconvenant tot stand gekomen? / 610
15.2 Verankering echtscheidingsconvenant in de wet / 611
15.2.1 Civiel recht / 611
15.2.2 Procesrecht, verzoek opname in de beschikking / 612
15.3 Vorm echtscheidingsconvenant / 612
15.4 Inhoud echtscheidingsconvenant / 614
15.4.1 Beëindigingsgrond / 616
15.4.2 Gezamenlijk gezag / 618
15.4.3 Ouderschapsplan / 618
15.4.3.1 Overlegging ouderschapsplan / 619
15.4.3.2 Vorm ouderschapsplan / 620
15.4.3.3 Inhoud ouderschapsplan / 621
15.4.4 Indexering / 623
15.4.5 Voortzetting huur / 624
15.4.6 Inboedel en 'virtuele' goederen en rechten / 624
15.4.7 Verdeling gemeenschappelijke goederen / 625
15.4.8 Uitvoering huwelijksvoorwaarden/partnerschapsvoorwaarden / 627
15.4.9 Kosten / 627
15.4.10 Kwijting / 628
15.4.11 Geschillenregeling / 628
15.5 Vaststellingsovereenkomst / 629
15.6 Uitleg echtscheidingsconvenant / 631
15.7 Aantastbaarheid echtscheidingsconvenant / 632
15.7.1 Ontbreken van wilsovereenstemming, geestelijke stoornis (art. 3:34 BW jo. 6:217 BW) / 633
15.7.2 Strijd met de wet, goede zeden of openbare orde (art. 3:40 BW) / 633
15.7.3 Bedrog, bedreiging, misbruik van omstandigheden (art. 3:44 BW) / 633
15.7.4 Dwaling (art. 6:228 BW en art. 3:196 BW) / 634
15.7.5 Beperkende werking redelijkheid en billijkheid (art. 6:248 BW) / 635
15.7.6 Onvoorziene omstandigheden (art. 6:258 BW) / 636
15.7.7 Verjaring / 637
16 Echtscheiding en erfrechtelijke voorzieningen / 639
Prof. mr. A.H.N. Stollenwerck
16.1 Inleiding / 639
16.2 Het erfrecht bij versterf en de wettelijke verdeling in het zicht van de echtscheiding / 640
16.3 Testamentair erfrecht in het zicht van de echtscheiding / 641
16.4 Erfrechtelijk anticiperen op de echtscheiding / 641
16.5 De wettelijke rechten van de onterfde echtgenoot / 643
16.6 Conclusie / 645
Jurisprudentieregister / 647
