Praktijkboek bedrijfsovername

VOORWOORD 5

1 DE BEDRIJFSVERKOOP 15
1.1 Algemeen 15
1.2 Motieven verkoper 16
1.3 Objectieve criteria verkoper 17
1.4 Motieven en overwegingen koper 18

2 HET VERKOOPKLAAR MAKEN 21
2.1 Verkoop binnen of buiten de familie 22
2.2 Juridische voorbereiding: lijken uit de kast 24
2.3 Fiscale voorbereiding 24
2.4 Herzien van het personeelsbestand 25
2.5 Managementrapportages op orde 26
2.6 Inventarisatie van bezittingen 27
2.7 Financials positieve trend, genormaliseerde cijfers 27
2.8 Ondernemersstrategie 30
2.9 Risicobeheersing 31

3 BEDRIJFSWAARDERING 33
3.1 Inleiding waarde, prijs, synergie 33
3.2 Intrinsieke waarde en goodwill 35
3.3 Liquidatiewaarde 35
3.4 Rentabiliteitswaarde, multiple- en ratiomethodes 35
3.5 Discounted Cash Flow methode 37

4 HET VOORBEREIDEN VAN EEN VERKOOP 41
4.1 Fases van het verkoopproces 42
4.2 Anoniem profiel 45
4.3 Informatie Memorandum 45
4.4 Soorten kopers en longlist 48
4.5 Methodes van benadering van mogelijke partijen 52
4.6 Verkoopstrategie 52
4.6.1 Een exclusief proces 53
4.6.2 Een competitive sale 53
4.6.3 Een breed opgezet veilingproces 53

5 TRANSACTIEVORMEN 55
5.1 Transactievormen 55
5.2 Aandelentransactie 55
5.3 Activa-passivatransactie 56
5.4 Fusie 58
5.5 Fusie of overname strategisch gezien 60
5.5.1 Horizontale fusie of overname 61
5.5.2 Verticale fusie of overname 61
5.5.3 Diagonale fusie of overname 61
5.5.4 Conglomeraat 62
5.6 Aandelentransactie minder dan 100 procent 62
5.7 De pre-exit 63

6 ZOEKFASE 65
6.1 Stappenplan zoekfase 65
6.2 Identificatie van mogelijke kopers 66
6.3 Transactieproces 66

7 VASTLEGGINGSVORMEN 71
7.1 Stadia van onderhandeling 71
7.2 Afbreken onderhandelingen 73
7.3 Non-Disclosure Agreement 74
7.4 Termsheet 76
7.5 De intentieverklaring (LOI) 76
7.6 Break-up fee 77
7.7 Onderwerpen in de LOI 78
7.8 Exclusiviteitsverklaring 79
7.9 Beschermende bedingen in de Letter of Intent 80

8 DUE DILIGENCE 81
8.1 Inleiding 81
8.1.1 De due diligence 82
8.1.2 Mededelings- en onderzoeksplicht 84
8.1.3 Vendor due diligence 86
8.2 Dataroom 87
8.3 Objecten van onderzoek 87
8.4 Rapport van Bevindingen 89
8.5 Letter of Representation 89

9 DE ONDERHANDELINGSSTRATEGIE 91
9.1 Inleiding 91
9.1.1 Voorbereiding op onderhandelingen 91
9.1.2 Koop- en verkoopmotieven 92
9.1.3 Sterkten en zwakten van de onderneming 93
9.1.4 Onderhandelingsruimte 94
9.2 Wijze van onderhandelen 94
9.3 Koopprijsmechanisme 96
9.3.1 Completion of closing accounts 96
9.3.2 Locked box 96
9.4 De earn-outregeling 97
9.5 Escrow-regeling 100
9.6 W&I-polis 101

10 HET OVERNAMECONTRACT 103
10.1 Inleiding 103
10.2 Enige begrippen bij de verkoopovereenkomst 104
10.2.1 Signing, closing en effectieve datum 104
10.2.2 Transactiedocumentatie 105
10.3 Share Purchase Agreement (SPA) 105
10.3.1 Aandachtspunten bij de SPA 105
10.3.2 Overige bepalingen 106
10.3.3 Garanties 107
10.3.4 Garantiebepalingen 108
10.3.5 Mogelijke overige garanties 110
10.3.6 Beperkingen op garanties 111
10.3.7 Vrijwaringen 112
10.3.8 Zekerheden die verlangd kunnen worden 112
10.3.9 Escrow-account 113
10.3.10 Shareholders Agreement (SHA) 113
10.4 Asset Purchase Agreement (APA) 113
10.4.1 Aandachtspunten bij de APA 113
10.5 Closing agenda 114

11 DE LEVERING VAN HET VERKOCHTE 115
11.1 De signing date, closing date en effective date 115
11.2 Onroerend goed 116
11.3 Bedrijfsmiddelen 117
11.4 IE-rechten 117
11.5 Vorderingen op naam 118
11.6 Schulden en lopende contracten 119
11.7 403-verklaring 119

12 KAPITAAL DER VENNOOTSCHAP 121
12.1 Inleiding 121
12.2 Het kapitaal der vennootschap 121
12.2.1 Maatschappelijk kapitaal 122
12.2.2 Geplaatst kapitaal 122
12.2.3 Gestort kapitaal 123
12.2.4 Opgevraagd kapitaal 123
12.2.5 Niet-opgevraagd kapitaal 123
12.2.6 Agiostorting 123
12.3 Kapitaalbescherming 124
12.4 Stortingsplicht 126
12.5 Soorten aandelen 127
12.6 Levering van aandelen 127
12.7 Zeggenschap 127
12.7.1 Blokkeringsregeling 129
12.7.2 Aandeelhoudersovereenkomst 129
12.7.3 Specifieke bepalingen Aandeelhoudersovereenkomst 131

13 KAPITAALVERSCHAFFERS 135
13.1 Kapitaalverschaffers 135
13.2 Financieringsbronnen 136
13.3 Informal investors 138
13.4 Private Equity en Venture Capital 139
13.5 Soorten investeerders 140
13.6 Investeringsbeoordeling door investeerders 144
13.7 Dealstructuur: werking financieringsleverage 145

14 WETTELIJKE BEPALINGEN 149
14.1 Wetgeving over de overgang van onderneming 149
14.1.1 Werknemers 149
14.1.2 Overgang van alle rechten en verplichtingen 150
14.1.3 Van toepassing zijnde cao 150
14.1.4 Pensioenrechten 151
14.1.5 Persoonsgegevens 153
14.2 De Wet op de Ondernemingsraden (WOR) 155
14.2.1 WOR en cao 156
14.2.2 Medezeggenschap 156
14.3 Wetgeving ten aanzien van mededinging 158
14.3.1 Inleiding 159
14.3.2 Wettelijk kader concentratietoezicht 161
14.3.3 Concentratie 161
14.4 SER-Fusiegedragsregels 165
14.5 Voorstel Wet VIFO 166
14.6 Kapitaalbeschermingsrecht 167
14.7 Risico Inventarisatie & Evaluatie (RI&E) 168

15 FISCALE ASPECTEN 171
15.1 Vennootschapsbelasting (Vpb) 171
15.1.1 Aandelentransactie holdingstructuur 172
15.1.2 Aandelentransactie enkelvoudige structuur 172
15.1.3 Activa-passivatransactie 173
15.1.4 Bedrijfspand (Vpb) 174
15.1.5 Aftrekbaarheid transactiekosten 174
15.1.6 Aftrek kosten bij verkoop deelneming 175
15.1.7 Aftrek kosten bij aankoop deelneming 175
15.1.8 Aftrek kosten bij activa-passivatransactie 175
15.2 Omzetbelasting 175
15.2.1 Activa-passivatransactie 175
15.2.2 Bedrijfspand (omzetbelasting) 176
15.2.3 Bemiddelingskosten overname 176
15.3 Overdrachtsbelasting 177
15.4 Bedrijfsopvolgingsregeling (BOR) 177
15.5 IB-ondernemingen 178

16 NA OVERDRACHT VAN DE ONDERNEMING 179

17 TERMINOLOGIE 181

BIJLAGEN 189
Bijlage 1 Initiële vragenlijst bij een due diligence 190
Bijlage 2 Voorbeeld Onderhandelingsworkbook 198
Bijlage 3 Onderwerpen in de koopovereenkomst 200
Bijlage 4 (Pre-)Closing Agenda 202
Bijlage 5 IE-rechten 204
Auteursrecht (Aw) 204
Octrooirecht (ROW en EOV) 204
Licenties 205
Merkenrecht (BVIE) 205
Uniemerk (EU) 206
Modellenrecht (BVIE) 207
Handelsnaamrecht (Hnw) 207
Registratie IE-rechten 207
Databankenwet 208
Bijlage 6 RI&E hoofdonderwerpen 209
Bijlage 7 Nuttige adressen 210

LITERATUUR 213
OVER DE AUTEURS 215
TREFWOORDENREGISTER 217
REGISTER AFBEELDINGEN 223