R.J.N. Schlossels,
S.E. Zijlstra
Bestuursrecht in de Sociale Rechtsstaat - Band 1
Paperback-editie
Paperback Nederlands 2017 7e druk 9789013144000Verwachte levertijd ongeveer 2 werkdagen
Samenvatting
Handboek Bestuursrecht in de Sociale Rechtsstaat bestaat uit twee banden. Band 1, 2017 behandelt de Grondslagen, Begrippen, Normering, Organisatie, Wet- en regelgeving, Uitvoering en Handhaving. Band 2 wordt begin 2018 verwacht en behandelt Rechtsbescherming en Overheidsaansprakelijkheid.
Bestuursrecht in de sociale rechtsstaat behandelt het algemeen deel van het bestuursrecht vanuit een zo breed mogelijke benadering. Niet alleen de normerende en waarborgfunctie van het bestuursrecht komen aan de orde, maar ook de instrumentele functie. De instrumentele functie van het bestuursrecht dient een volwaardige plaats te hebben bij de bespreking van de algemene leerstukken en begrippen van dat rechtsgebied.
Daarnaast wordt uitgegaan van de centrale betekenis van de beginselen van de democratische rechtsstaat als beoordelingskader bij uitstek van het positieve bestuursrecht. Deze gedachte zet zich voort in de behandeling van vragen over de verhouding tussen staat en samenleving, maar ook over zaken als delegatie van wetgeving, gebruik van vergunningstelsels en de inrichting van de bestuursrechtspraak. Door dit alles biedt het boek meer dan de gangbare bestuursrechtelijke handboeken.
Band 1 en band 2
Het handboek bestaat uit twee banden. In band 1 worden de onderwerpen bestuursrecht algemeen, normering, organisatie, wet- en regelgeving, uitvoering en handhaving behandeld. Na enkele inleidende hoofdstukken worden de belangrijkste begrippen besproken: bestuursorgaan, bestuursbevoegdheid, belanghebbende, bestuurshandelingen en bestuursrechtelijke rechtsbescherming.
Vervolgens wordt de normering van het bestuurshandelen besproken, met een tweetal algemene hoofdstukken, een hoofdstuk over openbaarheid van bestuur en een hoofdstuk over normering van privaatrechtelijk overheidshandelen. Hierna volgt een deel over de bestuurlijke organisatie (hoofdstructuur, bijzondere vormen en interbestuurlijk toezicht) en een deel over wet- en regelgeving (wetgeving en nadere regelgeving en planning). Daarna komen de uitvoerende bestuursinstrumenten aan de orde: eenzijdig dwingend bestuur, presterend bestuur en overeenkomsten, (andere) privaatrechtelijke middelen en feitelijke middelen. Ten slotte wordt de handhaving besproken.
De onderwerpen rechtsbescherming en overheidsaansprakelijkheid zijn in een afzonderlijke band 2 opgenomen. Deze band 2 wordt begin 2018 verwacht.
Bestuursrecht in de sociale rechtsstaat is behalve voor de bestuurspraktijk bij uitstek geschikt voor de (gevorderde) juridische bachelorstudent, alsmede voor de student van master- en post-academische juridische opleidingen.
Specificaties
ISBN13:9789013144000
Taal:Nederlands
Bindwijze:paperback
Aantal pagina's:1770
Uitgever:Wolters Kluwer
Druk:7
Verschijningsdatum:7-6-2017
Hoofdrubriek:Juridisch
ISSN:
Jongbloed:Bestuursrecht [algemeen]
Lezersrecensies
Wees de eerste die een lezersrecensie schrijft!
Inhoudsopgave
DEEL I. GRONDSLAGEN / 1
HOOFDSTUK 1
Bestuursrecht / 3
1.1 AARD EN KARAKTERISERING / 3
1 Eerste omschrijving / 3
2 Eigen benadering / 4
3 Bestuur. Trias politica / 4
4 Bestuur is (veel) meer dan uitvoering / 5
5 Het algemeen belang / 6
6 Bestuursrecht / 8
7 Legitimerende functie / 9
8 Instrumentele functie / 10
9 Waarborgfunctie / 10
10 Samenhang van en spanning tussen functies / 11
11 Bestuursrecht ziet op bestuur in al zijn facetten / 13
12 Bestuursrecht is niet alleen Awb-recht / 14
1.2 DE DEMOCRATISCHE RECHTSSTAAT / 14
1.2.1 Karakter en inhoud / 14
13 Democratische rechtsstaat als norm / 14
14 Gebondenheid aan het recht / 15
15 Drie dimensies / 15
16 Dimensies en beginselen; spanning / 16
17 Harde kern; optimaliseren / 16
18 Nadere uitwerking van de idee van de democratische rechtsstaat / 17
1.2.2 Uitwerking / 18
1.2.2.1 Democratie / 18
19 Beslissen door algemeen vertegenwoordigende organen; kiesrecht; politieke verantwoordelijkheid; (politieke) burgerschapsrechten; decentralisatie / 18
20 Inspraak / 19
21 Openbaarheid / 20
1.2.2.2 Liberale rechtsstaat / 21
22 Wetmatigheid van bestuur / 21
23 Machtsverdeling / 22
24 Grondrechten / 22
25 Rechterlijke controle / 23
26 Voorlichting / 24
1.2.2.3 Sociale rechtsstaat / 25
27 Algemeen / 25
28 Effectiviteit / 27
29 Doelmatigheid / 28
1.2.3 Betekenis voor het bestuursrecht / 29
30 Algemene betekenis voor het bestuursrecht / 29
31 Betekenis voor de verhouding overheid-samenleving I: primaat van het particulier initiatief / 29
32 Betekenis voor de verhouding overheid-samenleving II: helder onderscheid / 30
33 Discussie / 31
34 Eigen opvatting / 32
35 Gevolgen voor de verhouding overheid-burger. Een ‘wederkerige’ rechtsbetrekking? / 34
1.3 POSITIE TEN OPZICHTE VAN ANDERE RECHTSGEBIEDEN / 37
36 Eenheid van recht / 37
37 Samenhang in instrumenteel opzicht / 38
38 Verhouding tot het privaatrecht / 39
39 Drie vragen / 40
40 Principieel verschil / 40
41 Verhouding tot het strafrecht / 41
42 Gradueel verschil / 41
43 Verhouding tot het staatsrecht / 43
44 Verhouding tot het inter- en supranationaal publiekrecht / 44
HOOFDSTUK 2
Structuur en opbouw / 45
2.1 KARAKTERISERING / 45
45 Onderscheidingen / 45
2.2 ALGEMEEN EN BIJZONDER DEEL / 46
2.2.1 Onderscheid en betekenis / 46
46 Inhoud / 46
47 Belang van het bijzonder deel / 47
2.2.2 Het bijzonder deel / 48
48 Benaderingen / 48
49 Instrumentele benadering / 49
50 Structurerende elementen / 50
51 Een voorbeeld: invoering van betaald parkeren / 52
2.2.3 Het algemeen deel. De Algemene wet bestuursrecht / 54
2.2.3.1 Het algemeen deel / 54
52 Begrip en karakter algemeen deel / 54
2.2.3.2 De Algemene wet bestuursrecht / 55
53 Grondwettelijke opdracht / 55
54 Doelstellingen Awb / 56
55 Harmonisatie / 57
56 Vier gradaties van harmonisatie / 58
57 Vereenvoudiging en systematisering / 60
58 Codificatie / 60
59 Onderwerpen die niet in de bijzondere wet kunnen worden geregeld / 61
60 Structuur en toepassingsbereik Awb / 61
61 Karakter Awb: aanbouwwetgeving / 62
62 Perspectief / 63
63 Juridisering / 64
64 De Awb en de burger / 67
65 Harmonisatie versus optimale rechtsbedeling / 68
2.3 NEDERLANDS EN EUROPEES BESTUURSRECHT / 69
66 Het begrip ‘Europees bestuursrecht’ / 69
67 EVRM-recht en bestuursrecht / 71
68 De EU-rechtsorde en het nationaal bestuursrecht; intensieve vervlechting / 72
69 Unierecht en algemeen deel van het bestuursrecht; constitutionalisering / 74
70 Relatie nationaal recht-Unierecht; enkele kenmerken / 76
71 Institutionele en procedurele autonomie; gedeeld bestuur / 77
72 Bestuursrechtelijke verhoudingen; legaliteitsfricties; rechtszekerheid / 78
73 Doorwerkingsinstrumenten / 80
DEEL II. CENTRALE BEGRIPPEN / 83
HOOFDSTUK 3
Bestuursorgaan en bestuursbevoegdheid / 85
3.1 ALGEMEEN / 85
74 Centrale begrippen en de Awb / 85
3.2 BESTUURSORGAAN / 86
75 Bestuursrechtelijke rechtssubjectiviteit / 86
76 Bestuursorgaan / 86
77 A-organen (art. 1:1 lid 1 onder a Awb) / 87
78 B-organen (art. 1:1 lid 1 onder b Awb) / 89
79 Drie manieren van verkrijging van openbaar gezag / 89
80 Bij of krachtens wettelijk voorschrift / 90
81 Overwegende overheidsinvloed / 90
82 Stichting Silicose-criterium / 92
83 ‘Voor zover’ / 93
84 De uitzonderingen van art. 1:1 lid 2 / 94
3.3 BESTUURSBEVOEGDHEID / 95
3.3.1 Algemeen / 95
85 Bestuursbevoegdheid en openbaar gezag / 95
86 Het begrip bestuursbevoegdheid / 96
87 De Awb en het bevoegdheidsbegrip / 96
88 Soorten bestuursbevoegdheid / 97
3.3.2 Bevoegdheidsverkrijging / 97
3.3.2.1 Algemeen / 97
89 In het publiekrecht geen algemene rechtsbevoegdheid / 97
3.3.2.2 Wettelijke grondslag / 98
90 Centrale positie van de wet / 98
91 Het legaliteitsvereiste / 98
92 Discussie / 99
93 Eigen opvatting / 100
94 Het ‘legaliteitsbeginsel’ / 102
95 Een adequate grondslag / 103
3.3.2.3 Manieren van bevoegdheidsverkrijging / 104
96 Attributie, mandaat, delegatie en ongeschreven bevoegdheidsgrondslagen / 104
3.3.2.4 Attributie / 105
97 Algemeen / 105
98 Attributie aan ondergeschikten (art. 10:22 en 10:23 Awb) / 106
3.3.2.5 Mandaat / 107
99 Begrip (art. 10:1 Awb) / 107
100 Grondslag en beperkingen (art. 10:3 lid 1 Awb) / 107
101 Andere beperkingen (art. 10:3 lid 2, 3 en 4 Awb) / 109
102 Mandaat aan niet-ondergeschikten (art. 10:4 Awb) / 110
103 Overige aspecten / 111
104 Schakelbepaling; mandaat en volmacht / 113
105 Gevolgen van gebreken rond mandaat / 114
3.3.2.6 Delegatie / 115
106 Begrip (art. 10:13 Awb) / 115
107 Grondslag (art. 10:15) / 116
108 Overige aspecten / 117
109 Gevolgen van gebreken rond delegatie / 117
3.4 BESTUURLIJKE BESLISSINGSRUIMTE / 118
3.4.1 Algemeen / 118
110 Bestuurlijke vrijheid; het voorbeeld van een vergunningstelsel / 118
111 Soorten van bestuurlijke vrijheid / 119
112 De structuur van bestuursbevoegdheid; normconditie; beoordelingsfase en besluitfase / 120
3.4.2 Beoordelingsfase / 122
113 Normconditie en objectieve vage begrippen / 122
114 Normconditie en subjectieve vage begrippen / 123
115 Beoordelingsruimte en bestuurlijk oordeel / 124
116 Wetsinterpreterend versus kwalificerend oordeel / 125
117 Beoordelingsruimte versus beoordelingsvrijheid / 126
3.4.3 Besluitfase / 127
118 Beleidsvrijheid / 127
119 Beleidsvrijheid: visies over belangenafweging / 128
120 Beleidsvrijheid is toegekende vrijheid / 129
121 Geen strikte waterscheiding / 129
122 De rechter en dogmatische indelingen van beslissingsruimte / 131
123 Rechterlijke toetsingsintensiteit / 132
HOOFDSTUK 4
Belanghebbende / 135
4.1 INLEIDING EN ALGEMENE ASPECTEN / 135
124 Het belanghebbendebegrip / 135
125 Algemene eisen voor belanghebbendheid / 136
126 Personen en andere entiteiten / 138
4.2 ALGEMEEN BELANGHEBBENDEBEGRIP / 139
127 Belang / 139
128 Eigen belang / 141
129 Objectief bepaalbaar belang / 141
130 Actueel belang / 142
131 Persoonlijk belang / 143
132 Afstand en zicht / 144
133 Concurrenten / 147
134 Besluiten van algemene strekking / 148
135 Rechtstreeks betrokken belang / 150
136 Afgeleid belang / 151
137 Rechtspraak afgeleid belang / 152
4.3 BESTUURSORGANEN ALS BELANGHEBBENDEN / 155
138 Het bestuursorgaan als belanghebbende / 155
139 Belanghebbende, bestuursorgaan en rechtspersoon / 156
140 Bevoegdheids- en taakcriterium / 157
141 Staatsrechtelijke complicaties / 158
142 Art. 1:2 lid 2 Awb een systeemfout? / 159
4.4 STATUTAIR BELANGHEBBENDEN / 160
143 Rechtspersonen als belangenhebbende op grond van statutaire belangen / 160
144 Rechtspersoon / 162
145 Tijdstip van oprichting / 163
146 Algemene en collectieve belangen / 164
147 Statutaire doelstelling en ‘in bijzonder’-criterium / 165
148 Finaliteitsvereiste / 167
149 Feitelijke werkzaamheden / 168
4.5 EUROPESE EN INTERNATIONALE RANDVOORWAARDEN / 170
150 Europese aspecten van het belanghebbendebegrip / 170
151 Internationale aspecten van het belanghebbendebegrip / 172
HOOFDSTUK 5
Bestuurshandelingen / 173
5.1 INDELING VAN BESTUURSHANDELINGEN / 173
152 Algemeen / 173
153 Hoofdindeling bestuurshandelingen / 174
154 Rechtshandeling versus feitelijke handeling / 174
155 Feitelijke bestuurshandelingen / 175
156 Privaatrechtelijke bestuurshandelingen / 176
5.2 BESLUITEN / 177
5.2.1 Algemeen / 177
157 Inleiding en definitie van het besluitbegrip / 177
158 Het schriftelijkheidsvereiste / 179
159 Besluit, bekendmaking en schriftelijkheid / 180
160 Beslissing / 180
5.2.2 Publiekrechtelijke grondslag / 181
5.2.2.1 Geschreven bestuursbevoegdheid, handeling naar burgerlijk recht, publieke taak / 181
161 Publiekrechtelijk / 181
162 Handeling naar burgerlijk recht / 184
163 Publieke taakcriterium / 186
5.2.2.2 Zelfs tandige besluiten / 189
164 Gemeenschappelijke rechtsbeginselen als publiekrechtelijke grondslag / 189
165 Rechtspraak: het zelfstandig terugvorderingsbesluit / 191
166 Rechtspraak: het zelfstandig schadebesluit / 192
167 Rechtsmacht, connexiteit en rechtsontwikkeling / 193
168 Staatsrechtelijke kritiek / 194
5.2.3 Gericht op rechtsgevolg / 196
5.2.3.1 Algemeen / 196
169 Rechtshandeling / 196
170 Strategisch rechtshandelingbegrip / 197
171 Extern rechtsgevolg; rechtsgevolg ex lege; geen rechtsgevolg / 199
172 Positief en negatief besluitbegrip / 200
173 Onbevoegd genomen besluiten; nietigheid versus vernietigbaarheid / 201
5.2.3.2 Declaratoire besluiten, bestuurlijke rechtsoordelen en reacties op meldingen / 202
174 Declaratoir besluit / 202
175 Bestuurlijke rechtsoordelen; algemeen / 203
176 Rechtsoordeel en ontbrekend rechtsgevolg / 204
177 De oudere bestuursrechtspraak / 205
178 De meer recente rechtspraak / 206
179 Reacties op meldingen / 208
180 Inlichtingen en mededelingen / 210
5.3 BESCHIKKINGEN / 211
5.3.1 Algemeen / 211
181 Het begrip beschikking / 211
182 Persoonscriterium / 213
183 Zaakscriterium / 214
184 Samenhang / 214
5.3.2 Voorschriften, beperkingen en voorwaarden / 215
185 Voorschriften / 215
186 Beperkingen / 216
187 Voorwaarden / 216
188 Wettelijke grondslag voor voorschriften, beperkingen en voorwaarden / 217
5.4 BESLUITEN VAN ALGEMENE STREKKING / 218
5.4.1 Algemeen / 218
189 Begrip besluit van algemene strekking / 218
190 Soorten besluiten van algemene strekking / 219
5.4.2 Algemeen verbindende voorschriften / 219
191 Algemeen / 219
192 Begripsomschrijving / 220
193 Rechtsregel en zelfstandige normstelling; concretisering en uitvoering / 221
194 Visie van de Awb-wetgever / 222
5.4.3 Beleidsregels / 224
195 Algemeen / 224
196 De derde tranche Awb / 225
197 Begrip beleidsregel (Awb) / 226
198 Bij besluit vastgesteld / 227
199 Privaatrechtelijke bevoegdheid en beleidsregels / 228
200 Géén algemeen verbindend voorschrift / 229
201 Awb en wettelijke grondslag / 230
202 Algemene regel omtrent belangenafweging, feitenvaststelling of wetsuitleg / 231
203 Bij gebruik bestuursbevoegdheid / 233
204 Bevoegdheid tot beleidsregelgeving; richtlijnen / 234
5.4.4 Plannen / 235
205 Begrip / 235
206 Wettelijke en buitenwettelijke plannen / 238
207 Awb en plannen / 238
5.4.5 Concretiserende besluiten van algemene strekking of bestuurlijke maatregelen / 239
208 Algemeen / 239
209 Concretiserend besluit van algemene strekking versus zaaksgerichte beschikking / 241
210 Concretiserend besluit van algemene strekking versus algemeen verbindend voorschrift / 242
5.4.6 Overige besluiten van algemene strekking / 245
211 Restcategorie / 245
HOOFDSTUK 6
Bestuursrechtelijke rechtsbescherming / 247
6.1 INLEIDING / 247
212 Algemeen / 247
213 Het begrip bestuursrechtelijke rechtsbescherming / 247
214 Varianten van bestuursrechtelijke rechtsbescherming / 251
215 Het begrip rechtspraak / 251
6.2 BESTUURSRECHTSPRAAK / 252
6.2.1 Algemeen / 252
216 Het begrip bestuursrechtspraak / 252
217 Argumenten voor en tegen afzonderlijke bestuursrechtspraak; de randvoorwaarden / 253
218 Het begrip bestuursrechter / 255
6.2.2 Het stelsel van bestuursrechtspraak op hoofdlijnen / 256
219 De Grondwet en de bestuursrechtspraak / 256
220 Wat de Grondwet wel regelt / 258
221 Het verbrokkeld stelsel van bestuursrechtspraak / 259
222 Negen bestuursrechtelijke rechtsgangen, waarvan één ‘algemene’ / 260
223 Het ingetrokken wetsvoorstel organisatie hoogste bestuursrechtspraak / 263
6.2.3 De rechtsingang bij de bestuursrechter op hoofdlijnen / 264
224 De ‘algemene’ rechtsingang / 264
225 Wettelijke uitzonderingen / 265
6.2.4 Aanvullende rechtsbescherming door de burgerlijke rechter / 265
226 Bevoegdheid (art. 112 Gw) / 265
227 Geen rechtsingang bij de bestuursrechter / 267
228 Wel een rechtsingang bij de bestuursrechter / 268
6.3 BEZWAAR EN ADMINISTRATIEF BEROEP / 269
229 Bezwaar / 269
230 Administratief beroep / 270
DEEL III. NORMERING / 271
HOOFDSTUK 7
Normering in het bestuursrecht en algemeen besluitvormingsrecht / 273
7.1 NORMERING IN HET BESTUURSRECHT / 273
231 Inleiding / 273
232 Rechter, bronnen van bestuursrecht, normering en rechtsvorming / 274
7.2 REGELS EN RECHTSBEGINSELEN / 275
233 Rechtsbeginselen en rechtsvorming / 275
234 Goed bestuur; een grondrecht op behoorlijk bestuur / 277
7.3 DE RECHTSBETREKKING TUSSEN BESTUUR EN BURGER / 279
235 Géén wederkerigheid; géén ongeschreven afdwingbare burgerplichten / 279
236 Objectiefrechtelijk karakter van het bestuursrecht / 281
237 De behartiging van het algemeen belang / 282
7.4 BESTUURLIJK RECHTSVERKEER EN COMMUNICATIE TUSSEN BESTUUR EN BURGER / 283
238 Bijstand en vertegenwoordiging / 283
239 Doorzendplichten en informatieplichten / 285
240 De doorzendplicht van art. 2:3 Awb / 287
241 Geheimhouding / 288
242 Gebruik van de taal in het bestuurlijk verkeer / 288
243 Elektronisch bestuurlijk verkeer / 289
7.5 ALGEMEEN BESLUITVORMINGSRECHT / 293
7.5.1 Kenmerken en structuur van het besluitvormingsrecht / 293
244 Het besluitvormingsmodel van de Algemene wet bestuursrecht / 293
245 Gelaagde structuur Algemene wet bestuursrecht, algemeen en specifiek besluitvormingsrecht / 294
246 Gevolgen gelaagde structuur / 294
247 Andere handelingen van bestuursorganen; de schakelbepaling / 296
248 Normering van algemeen verbindende voorschriften / 297
249 Normering van overige besluiten van algemene strekking / 298
7.5.2 Voorbereidingsprocedures en coördinatie van besluitvorming / 298
250 Voorbereidingsprocedures / 298
251 De uniforme openbare voorbereidingsprocedure: totstandkoming / 299
252 Kenmerken van de uniforme openbare voorbereidingsprocedure / 299
253 Samenhangende besluiten; Dienstenwet / 300
254 Informatieregeling en coördinatie van besluitvorming / 302
7.5.3 De aanvraag / 303
255 Het begrip aanvraag / 303
256 Eisen aanvraag / 305
257 Weigering gegevensverstrekking / 306
258 Buiten behandelingstelling / 306
259 Herstelmogelijkheid / 307
260 Beschikking tot buiten behandeling laten / 309
261 Taal en complexiteit / 310
262 Nieuwe en herhaalde aanvraag / 310
263 Toepassing art. 4:6 Awb; nieuwe lijn / 312
264 Herhaalde beschikking en rechtsbescherming; begrip nova / 314
265 Europees recht; Kühne & Heitz NV / 315
7.5.4 Beslistermijn en tijdig beslissen / 317
266 Beslistermijn en opschorting beslistermijn / 317
267 Dwangsomregeling / 318
268 Silencio positivo; besluit van rechtswege door verstrijken van de beslistermijn / 319
7.5.5 Bekendmaking / 321
269 Bekendmaking en mededeling / 321
270 Bekendmakingsmethoden / 323
271 Rechtsmiddelverwijzing / 327
HOOFDSTUK 8
Beginselen van behoorlijk bestuur en wettelijke uitwerkingen / 329
8.1 DE ONTWIKKELING VAN DE BEGINSELEN VAN BEHOORLIJK BESTUUR / 329
272 Normering van besluiten: wet en algemene beginselen van behoorlijk bestuur / 329
273 Geschiedenis beginselen van behoorlijk bestuur / 330
274 Naoorlogse ontwikkeling en Algemene wet bestuursrecht / 331
8.2 ALGEMENE LEERSTUKKEN EN INDELING / 332
275 De compensatietheorie / 332
276 Rechtskarakter van de abbb / 333
277 Een open stelsel / 334
278 Materiële en formele beginselen van behoorlijk bestuur / 334
279 Indeling algemene beginselen van behoorlijk bestuur / 335
8.3 DE BEGINSELEN VAN BEHOORLIJK BESTUUR / 338
8.3.1 Zorgvuldigheid, horen en advisering / 338
280 Zorgvuldigheidsbeginsel / 338
281 Ambtshalve onderzoek / 338
282 Informatieplicht aanvrager (art. 4:2 lid 2 Awb) / 340
283 Wettelijke hoorplichten / 341
284 Hoorplicht art. 4:7 Awb / 343
285 Hoorplicht art. 4:8 Awb / 344
286 Uitzonderingen op de hoorplicht (art. 4:11 Awb) / 345
287 Uitzonderingen op de hoorplicht (art. 4:12 Awb) / 346
288 Advisering; algemeen / 347
289 Adviseur, adviesorgaan en bestuursorgaanbegrip / 348
290 Interne versus externe advisering; contra-expertise / 349
291 Besluitvormingsverantwoordelijkheid en vergewisplicht / 350
292 Differentiatie vergewisplicht / 352
293 Afwijking van een (wettelijk) deskundigenadvies; motivering / 354
294 Adviestermijn; alternatieve advisering / 354
8.3.2 Verbod van vooringenomenheid en fair play / 355
295 Verbod van vooringenomenheid / 355
296 Algemene strekking art. 2:4 Awb / 357
297 Tot het bestuursorgaan behorende of daarvoor werkzame personen / 357
298 Overige rechtspraak / 359
299 Fair play-beginsel / 362
8.3.3 Specialiteitsbeginsel en belangenafweging / 363
300 Specialiteitsbeginsel / 363
301 Grenzen aan de belangenafweging; art. 3:4 lid 1 Awb / 364
302 Publieke versus particuliere, speciale versus vreemde belangen / 365
303 Verbod van détournement de pouvoir / 369
304 Rechtspraak / 369
305 Verbod van détournement de procedure / 370
8.3.4 Belangenafweging, evenredigheidsbeginsel en verbod van willekeur / 371
306 Belangenafweging en evenredigheid / 371
307 Verbod van willekeur / 373
308 Van Doetinchem-arrest tot Kwantumhal Venlo / 374
309 Art. 3:4 Awb nader beschouwd / 375
310 Uitzonderingen op de marginale toetsing / 377
311 Europees recht en evenredigheid / 378
8.3.5 Formele rechtszekerheid en motivering / 379
312 Formeel rechtszekerheids- of duidelijkheidsbeginsel / 379
313 Motiveringsbeginsel / 381
314 Kenbaarheid en draagkrachtigheid van de motivering / 381
315 Tijdstip van motivering / 383
8.3.6 Gelijkheidsbeginsel en non-discriminatie / 384
316 Gelijkheidsbeginsel / 384
317 Nationale, Europese en internationale uitwerkingen van het gelijkheidsbeginsel / 385
318 Rechtspraak / 386
8.3.7 Vertrouwensbeginsel en materiële rechtszekerheid / 389
319 Vertrouwensbeginsel / 389
320 Gerechtvaardigd vertrouwen en belangenafweging / 390
321 Wie kan op welke wijze gerechtvaardigd vertrouwen wekken? / 391
322 Het wekken van vertrouwen en bevoegdheid / 394
323 Dispositievereiste / 397
324 Algemeen belang en belangen van derden / 398
325 Contra legem-werking / 399
326 Doorbraak-jurisprudentie / 401
327 Vertrouwen en Europees recht; geen contra legem / 402
328 Materieel rechtszekerheidsbeginsel / 406
329 Recht doen aan een opgebouwde rechtspositie / 407
8.3.8 Wijziging en intrekking van beschikkingen / 409
330 Materiële rechtskracht / 409
331 Wijziging versus intrekking; ex tunc versus ex nunc / 410
332 Gronden voor intrekking; sanctie versus andere gronden / 412
333 Wettelijke grondslag voor intrekking en wijzing; legaliteitsvereiste / 413
334 Intrekking anders dan bij wijze van sanctie / 415
335 Gebonden versus vrije beschikkingen / 417
336 Duurbeschikking en aflopende beschikking / 417
337 Bevoegdheid of plicht? / 419
338 Intrekking en Europees recht / 420
HOOFDSTUK 9
Openbaarheid van bestuur / 423
9.1 OPENBAARHEID ALS WAARBORG / 423
339 Openbaarheid en de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) / 423
340 Toekomst Wob, naar een Wet open overheid? / 424
341 Doelstelling huidige Wet openbaarheid van bestuur / 426
342 Openbaarheid, bestuurlijke openheid en recht op informatie / 426
343 Openbaarheid van registers; relatie Wob / 428
344 Persoonsgegevens / 428
345 Archieven / 429
9.2 TOEPASSING VAN DE WET OPENBAARHEID VAN BESTUUR / 429
346 De Wet openbaarheid van bestuur en andere wetten / 429
347 Bestuurlijke aangelegenheid, informatiestelsel / 432
348 Welke bestuursorganen? / 433
349 Verruimd toepassingsbereik / 434
350 Passieve openbaarheid en anti-misbruik / 436
351 Actieve openbaarheid / 439
352 Absolute uitzonderingsgronden / 440
353 Relatieve uitzonderingsgronden / 441
354 Intern beraad; persoonlijke beleidsopvattingen / 444
355 Besluitbegrip / 447
9.3 EUROPEES OPENBAARHEIDSRECHT / 447
356 Algemeen / 447
357 Europese toegang tot documenten / 448
358 Verhouding tot nationale Wob; Europese en nationale documenten / 450
HOOFDSTUK 10
Normering van het privaatrechtelijk handelen van het bestuur / 453
10.1 OVERHEID EN PRIVAATRECHT / 453
10.1.1 Algemeen / 453
359 Het privaatrechtelijk overheidshandelen / 453
360 Het onderscheid tussen publiek- en privaatrecht; cultuurhistorisch kader / 454
361 Rechtsculturele tradities / 455
10.2 HET OVERHEIDSPRIVAATRECHT NAAR GELDEND RECHT / 456
10.2.1 Algemeen / 456
362 Overheidsdeelname aan het vermogensrecht / 456
363 Drie vragen / 457
10.2.2 Toelaatbaarheid / 458
10.2.2.1 Oudere rechtspraak: de gemene rechtsleer en de tweewegenleer / 458
364 De gemene rechtsleer / 458
365 De overheid in twee hoedanigheden? De tweewegenleer / 459
10.2.2.2 Huidig recht: de gemengde rechtsleer en de doorkruisingsleer / 461
366 De gemengde rechtsleer / 461
367 Het Windmill-arrest / 462
368 Overige toepassingen van de doorkruisingsleer / 464
369 Het arrest Amsterdam/Geschiere / 468
370 Kritiek op de doorkruisingsformule: de criteria van de Hoge Raad / 469
10.2.3 Toepasselijk recht / 470
371 Het arrest Amsterdam/Ikon / 470
372 Gemengde rechtsleer en schakelbepalingen / 471
373 Leemten. Visie van de wetgever / 472
374 Binding aan de grondrechten / 473
10.2.4 Rechtsbescherming / 475
375 De bestuursrechter en het primaat van de burgerlijke rechter / 475
376 Rechtspraak bestuursrechter / 475
10.3 HET OVERHEIDSPRIVAATRECHT BEDISCUSSIEERD / 477
10.3.1 Algemeen / 477
377 Overheidsprivaatrecht: het principiële debat / 477
10.3.2 Opvattingen in de literatuur / 478
378 Toelaatbaarheid / 478
379 Toepasselijk recht. Waarborgen / 481
10.3.3 Eigen opvatting / 483
380 De democratisch-rechtsstaatidee als uitgangspunt / 483
381 Uitwerking / 485
10.4 BESTUURSRECHTELIJKE GELDSCHULDEN / 486
382 Bestuursrechtelijke geldschulden; publiekrechtelijke normering / 486
383 Toepassingsbereik van de regeling inzake bestuursrechtelijke
geldschulden / 487
384 Algemene aspecten; verrekening / 487
385 Verzuim en wettelijke rente; invordering bij dwangbevel / 488
386 Verjaring / 490
DEEL IV. ORGANISATIE / 493
HOOFDSTUK 11
Bestuurlijke organisatie algemeen / 495
11.1 INLEIDING / 495
387 Bestuurlijk organisatierecht en bestuursrecht / 495
11.2 STRUCTURERENDE ELEMENTEN / 496
388 Openbare lichamen / 496
389 Begrip openbaar lichaam / 496
390 Soorten openbare lichamen / 498
391 Openbare lichamen en bestuursorganen / 499
392 Openbare lichamen en rechtspersoonlijkheid / 499
393 Publiekrechtelijke en privaatrechtelijke rechtshandelingen / 500
394 Bevoegdheid tot het verrichten van feitelijke handelingen / 501
11.3 HOOFDSTRUCTUUR VAN DE BESTUURLIJKE ORGANISATIE / 502
395 Algemeen vertegenwoordigende organen en politieke verantwoordelijkheid / 502
396 Betekenis / 504
11.4 ORGANEN VAN DE HOOFDSTRUCTUUR / 505
11.4.1 Centrale overheid / 505
397 Belangrijkste organen / 505
398 Regering; Kroon; Koning / 505
399 Ministers en staatssecretarissen / 506
400 Ministerraad; minister-president / 507
11.4.2 Gemeenten en provincies / 508
401 Belangrijkste organen / 508
11.5 BEVOEGDHEIDSVERDELING / 509
11.5.1 Centrale overheid / 509
402 Bestuursbevoegdheid / 509
403 Delegatie en mandaat / 510
404 Bevoegdheid tot het verrichten van privaatrechtelijke rechtshandelingen / 510
11.5.2 Gemeenten en provincies / 511
405 Bestuursbevoegdheid / 511
406 Delegatie / 514
407 Gesloten stelsel van bevoegdheidsverdeling / 515
408 Mandaat / 515
409 Bevoegdheid tot het verrichten van privaatrechtelijke rechtshandelingen / 516
11.6 POLITIEKE AMBTSDRAGERS EN AMBTENAREN / 517
410 Algemeen / 517
411 Politieke ambtsdragers / 518
412 Ambtenaren / 518
413 Ambtenaren(proces)recht / 519
11.7 FINANCIERING / 521
414 Onderscheiding / 521
415 Begroting / 521
416 Rekening en verantwoording / 523
417 Financiële controle en toezicht / 524
HOOFDSTUK 12
Bijzondere organisatievormen / 527
12.1 INLEIDING / 527
418 Vormen / 527
12.2 DECONCENTRATIE / 527
419 Begrip / 527
420 Juridische gevolgen; regeling in de Awb / 529
12.3 ADVIESORGANEN / 530
421 Begrip / 530
422 Externe adviesorganen als bestuursorgaan / 530
423 Rol en typologie van adviesorganen / 531
424 Regeling in de Algemene wet bestuursrecht / 532
425 Externe adviesorganen bij de centrale overheid / 533
426 Externe adviesorganen bij gemeenten en provincies / 534
12.4 ZELFSTANDIGE BESTUURSORGANEN / 535
427 Begrip / 535
428 Typologie van zelfstandige bestuursorganen / 536
429 Zelfstandige bestuursorganen bij de centrale overheid / 536
430 Zelfstandige bestuursorganen bij gemeenten en provincies / 538
12.5 OVERIGE DECENTRALE LICHAMEN / 539
431 Verscheidenheid / 539
432 Waterschappen / 540
433 Openbare lichamen in de zin van art. 134 Gw / 541
434 Samenwerking (art. 135 Gw) / 543
12.6 OVERIGE INSTELLINGEN EN BEDRIJVEN / 544
435 Positie ten opzichte van het openbaar bestuur in enge zin / 544
436 Vormen / 545
437 De voorhangprocedure bij oprichting en deelneming / 547
12.7 MEDEWERKING VAN PARTICULIEREN AAN HET BESTUUR / 547
438 Verscheidenheid / 547
439 Slingerbeweging / 548
HOOFDSTUK 13
Interbestuurlijk toezicht / 551
13.1 ALGEMEEN / 551
13.1.1 Inleiding / 551
440 Begrip / 551
441 Onderdeel van een breed palet / 552
13.1.2 Privaatrechtelijke en strafrechtelijke handhaving jegens overheden / 553
442 Privaatrechtelijke handhaving / 553
443 Strafrechtelijke handhaving / 554
444 Kritiek / 555
13.2 INTERBESTUURLIJK TOEZICHT IN ENGE ZIN / 557
445 Algemeen / 557
446 Preventief toezicht (afd. 10.2.1 Awb) / 557
447 Normering in de Awb / 558
448 Rechtsbescherming bij preventief toezicht / 559
449 Repressief toezicht (afd. 10.2.2 en 10.2.3 Awb) / 560
450 Normering in de Awb / 560
451 Gevolgen van de vernietiging / 562
452 Schorsing / 563
453 Rechtsbescherming bij vernietiging en schorsing / 563
454 ‘Positief’ toezicht / 564
13.3 INTERBESTUURLIJK TOEZICHT BINNEN DE CENTRALE OVERHEID / 565
455 Vormen / 565
13.4 TOEZICHT OP GEMEENTEN EN PROVINCIES / 566
456 Sanering specifiek toezicht; ‘revitalisering’ generiek toezicht / 566
457 Preventief toezicht / 566
458 Repressief toezicht / 567
459 ‘Een niet-schriftelijke beslissing, gericht op enig rechtsgevolg’ / 568
460 Accessoire bevoegdheden bij schorsing en vernietiging / 570
461 Rechtsbescherming bij schorsing en vernietiging / 571
462 ‘Positief’ toezicht / 573
463 Ingrijpen bij taakverwaarlozing / 573
464 Bestuursgeschillen / 575
DEEL V. WET- EN REGELGEVING / 577
HOOFDSTUK 14
Wetgeving / 579
14.1 INLEIDING / 579
465 Centrale positie / 579
466 Begrip / 579
14.2 WETGEVENDE BEVOEGDHEID / 580
14.2.1 Algemeen / 580
467 Vormen van toekenning van wetgevende bevoegdheid / 580
14.2.2 Bevoegdheid tot wetgeving bij de centrale overheid / 581
468 Algemeen / 581
469 Wet in formele zin / 581
470 Algemene maatregel van bestuur en regelend ‘klein k.b.’ / 582
471 Subdelegatie / 583
472 Ministeriële regeling / 584
473 Regelingen van zelfstandige bestuursorganen / 584
14.2.3 Bevoegdheid tot wetgeving bij decentrale overheden / 585
474 Autonome en medebewindsverordeningen / 585
14.3 DE WET IN EEN DEMOCRATISCHE RECHTSSTAAT / 586
475 Wetgevingskwaliteit / 586
14.4 WETGEVING ALS INSTRUMENT / 587
14.4.1 Algemeen / 587
476 Recht als instrument / 587
477 Juridisch instrumentalisme / 587
478 Wetgeving als instrument / 588
14.4.2 Problemen, oorzaken en oplossingen / 589
479 Problemen / 589
480 Oorzaken / 591
481 Oplossingen / 593
482 Formele zorgvuldigheid / 593
483 Alternatieven vóór wetgeving / 594
484 Alternatieven binnen wetgeving / 595
14.5 ALGEMEEN WETGEVINGSBELEID / 597
485 Inhoud en plaats / 597
486 Beoordeling / 599
HOOFDSTUK 15
Nadere regelgeving en planning / 601
15.1 ALGEMEEN / 601
487 Positie / 601
15.2 BESTUURSWETGEVING / 602
15.2.1 Algemeen / 602
488 ‘Democratiewetgeving’ en ‘bestuurswetgeving’ / 602
489 Bestuurswetgeving als instrument / 602
15.2.2 Bestuurswetgeving als probleem / 603
490 Bestuurswetgeving en gelede normstelling / 603
491 Democratie; decentralisatie; machtsverdeling / 604
15.2.3 Normering en rechtsbescherming / 606
492 Hogere geschreven rechtsnormen, rechtsbeginselen en beginselen van behoorlijk bestuur / 606
15.3 CONCRETISERENDE BESLUITEN VAN ALGEMENE STREKKING / 606
493 Concretiserende besluiten van algemene strekking als instrument / 606
494 Concretiserende besluiten van algemene strekking als norm en waarborg / 607
15.4 BELEIDSREGELS / 608
495 Begrip / 608
496 Beleidsregels als instrument / 608
497 Juridische ontwikkeling / 609
498 Bevoegdheid tot het vaststellen van beleidsregels / 610
499 Vormvoorschriften / 612
500 Lichtere motiveringsplicht / 613
501 Binding; inherente afwijkingsbevoegdheid / 614
502 Rechtsbescherming / 617
503 Wijziging en intrekking van beleidsregels / 618
15.5 RICHTLIJNEN / 618
504 Begrip / 618
505 Richtlijnen als instrument / 619
506 Juridische betekenis / 619
507 Bezwaren / 620
508 Alternatieven / 621
15.6 PLANNEN / 622
15.6.1 Algemeen / 622
509 Begrip plan / 622
15.6.2 Plan als instrument / 622
510 Algemeen / 622
511 Belangrijke rol / 623
512 Instrumentele problemen / 623
15.6.3 Plan als rechtsfiguur / 625
513 Algemeen / 625
514 Buitenwettelijke plannen / 626
515 Wettelijke plannen / 626
516 Regeling in de Awb? / 627
DEEL VI. UITVOERING / 629
HOOFDSTUK 16
Uitvoering algemeen / 631
517 Begrip / 631
518 Wisselwerking met wetgeving / 632
519 Opzet van dit deel / 633
HOOFDSTUK 17
Eenzijdig dwingend bestuur / 637
17.1 ONTEIGENING, VOORKEURSRECHTEN EN GELDELIJKE VERPLICHTINGEN / 637
17.1.1 Onteigening en voorkeursrechten / 637
520 Algemeen / 637
521 Bevoegdheid / 637
522 Onteigening / 638
523 Voorkeursrechten / 639
524 Gedoogplichten / 639
17.1.2 Belastingen en andere geldelijke verplichtingen / 640
525 Begrip en bevoegdheid / 640
526 Instrumentele betekenis / 640
527 Belastingrecht en bestuursrecht / 641
528 Premies, (andere) heffingen en retributies / 642
17.2 VERBODEN EN GEBODEN / 643
17.2.1 Algemeen / 643
529 Categorieën / 643
530 Bevoegdheid / 644
17.2.2 Verboden en geboden / 644
531 Algemeen / 644
532 Verbods- en gebodsbeschikkingen / 645
17.3 VERGUNNINGEN, VRIJSTELLINGEN, ONTHEFFINGEN EN CONCESSIES / 646
533 Algemeen / 646
534 Vergunning in ruime zin / 647
535 Publiekrechtelijke en privaatrechtelijke ‘vergunningen’ / 649
536 Soorten vergunningen / 650
537 De vergunning als instrument / 651
538 Instrumentele voor- en nadelen / 652
539 Deregulering / 653
540 Coördinatie vergunningenbeleid / 655
541 De omgevingsvergunning / 657
542 Beoordeling / 658
543 Voorschriften, beperkingen en voorwaarden / 659
544 Financiële verplichtingen / 661
545 Aanvaardbaarheid van buitenwettelijke voorschriften, beperkingen en voorwaarden / 663
546 Handelen krachtens vergunning: vrijwarende werking / 665
547 Overdraagbaarheid van vergunningen / 667
548 Verdeling van schaarse vergunningen / 668
549 Intrekking en wijziging / 669
550 Concessies / 670
551 De concessie als instrument / 671
552 Rechtskarakter / 672
17.4 STATUSVERLENINGEN / 673
553 Begrip / 673
554 De statusverlening als instrument / 674
555 Grondslag; voorschriften; intrekking / 674
HOOFDSTUK 18
Presterend bestuur / 675
18.1 ALGEMEEN / 675
556 Vormen / 675
18.2 SUBSIDIES / 676
557 Subsidies als instrument / 676
558 Regeling in Awb / 677
559 Definitie en reikwijdte / 677
560 Rechtsvorm; de subsidieovereenkomst / 679
561 Wettelijke grondslag / 680
562 Fasering / 680
563 Subsidieplafond en begrotingsvoorbehoud / 681
564 Weigering en lagere vaststelling / 682
565 Verplichtingen van de ontvanger / 683
566 Intrekking, wijziging, beëindiging, betaling en terugvordering / 684
567 Per boekjaar verstrekte subsidies aan rechtspersonen / 686
568 Overige verstrekkingen en financiële faciliteiten met het oog op activiteiten / 686
569 Prijzen en onderscheidingen / 687
18.3 UITKERINGEN / 688
570 Begrip / 688
571 Uitkeringen als instrument / 689
572 Onverplichte tegemoetkomingen / 690
573 Kritiek / 691
574 Regeling in de Awb? / 692
HOOFDSTUK 19
Overeenkomsten, (andere) privaatrechtelijke middelen en feitelijke middelen / 695
19.1 OVEREENKOMSTEN EN (ANDERE) PRIVAATRECHTELIJKE MIDDELEN / 695
19.1.1 Algemeen / 695
575 Privaatrechtelijke middelen en uitvoering / 695
19.1.2 Overeenkomsten / 696
19.1.2.1 Algemeen / 696
576 Plaats van de overeenkomst / 696
577 Typologie / 696
578 Object doorslaggevend / 698
579 Behandeling / 698
19.1.2.2 Vermogensovereenkomsten / 699
580 Twee vormen / 699
581 Bevoegdheid / 699
582 ‘Beleidsneutrale’ overeenkomsten / 700
583 Beleidsovereenkomsten / 701
584 Beleidsovereenkomsten als instrument / 702
585 Toepasselijk recht en bevoegde rechter / 702
586 Geldigheid. Doorkruisingsleer / 703
587 Wilsgebreken / 704
588 Strijd met de wet, goede zeden of openbare orde / 705
589 Precontractuele fase / 706
590 Algemene voorwaarden / 707
591 Gebondenheid van de overheid / 708
592 Beëindiging / 710
593 Overige leerstukken privaatrecht / 711
594 Eigen opvatting over de beleidsovereenkomst / 711
19.1.2.3 Bevoegdhedenovereenkomsten / 713
595 Begrip / 713
596 Bevoegdhedenovereenkomsten als instrument / 714
597 Bevoegdheid / 715
598 Geldigheidsvereisten / 715
599 Financiële tegenprestatie / 718
600 Toepasselijk recht en bevoegde rechter / 719
601 Gebondenheid van de overheid / 720
602 Beëindiging / 721
603 Eigen opvatting over de bevoegdhedenovereenkomst / 721
19.1.2.4 Enige bijzondere vormen / 723
604 Aanbesteding van werken, leveringen en diensten / 723
605 Gemeenschappelijke regelingen / 724
606 Bestuursakkoorden / 725
607 Subsidie-uitvoeringsovereenkomsten / 726
608 Convenanten / 727
609 Publiek-private samenwerking / 727
19.1.3 Overige privaatrechtelijke middelen / 728
19.1.3.1 Zaakwaarneming door de overheid / 728
610 Algemeen / 728
611 Rechtspraak / 729
19.1.3.2 Onverschuldigde betaling en ongerechtvaardigde verrijking / 730
612 Algemene toepasbaarheid van art. 6:203 BW / 730
613 Ongerechtvaardigde verrijking / 732
19.1.4 Publiek domein en de normering van eigendomsrechtelijke handelingen / 733
614 Roerende en onroerende zaken van de overheid / 733
615 Publiek domein; openbare zaken / 734
616 Eigendom met een openbare bestemming / 735
617 Zaken buiten de handel / 737
618 Begrenzing van privaatrechtelijke bevoegdheden door publieke functie / 738
619 Algemeen en bijzonder gebruik van publiek domein / 739
620 Algemeen gebruik; gebruik overeenkomstig de openbare bestemming / 740
621 Functioneel gebonden bijzonder gebruik / 741
622 Niet functioneel gebonden bijzonder gebruik / 742
19.1.5 Regeling in de Awb? / 745
623 Discussie / 745
19.2 FEITELIJKE MIDDELEN / 747
19.2.1 Algemeen / 747
624 Begrip / 747
625 Juridische en instrumentele relevantie / 747
626 Accessoire en zelfstandige middelen / 748
627 Bevoegdheid / 748
628 Normering en rechtsbescherming / 749
629 Transformatie / 750
630 Te behandelen vormen / 751
19.2.2 Actieve openbaarheid / 752
631 Openbaarheid als instrument / 752
632 Bevoegdheid / 753
633 Beleidsvoorlichting / 753
634 Overige vormen van actieve informatie aan het publiek / 755
635 Uitvoeringsinformatie / 756
19.2.3 Informatieregistratie / 756
636 Algemeen / 756
637 Vormen / 757
638 Wet bescherming persoonsgegevens / 759
DEEL VII. HANDHAVING / 763
HOOFDSTUK 20
Bestuurlijke handhaving algemeen / 765
20.1 ALGEMEEN / 765
639 Begrip / 765
640 Besturen en handhaven / 766
641 ‘Politie’ en ‘Justitie’ / 767
20.2 BESTUURSRECHTELIJKE HANDHAVING / 767
642 Twee hoofdvormen / 767
643 Toezicht op de naleving / 768
644 Sancties / 768
645 Handhavingstekort / 769
646 Handhaving jegens de overheid / 770
20.3 HANDHAVING IN DE AWB / 770
647 Algemeen / 770
648 Bestuursrechtelijke handhaving en besluiten / 771
HOOFDSTUK 21
Toezicht op de naleving / 773
21.1 ALGEMEEN / 773
649 Begrip / 773
650 Toezicht en opsporing / 774
651 Regeling in de Awb / 775
21.2 TOEZICHTHOUDERS / 775
652 Begrip / 775
653 Bevoegdheden van de toezichthouder / 776
654 Specifieke bevoegdheden / 777
655 De medewerkingsplicht en art. 6 EVRM / 779
21.3 SANCTIONERING EN RECHTSBESCHERMING / 780
656 Sanctionering van het toezicht / 780
657 Rechtsbescherming / 780
21.4 TOEZICHT OP DE NALEVING JEGENS DE OVERHEID / 781
658 Geen onderscheid / 781
HOOFDSTUK 22
Sancties / 783
22.1 ALGEMEEN / 783
659 Begrip / 783
660 Twee hoofdvormen en een restcategorie / 784
661 Het onderscheid nader bezien. ‘Criminal charge’ / 786
662 Gevolgen van het onderscheid / 788
663 Onrechtmatig verkregen bewijs / 790
664 Toetsing door de rechter / 791
665 Wettelijke grondslag / 792
666 Overtreding en overtreder / 793
667 Beginselplicht tot handhaving / 795
668 Criteria beginselplicht / 797
669 Reikwijdte / 799
670 Gedogen / 800
671 Ruimte om te gedogen / 801
672 De gedoogverklaring / 802
673 Procedure en rechtsbescherming / 804
674 Handhaving van gedoogbeschikkingen / 804
675 Sancties in de Awb / 805
22.2 LAST ONDER BESTUURSDWANG / 805
676 Begrip en karakter / 805
677 Bevoegdheid / 807
678 Belangenafweging / 808
679 Oplegging van de last. Beschikking / 809
680 Tenuitvoerlegging / 811
681 Kostenverhaal / 813
682 Preventief gebruik / 814
683 Instrumentele betekenis / 815
22.3 LAST ONDER DWANGSOM / 816
684 Begrip en karakter / 816
685 Bevoegdheid / 817
686 Belangenafweging / 818
687 Oplegging van de last. Beschikking / 819
688 Eisen aan de dwangsom / 819
689 Invordering en opheffing / 820
690 Instrumentele betekenis / 821
22.4 BESTUURLIJKE BOETE / 822
691 Inleiding / 822
692 Begrip / 824
693 Instrumentele betekenis. Omstreden figuur / 824
694 Strafkarakter. Waarborgen EVRM en IVBPR / 826
695 Bevoegdheid / 827
696 Belangenafweging / 828
697 Onderzoek en boetebesluit / 829
698 Hoogte van de boete. Rechtelijke toetsing. Inning / 831
22.5 OVERIGE BESTUURLIJKE SANCTIES / 833
699 Algemeen / 833
700 Intrekking en wijziging begunstigende beschikking / 833
701 Intrekking en wijziging als bestraffende sanctie / 834
702 Intrekking en wijziging als herstelsanctie / 835
703 Geen constante rechtspraak / 836
704 Wet bibob / 838
705 Openbaarmaking van sancties: ‘naming en shaming’ / 839
706 Overige sancties / 840
707 Sancties in het ambtenarenrecht / 842
22.6 STRAFRECHTELIJKE EN PRIVAATRECHTELIJKE HANDHAVING / 844
22.6.1 Strafrechtelijke handhaving / 844
708 Algemeen / 844
709 OM-afdoening / 845
710 Beleid inzake de keuze tussen bestuurlijke boete en strafrecht / 846
711 Eigen opvatting / 847
22.6.2 Privaatrechtelijke handhaving / 849
712 Private handhaving / 849
713 Privaatrechtelijke handhaving door de overheid / 850
714 Toelaatbaarheid / 850
715 Instrumentele betekenis / 851
716 Discussie. Eigen opvatting / 852
22.7 CUMULATIE EN SAMENLOOP / 854
717 Begrippen / 854
718 Cumulatie zonder samenloop / 855
719 Cumulatie door samenloop / 857
JURISPRUDENTIEREGISTER / 859
WETSARTIKELENREGISTER / 911
TREFWOORDENREGISTER / 943
HOOFDSTUK 1
Bestuursrecht / 3
1.1 AARD EN KARAKTERISERING / 3
1 Eerste omschrijving / 3
2 Eigen benadering / 4
3 Bestuur. Trias politica / 4
4 Bestuur is (veel) meer dan uitvoering / 5
5 Het algemeen belang / 6
6 Bestuursrecht / 8
7 Legitimerende functie / 9
8 Instrumentele functie / 10
9 Waarborgfunctie / 10
10 Samenhang van en spanning tussen functies / 11
11 Bestuursrecht ziet op bestuur in al zijn facetten / 13
12 Bestuursrecht is niet alleen Awb-recht / 14
1.2 DE DEMOCRATISCHE RECHTSSTAAT / 14
1.2.1 Karakter en inhoud / 14
13 Democratische rechtsstaat als norm / 14
14 Gebondenheid aan het recht / 15
15 Drie dimensies / 15
16 Dimensies en beginselen; spanning / 16
17 Harde kern; optimaliseren / 16
18 Nadere uitwerking van de idee van de democratische rechtsstaat / 17
1.2.2 Uitwerking / 18
1.2.2.1 Democratie / 18
19 Beslissen door algemeen vertegenwoordigende organen; kiesrecht; politieke verantwoordelijkheid; (politieke) burgerschapsrechten; decentralisatie / 18
20 Inspraak / 19
21 Openbaarheid / 20
1.2.2.2 Liberale rechtsstaat / 21
22 Wetmatigheid van bestuur / 21
23 Machtsverdeling / 22
24 Grondrechten / 22
25 Rechterlijke controle / 23
26 Voorlichting / 24
1.2.2.3 Sociale rechtsstaat / 25
27 Algemeen / 25
28 Effectiviteit / 27
29 Doelmatigheid / 28
1.2.3 Betekenis voor het bestuursrecht / 29
30 Algemene betekenis voor het bestuursrecht / 29
31 Betekenis voor de verhouding overheid-samenleving I: primaat van het particulier initiatief / 29
32 Betekenis voor de verhouding overheid-samenleving II: helder onderscheid / 30
33 Discussie / 31
34 Eigen opvatting / 32
35 Gevolgen voor de verhouding overheid-burger. Een ‘wederkerige’ rechtsbetrekking? / 34
1.3 POSITIE TEN OPZICHTE VAN ANDERE RECHTSGEBIEDEN / 37
36 Eenheid van recht / 37
37 Samenhang in instrumenteel opzicht / 38
38 Verhouding tot het privaatrecht / 39
39 Drie vragen / 40
40 Principieel verschil / 40
41 Verhouding tot het strafrecht / 41
42 Gradueel verschil / 41
43 Verhouding tot het staatsrecht / 43
44 Verhouding tot het inter- en supranationaal publiekrecht / 44
HOOFDSTUK 2
Structuur en opbouw / 45
2.1 KARAKTERISERING / 45
45 Onderscheidingen / 45
2.2 ALGEMEEN EN BIJZONDER DEEL / 46
2.2.1 Onderscheid en betekenis / 46
46 Inhoud / 46
47 Belang van het bijzonder deel / 47
2.2.2 Het bijzonder deel / 48
48 Benaderingen / 48
49 Instrumentele benadering / 49
50 Structurerende elementen / 50
51 Een voorbeeld: invoering van betaald parkeren / 52
2.2.3 Het algemeen deel. De Algemene wet bestuursrecht / 54
2.2.3.1 Het algemeen deel / 54
52 Begrip en karakter algemeen deel / 54
2.2.3.2 De Algemene wet bestuursrecht / 55
53 Grondwettelijke opdracht / 55
54 Doelstellingen Awb / 56
55 Harmonisatie / 57
56 Vier gradaties van harmonisatie / 58
57 Vereenvoudiging en systematisering / 60
58 Codificatie / 60
59 Onderwerpen die niet in de bijzondere wet kunnen worden geregeld / 61
60 Structuur en toepassingsbereik Awb / 61
61 Karakter Awb: aanbouwwetgeving / 62
62 Perspectief / 63
63 Juridisering / 64
64 De Awb en de burger / 67
65 Harmonisatie versus optimale rechtsbedeling / 68
2.3 NEDERLANDS EN EUROPEES BESTUURSRECHT / 69
66 Het begrip ‘Europees bestuursrecht’ / 69
67 EVRM-recht en bestuursrecht / 71
68 De EU-rechtsorde en het nationaal bestuursrecht; intensieve vervlechting / 72
69 Unierecht en algemeen deel van het bestuursrecht; constitutionalisering / 74
70 Relatie nationaal recht-Unierecht; enkele kenmerken / 76
71 Institutionele en procedurele autonomie; gedeeld bestuur / 77
72 Bestuursrechtelijke verhoudingen; legaliteitsfricties; rechtszekerheid / 78
73 Doorwerkingsinstrumenten / 80
DEEL II. CENTRALE BEGRIPPEN / 83
HOOFDSTUK 3
Bestuursorgaan en bestuursbevoegdheid / 85
3.1 ALGEMEEN / 85
74 Centrale begrippen en de Awb / 85
3.2 BESTUURSORGAAN / 86
75 Bestuursrechtelijke rechtssubjectiviteit / 86
76 Bestuursorgaan / 86
77 A-organen (art. 1:1 lid 1 onder a Awb) / 87
78 B-organen (art. 1:1 lid 1 onder b Awb) / 89
79 Drie manieren van verkrijging van openbaar gezag / 89
80 Bij of krachtens wettelijk voorschrift / 90
81 Overwegende overheidsinvloed / 90
82 Stichting Silicose-criterium / 92
83 ‘Voor zover’ / 93
84 De uitzonderingen van art. 1:1 lid 2 / 94
3.3 BESTUURSBEVOEGDHEID / 95
3.3.1 Algemeen / 95
85 Bestuursbevoegdheid en openbaar gezag / 95
86 Het begrip bestuursbevoegdheid / 96
87 De Awb en het bevoegdheidsbegrip / 96
88 Soorten bestuursbevoegdheid / 97
3.3.2 Bevoegdheidsverkrijging / 97
3.3.2.1 Algemeen / 97
89 In het publiekrecht geen algemene rechtsbevoegdheid / 97
3.3.2.2 Wettelijke grondslag / 98
90 Centrale positie van de wet / 98
91 Het legaliteitsvereiste / 98
92 Discussie / 99
93 Eigen opvatting / 100
94 Het ‘legaliteitsbeginsel’ / 102
95 Een adequate grondslag / 103
3.3.2.3 Manieren van bevoegdheidsverkrijging / 104
96 Attributie, mandaat, delegatie en ongeschreven bevoegdheidsgrondslagen / 104
3.3.2.4 Attributie / 105
97 Algemeen / 105
98 Attributie aan ondergeschikten (art. 10:22 en 10:23 Awb) / 106
3.3.2.5 Mandaat / 107
99 Begrip (art. 10:1 Awb) / 107
100 Grondslag en beperkingen (art. 10:3 lid 1 Awb) / 107
101 Andere beperkingen (art. 10:3 lid 2, 3 en 4 Awb) / 109
102 Mandaat aan niet-ondergeschikten (art. 10:4 Awb) / 110
103 Overige aspecten / 111
104 Schakelbepaling; mandaat en volmacht / 113
105 Gevolgen van gebreken rond mandaat / 114
3.3.2.6 Delegatie / 115
106 Begrip (art. 10:13 Awb) / 115
107 Grondslag (art. 10:15) / 116
108 Overige aspecten / 117
109 Gevolgen van gebreken rond delegatie / 117
3.4 BESTUURLIJKE BESLISSINGSRUIMTE / 118
3.4.1 Algemeen / 118
110 Bestuurlijke vrijheid; het voorbeeld van een vergunningstelsel / 118
111 Soorten van bestuurlijke vrijheid / 119
112 De structuur van bestuursbevoegdheid; normconditie; beoordelingsfase en besluitfase / 120
3.4.2 Beoordelingsfase / 122
113 Normconditie en objectieve vage begrippen / 122
114 Normconditie en subjectieve vage begrippen / 123
115 Beoordelingsruimte en bestuurlijk oordeel / 124
116 Wetsinterpreterend versus kwalificerend oordeel / 125
117 Beoordelingsruimte versus beoordelingsvrijheid / 126
3.4.3 Besluitfase / 127
118 Beleidsvrijheid / 127
119 Beleidsvrijheid: visies over belangenafweging / 128
120 Beleidsvrijheid is toegekende vrijheid / 129
121 Geen strikte waterscheiding / 129
122 De rechter en dogmatische indelingen van beslissingsruimte / 131
123 Rechterlijke toetsingsintensiteit / 132
HOOFDSTUK 4
Belanghebbende / 135
4.1 INLEIDING EN ALGEMENE ASPECTEN / 135
124 Het belanghebbendebegrip / 135
125 Algemene eisen voor belanghebbendheid / 136
126 Personen en andere entiteiten / 138
4.2 ALGEMEEN BELANGHEBBENDEBEGRIP / 139
127 Belang / 139
128 Eigen belang / 141
129 Objectief bepaalbaar belang / 141
130 Actueel belang / 142
131 Persoonlijk belang / 143
132 Afstand en zicht / 144
133 Concurrenten / 147
134 Besluiten van algemene strekking / 148
135 Rechtstreeks betrokken belang / 150
136 Afgeleid belang / 151
137 Rechtspraak afgeleid belang / 152
4.3 BESTUURSORGANEN ALS BELANGHEBBENDEN / 155
138 Het bestuursorgaan als belanghebbende / 155
139 Belanghebbende, bestuursorgaan en rechtspersoon / 156
140 Bevoegdheids- en taakcriterium / 157
141 Staatsrechtelijke complicaties / 158
142 Art. 1:2 lid 2 Awb een systeemfout? / 159
4.4 STATUTAIR BELANGHEBBENDEN / 160
143 Rechtspersonen als belangenhebbende op grond van statutaire belangen / 160
144 Rechtspersoon / 162
145 Tijdstip van oprichting / 163
146 Algemene en collectieve belangen / 164
147 Statutaire doelstelling en ‘in bijzonder’-criterium / 165
148 Finaliteitsvereiste / 167
149 Feitelijke werkzaamheden / 168
4.5 EUROPESE EN INTERNATIONALE RANDVOORWAARDEN / 170
150 Europese aspecten van het belanghebbendebegrip / 170
151 Internationale aspecten van het belanghebbendebegrip / 172
HOOFDSTUK 5
Bestuurshandelingen / 173
5.1 INDELING VAN BESTUURSHANDELINGEN / 173
152 Algemeen / 173
153 Hoofdindeling bestuurshandelingen / 174
154 Rechtshandeling versus feitelijke handeling / 174
155 Feitelijke bestuurshandelingen / 175
156 Privaatrechtelijke bestuurshandelingen / 176
5.2 BESLUITEN / 177
5.2.1 Algemeen / 177
157 Inleiding en definitie van het besluitbegrip / 177
158 Het schriftelijkheidsvereiste / 179
159 Besluit, bekendmaking en schriftelijkheid / 180
160 Beslissing / 180
5.2.2 Publiekrechtelijke grondslag / 181
5.2.2.1 Geschreven bestuursbevoegdheid, handeling naar burgerlijk recht, publieke taak / 181
161 Publiekrechtelijk / 181
162 Handeling naar burgerlijk recht / 184
163 Publieke taakcriterium / 186
5.2.2.2 Zelfs tandige besluiten / 189
164 Gemeenschappelijke rechtsbeginselen als publiekrechtelijke grondslag / 189
165 Rechtspraak: het zelfstandig terugvorderingsbesluit / 191
166 Rechtspraak: het zelfstandig schadebesluit / 192
167 Rechtsmacht, connexiteit en rechtsontwikkeling / 193
168 Staatsrechtelijke kritiek / 194
5.2.3 Gericht op rechtsgevolg / 196
5.2.3.1 Algemeen / 196
169 Rechtshandeling / 196
170 Strategisch rechtshandelingbegrip / 197
171 Extern rechtsgevolg; rechtsgevolg ex lege; geen rechtsgevolg / 199
172 Positief en negatief besluitbegrip / 200
173 Onbevoegd genomen besluiten; nietigheid versus vernietigbaarheid / 201
5.2.3.2 Declaratoire besluiten, bestuurlijke rechtsoordelen en reacties op meldingen / 202
174 Declaratoir besluit / 202
175 Bestuurlijke rechtsoordelen; algemeen / 203
176 Rechtsoordeel en ontbrekend rechtsgevolg / 204
177 De oudere bestuursrechtspraak / 205
178 De meer recente rechtspraak / 206
179 Reacties op meldingen / 208
180 Inlichtingen en mededelingen / 210
5.3 BESCHIKKINGEN / 211
5.3.1 Algemeen / 211
181 Het begrip beschikking / 211
182 Persoonscriterium / 213
183 Zaakscriterium / 214
184 Samenhang / 214
5.3.2 Voorschriften, beperkingen en voorwaarden / 215
185 Voorschriften / 215
186 Beperkingen / 216
187 Voorwaarden / 216
188 Wettelijke grondslag voor voorschriften, beperkingen en voorwaarden / 217
5.4 BESLUITEN VAN ALGEMENE STREKKING / 218
5.4.1 Algemeen / 218
189 Begrip besluit van algemene strekking / 218
190 Soorten besluiten van algemene strekking / 219
5.4.2 Algemeen verbindende voorschriften / 219
191 Algemeen / 219
192 Begripsomschrijving / 220
193 Rechtsregel en zelfstandige normstelling; concretisering en uitvoering / 221
194 Visie van de Awb-wetgever / 222
5.4.3 Beleidsregels / 224
195 Algemeen / 224
196 De derde tranche Awb / 225
197 Begrip beleidsregel (Awb) / 226
198 Bij besluit vastgesteld / 227
199 Privaatrechtelijke bevoegdheid en beleidsregels / 228
200 Géén algemeen verbindend voorschrift / 229
201 Awb en wettelijke grondslag / 230
202 Algemene regel omtrent belangenafweging, feitenvaststelling of wetsuitleg / 231
203 Bij gebruik bestuursbevoegdheid / 233
204 Bevoegdheid tot beleidsregelgeving; richtlijnen / 234
5.4.4 Plannen / 235
205 Begrip / 235
206 Wettelijke en buitenwettelijke plannen / 238
207 Awb en plannen / 238
5.4.5 Concretiserende besluiten van algemene strekking of bestuurlijke maatregelen / 239
208 Algemeen / 239
209 Concretiserend besluit van algemene strekking versus zaaksgerichte beschikking / 241
210 Concretiserend besluit van algemene strekking versus algemeen verbindend voorschrift / 242
5.4.6 Overige besluiten van algemene strekking / 245
211 Restcategorie / 245
HOOFDSTUK 6
Bestuursrechtelijke rechtsbescherming / 247
6.1 INLEIDING / 247
212 Algemeen / 247
213 Het begrip bestuursrechtelijke rechtsbescherming / 247
214 Varianten van bestuursrechtelijke rechtsbescherming / 251
215 Het begrip rechtspraak / 251
6.2 BESTUURSRECHTSPRAAK / 252
6.2.1 Algemeen / 252
216 Het begrip bestuursrechtspraak / 252
217 Argumenten voor en tegen afzonderlijke bestuursrechtspraak; de randvoorwaarden / 253
218 Het begrip bestuursrechter / 255
6.2.2 Het stelsel van bestuursrechtspraak op hoofdlijnen / 256
219 De Grondwet en de bestuursrechtspraak / 256
220 Wat de Grondwet wel regelt / 258
221 Het verbrokkeld stelsel van bestuursrechtspraak / 259
222 Negen bestuursrechtelijke rechtsgangen, waarvan één ‘algemene’ / 260
223 Het ingetrokken wetsvoorstel organisatie hoogste bestuursrechtspraak / 263
6.2.3 De rechtsingang bij de bestuursrechter op hoofdlijnen / 264
224 De ‘algemene’ rechtsingang / 264
225 Wettelijke uitzonderingen / 265
6.2.4 Aanvullende rechtsbescherming door de burgerlijke rechter / 265
226 Bevoegdheid (art. 112 Gw) / 265
227 Geen rechtsingang bij de bestuursrechter / 267
228 Wel een rechtsingang bij de bestuursrechter / 268
6.3 BEZWAAR EN ADMINISTRATIEF BEROEP / 269
229 Bezwaar / 269
230 Administratief beroep / 270
DEEL III. NORMERING / 271
HOOFDSTUK 7
Normering in het bestuursrecht en algemeen besluitvormingsrecht / 273
7.1 NORMERING IN HET BESTUURSRECHT / 273
231 Inleiding / 273
232 Rechter, bronnen van bestuursrecht, normering en rechtsvorming / 274
7.2 REGELS EN RECHTSBEGINSELEN / 275
233 Rechtsbeginselen en rechtsvorming / 275
234 Goed bestuur; een grondrecht op behoorlijk bestuur / 277
7.3 DE RECHTSBETREKKING TUSSEN BESTUUR EN BURGER / 279
235 Géén wederkerigheid; géén ongeschreven afdwingbare burgerplichten / 279
236 Objectiefrechtelijk karakter van het bestuursrecht / 281
237 De behartiging van het algemeen belang / 282
7.4 BESTUURLIJK RECHTSVERKEER EN COMMUNICATIE TUSSEN BESTUUR EN BURGER / 283
238 Bijstand en vertegenwoordiging / 283
239 Doorzendplichten en informatieplichten / 285
240 De doorzendplicht van art. 2:3 Awb / 287
241 Geheimhouding / 288
242 Gebruik van de taal in het bestuurlijk verkeer / 288
243 Elektronisch bestuurlijk verkeer / 289
7.5 ALGEMEEN BESLUITVORMINGSRECHT / 293
7.5.1 Kenmerken en structuur van het besluitvormingsrecht / 293
244 Het besluitvormingsmodel van de Algemene wet bestuursrecht / 293
245 Gelaagde structuur Algemene wet bestuursrecht, algemeen en specifiek besluitvormingsrecht / 294
246 Gevolgen gelaagde structuur / 294
247 Andere handelingen van bestuursorganen; de schakelbepaling / 296
248 Normering van algemeen verbindende voorschriften / 297
249 Normering van overige besluiten van algemene strekking / 298
7.5.2 Voorbereidingsprocedures en coördinatie van besluitvorming / 298
250 Voorbereidingsprocedures / 298
251 De uniforme openbare voorbereidingsprocedure: totstandkoming / 299
252 Kenmerken van de uniforme openbare voorbereidingsprocedure / 299
253 Samenhangende besluiten; Dienstenwet / 300
254 Informatieregeling en coördinatie van besluitvorming / 302
7.5.3 De aanvraag / 303
255 Het begrip aanvraag / 303
256 Eisen aanvraag / 305
257 Weigering gegevensverstrekking / 306
258 Buiten behandelingstelling / 306
259 Herstelmogelijkheid / 307
260 Beschikking tot buiten behandeling laten / 309
261 Taal en complexiteit / 310
262 Nieuwe en herhaalde aanvraag / 310
263 Toepassing art. 4:6 Awb; nieuwe lijn / 312
264 Herhaalde beschikking en rechtsbescherming; begrip nova / 314
265 Europees recht; Kühne & Heitz NV / 315
7.5.4 Beslistermijn en tijdig beslissen / 317
266 Beslistermijn en opschorting beslistermijn / 317
267 Dwangsomregeling / 318
268 Silencio positivo; besluit van rechtswege door verstrijken van de beslistermijn / 319
7.5.5 Bekendmaking / 321
269 Bekendmaking en mededeling / 321
270 Bekendmakingsmethoden / 323
271 Rechtsmiddelverwijzing / 327
HOOFDSTUK 8
Beginselen van behoorlijk bestuur en wettelijke uitwerkingen / 329
8.1 DE ONTWIKKELING VAN DE BEGINSELEN VAN BEHOORLIJK BESTUUR / 329
272 Normering van besluiten: wet en algemene beginselen van behoorlijk bestuur / 329
273 Geschiedenis beginselen van behoorlijk bestuur / 330
274 Naoorlogse ontwikkeling en Algemene wet bestuursrecht / 331
8.2 ALGEMENE LEERSTUKKEN EN INDELING / 332
275 De compensatietheorie / 332
276 Rechtskarakter van de abbb / 333
277 Een open stelsel / 334
278 Materiële en formele beginselen van behoorlijk bestuur / 334
279 Indeling algemene beginselen van behoorlijk bestuur / 335
8.3 DE BEGINSELEN VAN BEHOORLIJK BESTUUR / 338
8.3.1 Zorgvuldigheid, horen en advisering / 338
280 Zorgvuldigheidsbeginsel / 338
281 Ambtshalve onderzoek / 338
282 Informatieplicht aanvrager (art. 4:2 lid 2 Awb) / 340
283 Wettelijke hoorplichten / 341
284 Hoorplicht art. 4:7 Awb / 343
285 Hoorplicht art. 4:8 Awb / 344
286 Uitzonderingen op de hoorplicht (art. 4:11 Awb) / 345
287 Uitzonderingen op de hoorplicht (art. 4:12 Awb) / 346
288 Advisering; algemeen / 347
289 Adviseur, adviesorgaan en bestuursorgaanbegrip / 348
290 Interne versus externe advisering; contra-expertise / 349
291 Besluitvormingsverantwoordelijkheid en vergewisplicht / 350
292 Differentiatie vergewisplicht / 352
293 Afwijking van een (wettelijk) deskundigenadvies; motivering / 354
294 Adviestermijn; alternatieve advisering / 354
8.3.2 Verbod van vooringenomenheid en fair play / 355
295 Verbod van vooringenomenheid / 355
296 Algemene strekking art. 2:4 Awb / 357
297 Tot het bestuursorgaan behorende of daarvoor werkzame personen / 357
298 Overige rechtspraak / 359
299 Fair play-beginsel / 362
8.3.3 Specialiteitsbeginsel en belangenafweging / 363
300 Specialiteitsbeginsel / 363
301 Grenzen aan de belangenafweging; art. 3:4 lid 1 Awb / 364
302 Publieke versus particuliere, speciale versus vreemde belangen / 365
303 Verbod van détournement de pouvoir / 369
304 Rechtspraak / 369
305 Verbod van détournement de procedure / 370
8.3.4 Belangenafweging, evenredigheidsbeginsel en verbod van willekeur / 371
306 Belangenafweging en evenredigheid / 371
307 Verbod van willekeur / 373
308 Van Doetinchem-arrest tot Kwantumhal Venlo / 374
309 Art. 3:4 Awb nader beschouwd / 375
310 Uitzonderingen op de marginale toetsing / 377
311 Europees recht en evenredigheid / 378
8.3.5 Formele rechtszekerheid en motivering / 379
312 Formeel rechtszekerheids- of duidelijkheidsbeginsel / 379
313 Motiveringsbeginsel / 381
314 Kenbaarheid en draagkrachtigheid van de motivering / 381
315 Tijdstip van motivering / 383
8.3.6 Gelijkheidsbeginsel en non-discriminatie / 384
316 Gelijkheidsbeginsel / 384
317 Nationale, Europese en internationale uitwerkingen van het gelijkheidsbeginsel / 385
318 Rechtspraak / 386
8.3.7 Vertrouwensbeginsel en materiële rechtszekerheid / 389
319 Vertrouwensbeginsel / 389
320 Gerechtvaardigd vertrouwen en belangenafweging / 390
321 Wie kan op welke wijze gerechtvaardigd vertrouwen wekken? / 391
322 Het wekken van vertrouwen en bevoegdheid / 394
323 Dispositievereiste / 397
324 Algemeen belang en belangen van derden / 398
325 Contra legem-werking / 399
326 Doorbraak-jurisprudentie / 401
327 Vertrouwen en Europees recht; geen contra legem / 402
328 Materieel rechtszekerheidsbeginsel / 406
329 Recht doen aan een opgebouwde rechtspositie / 407
8.3.8 Wijziging en intrekking van beschikkingen / 409
330 Materiële rechtskracht / 409
331 Wijziging versus intrekking; ex tunc versus ex nunc / 410
332 Gronden voor intrekking; sanctie versus andere gronden / 412
333 Wettelijke grondslag voor intrekking en wijzing; legaliteitsvereiste / 413
334 Intrekking anders dan bij wijze van sanctie / 415
335 Gebonden versus vrije beschikkingen / 417
336 Duurbeschikking en aflopende beschikking / 417
337 Bevoegdheid of plicht? / 419
338 Intrekking en Europees recht / 420
HOOFDSTUK 9
Openbaarheid van bestuur / 423
9.1 OPENBAARHEID ALS WAARBORG / 423
339 Openbaarheid en de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) / 423
340 Toekomst Wob, naar een Wet open overheid? / 424
341 Doelstelling huidige Wet openbaarheid van bestuur / 426
342 Openbaarheid, bestuurlijke openheid en recht op informatie / 426
343 Openbaarheid van registers; relatie Wob / 428
344 Persoonsgegevens / 428
345 Archieven / 429
9.2 TOEPASSING VAN DE WET OPENBAARHEID VAN BESTUUR / 429
346 De Wet openbaarheid van bestuur en andere wetten / 429
347 Bestuurlijke aangelegenheid, informatiestelsel / 432
348 Welke bestuursorganen? / 433
349 Verruimd toepassingsbereik / 434
350 Passieve openbaarheid en anti-misbruik / 436
351 Actieve openbaarheid / 439
352 Absolute uitzonderingsgronden / 440
353 Relatieve uitzonderingsgronden / 441
354 Intern beraad; persoonlijke beleidsopvattingen / 444
355 Besluitbegrip / 447
9.3 EUROPEES OPENBAARHEIDSRECHT / 447
356 Algemeen / 447
357 Europese toegang tot documenten / 448
358 Verhouding tot nationale Wob; Europese en nationale documenten / 450
HOOFDSTUK 10
Normering van het privaatrechtelijk handelen van het bestuur / 453
10.1 OVERHEID EN PRIVAATRECHT / 453
10.1.1 Algemeen / 453
359 Het privaatrechtelijk overheidshandelen / 453
360 Het onderscheid tussen publiek- en privaatrecht; cultuurhistorisch kader / 454
361 Rechtsculturele tradities / 455
10.2 HET OVERHEIDSPRIVAATRECHT NAAR GELDEND RECHT / 456
10.2.1 Algemeen / 456
362 Overheidsdeelname aan het vermogensrecht / 456
363 Drie vragen / 457
10.2.2 Toelaatbaarheid / 458
10.2.2.1 Oudere rechtspraak: de gemene rechtsleer en de tweewegenleer / 458
364 De gemene rechtsleer / 458
365 De overheid in twee hoedanigheden? De tweewegenleer / 459
10.2.2.2 Huidig recht: de gemengde rechtsleer en de doorkruisingsleer / 461
366 De gemengde rechtsleer / 461
367 Het Windmill-arrest / 462
368 Overige toepassingen van de doorkruisingsleer / 464
369 Het arrest Amsterdam/Geschiere / 468
370 Kritiek op de doorkruisingsformule: de criteria van de Hoge Raad / 469
10.2.3 Toepasselijk recht / 470
371 Het arrest Amsterdam/Ikon / 470
372 Gemengde rechtsleer en schakelbepalingen / 471
373 Leemten. Visie van de wetgever / 472
374 Binding aan de grondrechten / 473
10.2.4 Rechtsbescherming / 475
375 De bestuursrechter en het primaat van de burgerlijke rechter / 475
376 Rechtspraak bestuursrechter / 475
10.3 HET OVERHEIDSPRIVAATRECHT BEDISCUSSIEERD / 477
10.3.1 Algemeen / 477
377 Overheidsprivaatrecht: het principiële debat / 477
10.3.2 Opvattingen in de literatuur / 478
378 Toelaatbaarheid / 478
379 Toepasselijk recht. Waarborgen / 481
10.3.3 Eigen opvatting / 483
380 De democratisch-rechtsstaatidee als uitgangspunt / 483
381 Uitwerking / 485
10.4 BESTUURSRECHTELIJKE GELDSCHULDEN / 486
382 Bestuursrechtelijke geldschulden; publiekrechtelijke normering / 486
383 Toepassingsbereik van de regeling inzake bestuursrechtelijke
geldschulden / 487
384 Algemene aspecten; verrekening / 487
385 Verzuim en wettelijke rente; invordering bij dwangbevel / 488
386 Verjaring / 490
DEEL IV. ORGANISATIE / 493
HOOFDSTUK 11
Bestuurlijke organisatie algemeen / 495
11.1 INLEIDING / 495
387 Bestuurlijk organisatierecht en bestuursrecht / 495
11.2 STRUCTURERENDE ELEMENTEN / 496
388 Openbare lichamen / 496
389 Begrip openbaar lichaam / 496
390 Soorten openbare lichamen / 498
391 Openbare lichamen en bestuursorganen / 499
392 Openbare lichamen en rechtspersoonlijkheid / 499
393 Publiekrechtelijke en privaatrechtelijke rechtshandelingen / 500
394 Bevoegdheid tot het verrichten van feitelijke handelingen / 501
11.3 HOOFDSTRUCTUUR VAN DE BESTUURLIJKE ORGANISATIE / 502
395 Algemeen vertegenwoordigende organen en politieke verantwoordelijkheid / 502
396 Betekenis / 504
11.4 ORGANEN VAN DE HOOFDSTRUCTUUR / 505
11.4.1 Centrale overheid / 505
397 Belangrijkste organen / 505
398 Regering; Kroon; Koning / 505
399 Ministers en staatssecretarissen / 506
400 Ministerraad; minister-president / 507
11.4.2 Gemeenten en provincies / 508
401 Belangrijkste organen / 508
11.5 BEVOEGDHEIDSVERDELING / 509
11.5.1 Centrale overheid / 509
402 Bestuursbevoegdheid / 509
403 Delegatie en mandaat / 510
404 Bevoegdheid tot het verrichten van privaatrechtelijke rechtshandelingen / 510
11.5.2 Gemeenten en provincies / 511
405 Bestuursbevoegdheid / 511
406 Delegatie / 514
407 Gesloten stelsel van bevoegdheidsverdeling / 515
408 Mandaat / 515
409 Bevoegdheid tot het verrichten van privaatrechtelijke rechtshandelingen / 516
11.6 POLITIEKE AMBTSDRAGERS EN AMBTENAREN / 517
410 Algemeen / 517
411 Politieke ambtsdragers / 518
412 Ambtenaren / 518
413 Ambtenaren(proces)recht / 519
11.7 FINANCIERING / 521
414 Onderscheiding / 521
415 Begroting / 521
416 Rekening en verantwoording / 523
417 Financiële controle en toezicht / 524
HOOFDSTUK 12
Bijzondere organisatievormen / 527
12.1 INLEIDING / 527
418 Vormen / 527
12.2 DECONCENTRATIE / 527
419 Begrip / 527
420 Juridische gevolgen; regeling in de Awb / 529
12.3 ADVIESORGANEN / 530
421 Begrip / 530
422 Externe adviesorganen als bestuursorgaan / 530
423 Rol en typologie van adviesorganen / 531
424 Regeling in de Algemene wet bestuursrecht / 532
425 Externe adviesorganen bij de centrale overheid / 533
426 Externe adviesorganen bij gemeenten en provincies / 534
12.4 ZELFSTANDIGE BESTUURSORGANEN / 535
427 Begrip / 535
428 Typologie van zelfstandige bestuursorganen / 536
429 Zelfstandige bestuursorganen bij de centrale overheid / 536
430 Zelfstandige bestuursorganen bij gemeenten en provincies / 538
12.5 OVERIGE DECENTRALE LICHAMEN / 539
431 Verscheidenheid / 539
432 Waterschappen / 540
433 Openbare lichamen in de zin van art. 134 Gw / 541
434 Samenwerking (art. 135 Gw) / 543
12.6 OVERIGE INSTELLINGEN EN BEDRIJVEN / 544
435 Positie ten opzichte van het openbaar bestuur in enge zin / 544
436 Vormen / 545
437 De voorhangprocedure bij oprichting en deelneming / 547
12.7 MEDEWERKING VAN PARTICULIEREN AAN HET BESTUUR / 547
438 Verscheidenheid / 547
439 Slingerbeweging / 548
HOOFDSTUK 13
Interbestuurlijk toezicht / 551
13.1 ALGEMEEN / 551
13.1.1 Inleiding / 551
440 Begrip / 551
441 Onderdeel van een breed palet / 552
13.1.2 Privaatrechtelijke en strafrechtelijke handhaving jegens overheden / 553
442 Privaatrechtelijke handhaving / 553
443 Strafrechtelijke handhaving / 554
444 Kritiek / 555
13.2 INTERBESTUURLIJK TOEZICHT IN ENGE ZIN / 557
445 Algemeen / 557
446 Preventief toezicht (afd. 10.2.1 Awb) / 557
447 Normering in de Awb / 558
448 Rechtsbescherming bij preventief toezicht / 559
449 Repressief toezicht (afd. 10.2.2 en 10.2.3 Awb) / 560
450 Normering in de Awb / 560
451 Gevolgen van de vernietiging / 562
452 Schorsing / 563
453 Rechtsbescherming bij vernietiging en schorsing / 563
454 ‘Positief’ toezicht / 564
13.3 INTERBESTUURLIJK TOEZICHT BINNEN DE CENTRALE OVERHEID / 565
455 Vormen / 565
13.4 TOEZICHT OP GEMEENTEN EN PROVINCIES / 566
456 Sanering specifiek toezicht; ‘revitalisering’ generiek toezicht / 566
457 Preventief toezicht / 566
458 Repressief toezicht / 567
459 ‘Een niet-schriftelijke beslissing, gericht op enig rechtsgevolg’ / 568
460 Accessoire bevoegdheden bij schorsing en vernietiging / 570
461 Rechtsbescherming bij schorsing en vernietiging / 571
462 ‘Positief’ toezicht / 573
463 Ingrijpen bij taakverwaarlozing / 573
464 Bestuursgeschillen / 575
DEEL V. WET- EN REGELGEVING / 577
HOOFDSTUK 14
Wetgeving / 579
14.1 INLEIDING / 579
465 Centrale positie / 579
466 Begrip / 579
14.2 WETGEVENDE BEVOEGDHEID / 580
14.2.1 Algemeen / 580
467 Vormen van toekenning van wetgevende bevoegdheid / 580
14.2.2 Bevoegdheid tot wetgeving bij de centrale overheid / 581
468 Algemeen / 581
469 Wet in formele zin / 581
470 Algemene maatregel van bestuur en regelend ‘klein k.b.’ / 582
471 Subdelegatie / 583
472 Ministeriële regeling / 584
473 Regelingen van zelfstandige bestuursorganen / 584
14.2.3 Bevoegdheid tot wetgeving bij decentrale overheden / 585
474 Autonome en medebewindsverordeningen / 585
14.3 DE WET IN EEN DEMOCRATISCHE RECHTSSTAAT / 586
475 Wetgevingskwaliteit / 586
14.4 WETGEVING ALS INSTRUMENT / 587
14.4.1 Algemeen / 587
476 Recht als instrument / 587
477 Juridisch instrumentalisme / 587
478 Wetgeving als instrument / 588
14.4.2 Problemen, oorzaken en oplossingen / 589
479 Problemen / 589
480 Oorzaken / 591
481 Oplossingen / 593
482 Formele zorgvuldigheid / 593
483 Alternatieven vóór wetgeving / 594
484 Alternatieven binnen wetgeving / 595
14.5 ALGEMEEN WETGEVINGSBELEID / 597
485 Inhoud en plaats / 597
486 Beoordeling / 599
HOOFDSTUK 15
Nadere regelgeving en planning / 601
15.1 ALGEMEEN / 601
487 Positie / 601
15.2 BESTUURSWETGEVING / 602
15.2.1 Algemeen / 602
488 ‘Democratiewetgeving’ en ‘bestuurswetgeving’ / 602
489 Bestuurswetgeving als instrument / 602
15.2.2 Bestuurswetgeving als probleem / 603
490 Bestuurswetgeving en gelede normstelling / 603
491 Democratie; decentralisatie; machtsverdeling / 604
15.2.3 Normering en rechtsbescherming / 606
492 Hogere geschreven rechtsnormen, rechtsbeginselen en beginselen van behoorlijk bestuur / 606
15.3 CONCRETISERENDE BESLUITEN VAN ALGEMENE STREKKING / 606
493 Concretiserende besluiten van algemene strekking als instrument / 606
494 Concretiserende besluiten van algemene strekking als norm en waarborg / 607
15.4 BELEIDSREGELS / 608
495 Begrip / 608
496 Beleidsregels als instrument / 608
497 Juridische ontwikkeling / 609
498 Bevoegdheid tot het vaststellen van beleidsregels / 610
499 Vormvoorschriften / 612
500 Lichtere motiveringsplicht / 613
501 Binding; inherente afwijkingsbevoegdheid / 614
502 Rechtsbescherming / 617
503 Wijziging en intrekking van beleidsregels / 618
15.5 RICHTLIJNEN / 618
504 Begrip / 618
505 Richtlijnen als instrument / 619
506 Juridische betekenis / 619
507 Bezwaren / 620
508 Alternatieven / 621
15.6 PLANNEN / 622
15.6.1 Algemeen / 622
509 Begrip plan / 622
15.6.2 Plan als instrument / 622
510 Algemeen / 622
511 Belangrijke rol / 623
512 Instrumentele problemen / 623
15.6.3 Plan als rechtsfiguur / 625
513 Algemeen / 625
514 Buitenwettelijke plannen / 626
515 Wettelijke plannen / 626
516 Regeling in de Awb? / 627
DEEL VI. UITVOERING / 629
HOOFDSTUK 16
Uitvoering algemeen / 631
517 Begrip / 631
518 Wisselwerking met wetgeving / 632
519 Opzet van dit deel / 633
HOOFDSTUK 17
Eenzijdig dwingend bestuur / 637
17.1 ONTEIGENING, VOORKEURSRECHTEN EN GELDELIJKE VERPLICHTINGEN / 637
17.1.1 Onteigening en voorkeursrechten / 637
520 Algemeen / 637
521 Bevoegdheid / 637
522 Onteigening / 638
523 Voorkeursrechten / 639
524 Gedoogplichten / 639
17.1.2 Belastingen en andere geldelijke verplichtingen / 640
525 Begrip en bevoegdheid / 640
526 Instrumentele betekenis / 640
527 Belastingrecht en bestuursrecht / 641
528 Premies, (andere) heffingen en retributies / 642
17.2 VERBODEN EN GEBODEN / 643
17.2.1 Algemeen / 643
529 Categorieën / 643
530 Bevoegdheid / 644
17.2.2 Verboden en geboden / 644
531 Algemeen / 644
532 Verbods- en gebodsbeschikkingen / 645
17.3 VERGUNNINGEN, VRIJSTELLINGEN, ONTHEFFINGEN EN CONCESSIES / 646
533 Algemeen / 646
534 Vergunning in ruime zin / 647
535 Publiekrechtelijke en privaatrechtelijke ‘vergunningen’ / 649
536 Soorten vergunningen / 650
537 De vergunning als instrument / 651
538 Instrumentele voor- en nadelen / 652
539 Deregulering / 653
540 Coördinatie vergunningenbeleid / 655
541 De omgevingsvergunning / 657
542 Beoordeling / 658
543 Voorschriften, beperkingen en voorwaarden / 659
544 Financiële verplichtingen / 661
545 Aanvaardbaarheid van buitenwettelijke voorschriften, beperkingen en voorwaarden / 663
546 Handelen krachtens vergunning: vrijwarende werking / 665
547 Overdraagbaarheid van vergunningen / 667
548 Verdeling van schaarse vergunningen / 668
549 Intrekking en wijziging / 669
550 Concessies / 670
551 De concessie als instrument / 671
552 Rechtskarakter / 672
17.4 STATUSVERLENINGEN / 673
553 Begrip / 673
554 De statusverlening als instrument / 674
555 Grondslag; voorschriften; intrekking / 674
HOOFDSTUK 18
Presterend bestuur / 675
18.1 ALGEMEEN / 675
556 Vormen / 675
18.2 SUBSIDIES / 676
557 Subsidies als instrument / 676
558 Regeling in Awb / 677
559 Definitie en reikwijdte / 677
560 Rechtsvorm; de subsidieovereenkomst / 679
561 Wettelijke grondslag / 680
562 Fasering / 680
563 Subsidieplafond en begrotingsvoorbehoud / 681
564 Weigering en lagere vaststelling / 682
565 Verplichtingen van de ontvanger / 683
566 Intrekking, wijziging, beëindiging, betaling en terugvordering / 684
567 Per boekjaar verstrekte subsidies aan rechtspersonen / 686
568 Overige verstrekkingen en financiële faciliteiten met het oog op activiteiten / 686
569 Prijzen en onderscheidingen / 687
18.3 UITKERINGEN / 688
570 Begrip / 688
571 Uitkeringen als instrument / 689
572 Onverplichte tegemoetkomingen / 690
573 Kritiek / 691
574 Regeling in de Awb? / 692
HOOFDSTUK 19
Overeenkomsten, (andere) privaatrechtelijke middelen en feitelijke middelen / 695
19.1 OVEREENKOMSTEN EN (ANDERE) PRIVAATRECHTELIJKE MIDDELEN / 695
19.1.1 Algemeen / 695
575 Privaatrechtelijke middelen en uitvoering / 695
19.1.2 Overeenkomsten / 696
19.1.2.1 Algemeen / 696
576 Plaats van de overeenkomst / 696
577 Typologie / 696
578 Object doorslaggevend / 698
579 Behandeling / 698
19.1.2.2 Vermogensovereenkomsten / 699
580 Twee vormen / 699
581 Bevoegdheid / 699
582 ‘Beleidsneutrale’ overeenkomsten / 700
583 Beleidsovereenkomsten / 701
584 Beleidsovereenkomsten als instrument / 702
585 Toepasselijk recht en bevoegde rechter / 702
586 Geldigheid. Doorkruisingsleer / 703
587 Wilsgebreken / 704
588 Strijd met de wet, goede zeden of openbare orde / 705
589 Precontractuele fase / 706
590 Algemene voorwaarden / 707
591 Gebondenheid van de overheid / 708
592 Beëindiging / 710
593 Overige leerstukken privaatrecht / 711
594 Eigen opvatting over de beleidsovereenkomst / 711
19.1.2.3 Bevoegdhedenovereenkomsten / 713
595 Begrip / 713
596 Bevoegdhedenovereenkomsten als instrument / 714
597 Bevoegdheid / 715
598 Geldigheidsvereisten / 715
599 Financiële tegenprestatie / 718
600 Toepasselijk recht en bevoegde rechter / 719
601 Gebondenheid van de overheid / 720
602 Beëindiging / 721
603 Eigen opvatting over de bevoegdhedenovereenkomst / 721
19.1.2.4 Enige bijzondere vormen / 723
604 Aanbesteding van werken, leveringen en diensten / 723
605 Gemeenschappelijke regelingen / 724
606 Bestuursakkoorden / 725
607 Subsidie-uitvoeringsovereenkomsten / 726
608 Convenanten / 727
609 Publiek-private samenwerking / 727
19.1.3 Overige privaatrechtelijke middelen / 728
19.1.3.1 Zaakwaarneming door de overheid / 728
610 Algemeen / 728
611 Rechtspraak / 729
19.1.3.2 Onverschuldigde betaling en ongerechtvaardigde verrijking / 730
612 Algemene toepasbaarheid van art. 6:203 BW / 730
613 Ongerechtvaardigde verrijking / 732
19.1.4 Publiek domein en de normering van eigendomsrechtelijke handelingen / 733
614 Roerende en onroerende zaken van de overheid / 733
615 Publiek domein; openbare zaken / 734
616 Eigendom met een openbare bestemming / 735
617 Zaken buiten de handel / 737
618 Begrenzing van privaatrechtelijke bevoegdheden door publieke functie / 738
619 Algemeen en bijzonder gebruik van publiek domein / 739
620 Algemeen gebruik; gebruik overeenkomstig de openbare bestemming / 740
621 Functioneel gebonden bijzonder gebruik / 741
622 Niet functioneel gebonden bijzonder gebruik / 742
19.1.5 Regeling in de Awb? / 745
623 Discussie / 745
19.2 FEITELIJKE MIDDELEN / 747
19.2.1 Algemeen / 747
624 Begrip / 747
625 Juridische en instrumentele relevantie / 747
626 Accessoire en zelfstandige middelen / 748
627 Bevoegdheid / 748
628 Normering en rechtsbescherming / 749
629 Transformatie / 750
630 Te behandelen vormen / 751
19.2.2 Actieve openbaarheid / 752
631 Openbaarheid als instrument / 752
632 Bevoegdheid / 753
633 Beleidsvoorlichting / 753
634 Overige vormen van actieve informatie aan het publiek / 755
635 Uitvoeringsinformatie / 756
19.2.3 Informatieregistratie / 756
636 Algemeen / 756
637 Vormen / 757
638 Wet bescherming persoonsgegevens / 759
DEEL VII. HANDHAVING / 763
HOOFDSTUK 20
Bestuurlijke handhaving algemeen / 765
20.1 ALGEMEEN / 765
639 Begrip / 765
640 Besturen en handhaven / 766
641 ‘Politie’ en ‘Justitie’ / 767
20.2 BESTUURSRECHTELIJKE HANDHAVING / 767
642 Twee hoofdvormen / 767
643 Toezicht op de naleving / 768
644 Sancties / 768
645 Handhavingstekort / 769
646 Handhaving jegens de overheid / 770
20.3 HANDHAVING IN DE AWB / 770
647 Algemeen / 770
648 Bestuursrechtelijke handhaving en besluiten / 771
HOOFDSTUK 21
Toezicht op de naleving / 773
21.1 ALGEMEEN / 773
649 Begrip / 773
650 Toezicht en opsporing / 774
651 Regeling in de Awb / 775
21.2 TOEZICHTHOUDERS / 775
652 Begrip / 775
653 Bevoegdheden van de toezichthouder / 776
654 Specifieke bevoegdheden / 777
655 De medewerkingsplicht en art. 6 EVRM / 779
21.3 SANCTIONERING EN RECHTSBESCHERMING / 780
656 Sanctionering van het toezicht / 780
657 Rechtsbescherming / 780
21.4 TOEZICHT OP DE NALEVING JEGENS DE OVERHEID / 781
658 Geen onderscheid / 781
HOOFDSTUK 22
Sancties / 783
22.1 ALGEMEEN / 783
659 Begrip / 783
660 Twee hoofdvormen en een restcategorie / 784
661 Het onderscheid nader bezien. ‘Criminal charge’ / 786
662 Gevolgen van het onderscheid / 788
663 Onrechtmatig verkregen bewijs / 790
664 Toetsing door de rechter / 791
665 Wettelijke grondslag / 792
666 Overtreding en overtreder / 793
667 Beginselplicht tot handhaving / 795
668 Criteria beginselplicht / 797
669 Reikwijdte / 799
670 Gedogen / 800
671 Ruimte om te gedogen / 801
672 De gedoogverklaring / 802
673 Procedure en rechtsbescherming / 804
674 Handhaving van gedoogbeschikkingen / 804
675 Sancties in de Awb / 805
22.2 LAST ONDER BESTUURSDWANG / 805
676 Begrip en karakter / 805
677 Bevoegdheid / 807
678 Belangenafweging / 808
679 Oplegging van de last. Beschikking / 809
680 Tenuitvoerlegging / 811
681 Kostenverhaal / 813
682 Preventief gebruik / 814
683 Instrumentele betekenis / 815
22.3 LAST ONDER DWANGSOM / 816
684 Begrip en karakter / 816
685 Bevoegdheid / 817
686 Belangenafweging / 818
687 Oplegging van de last. Beschikking / 819
688 Eisen aan de dwangsom / 819
689 Invordering en opheffing / 820
690 Instrumentele betekenis / 821
22.4 BESTUURLIJKE BOETE / 822
691 Inleiding / 822
692 Begrip / 824
693 Instrumentele betekenis. Omstreden figuur / 824
694 Strafkarakter. Waarborgen EVRM en IVBPR / 826
695 Bevoegdheid / 827
696 Belangenafweging / 828
697 Onderzoek en boetebesluit / 829
698 Hoogte van de boete. Rechtelijke toetsing. Inning / 831
22.5 OVERIGE BESTUURLIJKE SANCTIES / 833
699 Algemeen / 833
700 Intrekking en wijziging begunstigende beschikking / 833
701 Intrekking en wijziging als bestraffende sanctie / 834
702 Intrekking en wijziging als herstelsanctie / 835
703 Geen constante rechtspraak / 836
704 Wet bibob / 838
705 Openbaarmaking van sancties: ‘naming en shaming’ / 839
706 Overige sancties / 840
707 Sancties in het ambtenarenrecht / 842
22.6 STRAFRECHTELIJKE EN PRIVAATRECHTELIJKE HANDHAVING / 844
22.6.1 Strafrechtelijke handhaving / 844
708 Algemeen / 844
709 OM-afdoening / 845
710 Beleid inzake de keuze tussen bestuurlijke boete en strafrecht / 846
711 Eigen opvatting / 847
22.6.2 Privaatrechtelijke handhaving / 849
712 Private handhaving / 849
713 Privaatrechtelijke handhaving door de overheid / 850
714 Toelaatbaarheid / 850
715 Instrumentele betekenis / 851
716 Discussie. Eigen opvatting / 852
22.7 CUMULATIE EN SAMENLOOP / 854
717 Begrippen / 854
718 Cumulatie zonder samenloop / 855
719 Cumulatie door samenloop / 857
JURISPRUDENTIEREGISTER / 859
WETSARTIKELENREGISTER / 911
TREFWOORDENREGISTER / 943
Rubrieken
- advisering
- algemeen management
- coaching en trainen
- communicatie en media
- economie
- financieel management
- inkoop en logistiek
- internet en social media
- it-management / ict
- juridisch
- leiderschap
- marketing
- mens en maatschappij
- non-profit
- ondernemen
- organisatiekunde
- personal finance
- personeelsmanagement
- persoonlijke effectiviteit
- projectmanagement
- psychologie
- reclame en verkoop
- strategisch management
- verandermanagement
- werk en loopbaan
