Paal en perk stellen aan protestacties bij (privé)woningen van politici en andere personen

1 Inleiding 9
1.1 Onderzoeksvraag en deelvragen 10
1.2 Afbakening onderzoek 11
1.3 Onderzoeksmethoden 14
1.4 Organisatie van het onderzoek 15
1.5 Overzicht van de inhoud 16

2 Grondwettelijk en verdragsrechtelijk kader 17
2.1 Het demonstratierecht, art. 9 Gw en art. 11 EVRM 17
2.1.1 Artikel 9 Gw 18
2.1.2 Artikel 11 EVRM 22
2.2 Het recht op vrijheid van meningsuiting, art. 7 Gw en art. 10 EVRM 29
2.2.1 Artikel 7 Gw 30
2.2.2 Artikel 10 EVRM 32
2.3 Het recht op eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer, art. 10 Gw en art. 8 EVRM 37
2.3.1 Artikel 10 Gw 37
2.3.2 Artikel 8 EVRM 39
2.3.2.1 Reikwijdte en beperkingensystematiek 39
2.3.2.2 Positieve verplichtingen 42

3 Huidig instrumentarium: juridische beperkingsmogelijkheden 47
3.1 Het Wetboek van Strafrecht 47
3.1.1 De ongewenste en onaangekondigde aanwezigheid bij de woning 50
3.1.1.1 Artikel 138 Sr: huisvredebreuk 50
3.1.1.2 Artikel 285b Sr: belaging 52
3.1.1.3 Artikel 426bis Sr: hinderlijk volgen op de openbare weg 54
3.1.2 Overige of bijkomende strafbare gedragingen bij woningen 56
3.1.2.1 Artikel 131 Sr: opruiing 56
3.1.2.2 Artikel 141 Sr: openlijke geweldpleging 58
3.1.2.3 Artikel 285 Sr: bedreiging 61
3.1.2.4 Uitspraak Sikkom-journalist: medeplegen van brandstichting (artikel 157 jo. 45 Sr) en poging tot moord (artikel 289 jo. 47 Sr) 64
3.1.3 Vrijheidsbeperkende voorwaarde of maatregel bij rechterlijke uitspraak 65
3.1.3.1 Artikel 14c lid 2 Sr: bijzondere voorwaarden bij de voorwaardelijke veroordeling 66
3.1.3.2 Artikel 38v Sr: vrijheidsbeperkende maatregelen 67
3.2 Het Wetboek van Strafvordering 69
3.2.1 Artikel 67 en 80 Sv e.v.: (schorsing) voorlopige hechtenis en bijzondere voorwaarden 70
3.2.2 Artikel 509hh Sv: gedragsaanwijzing officier van justitie 72
3.2.3 Artikel 540-550 Sv: rechterlijke bevelen tot handhaving deropenbare orde 75
3.3 De Wet openbare manifestaties 77
3.3.1 Artikel 2 jo. 5 Wom: voorschriften, beperkingen en een verbod voorafgaand aan een demonstratie op een openbare plaats 78
3.3.2 Artikel 2 jo. 6 en 7 Wom: aanwijzingen tijdens en ontbinding van een demonstratie op een openbare plaats 81
3.3.3 Artikel 8 Wom: ontbinding van een demonstratie op een andere dan openbare plaats 83
3.3.4 Artikel 11 Wom: strafbepalingen voor overtreding van Wom-verplichtingen 84
3.4 De Gemeentewet 85
3.4.1 Artikel 172 lid 3 Gemw: de lichte bevelsbevoegdheid 87
3.4.2 Artikel 172a Gemw: gebiedsverbod, groepsverbod en meldplicht 88
3.4.3 Artikel 175 en 176 Gemw: het noodbevel en de noodverordening 90
3.4.4 Artikel 154a en 176a Gemw: bestuurlijke ophouding 92
3.5 De Algemene Plaatselijke Verordening 94
3.5.1 Artikel 2:1 model-APV: verbod op samenscholingen en ongeregeldheden 96
3.5.2 Artikel 2:47 model-APV: hinderlijk gedrag op openbare plaatsen 97
3.5.3 Artikel 2:78 model-APV: gebiedsontzeggingen 98
3.6 Het Burgerlijk Wetboek: de onrechtmatige daadsactie 99
3.7 De afweging van botsende fundamentele rechten 101
3.8 Overzichtstabel beschikbare instrumentarium 104

4 Een verkennende analyse van de praktijk van (protest)acties bij (privÉ)woningen 111
4.1 Toelichting gehanteerde empirische onderzoeksmethoden 112
4.2 Duiding en kwalificatie 113
4.3 Ontwikkeling, beeldvorming en toekomst 116
4.4 Impact en grens met de persoonlijke levenssfeer 118
4.5 Optreden en uitbreiding juridisch instrumentarium 120
4.5.1 Niet-uitbreiden van het juridische instrumentarium 121
4.5.2 Uitbreiden van het instrumentarium op strafrechtelijk niveau 122
4.5.3 Uitbreiden van het instrumentarium op bestuursrechtelijk niveau 124
4.5.4 Niet-juridische oplossingsrichtingen 124

5 Demonstreren bij woningen: de aanpak in enkele andere landen 127
5.1 Duitsland: individuele demonstratieverboden voor specifieke woningen 128
5.2 Engeland: beperkingen op basis van ‘public order’-wetgeving 134
5.3 De Verenigde Staten van Amerika: het verbieden van ‘targeted residential picketing’ 138
5.4 Nieuw-Zeeland: Brooker/Police en de grens met strafbaarheid 140

6 Conclusie 145
6.1 Het bestaande instrumentarium 146
6.1.1 Instrumentarium bij protestacties die vallen onder de vrijheid van demonstratie en meningsuiting 146
6.1.1.1 Bestuursrechtelijk instrumentarium 146
6.1.1.2 Strafrechtelijk instrumentarium 149
6.1.1.3 Civielrechtelijk instrumentarium 152
6.1.2 Instrumentarium bij protestacties die niet vallen onder de vrijheid van demonstratie en meningsuiting 153
6.2 De noodzaak tot uitbreiding 154
6.2.1 Verdragsrechtelijke analyse: verplichtingen uit het recht op privacy 154
6.2.1.1 Toepassing van artikel 8 EVRM 155
6.2.1.2 Positieve verplichtingen uit artikel 8 EVRM 156
6.2.2 Empirische analyse: de behoefte tot uitbreiding van hetarsenaal in de rechts praktijk 160
6.2.3 Rechtsvergelijkende analyse: inspiratie uit het buitenland 162
6.2.3.1 Het verdergaand betrekken van het recht op privacy 162
6.2.3.2 Terughoudendheid met strafbaarstelling in verband met de meningsvrijheid 165
6.3 Eventuele uitbreidingsmogelijkheden 167
6.3.1 Uitbreidingsmogelijkheden bij protestacties die vallen onder de vrijheid van demonstratie en meningsuiting 167
6.3.1.1 Extensieve(re) interpretatie doelcriteria artikel 9 lid 2 Gw 168
6.3.1.2 Toevoegen nieuw doelcriterium aan artikel 9 lid 2 Gw 169
6.3.1.3 Toevoegen bijzondere bepaling aan paragraaf IV Wom 171
6.3.1.4 Introduceren formeel-wettelijke strafbaarstelling 173
6.3.1.5 Toevoegen strafverzwarende grond 175
6.3.1.6 Verdergaand afschermen openbare registers 176
6.3.2 Uitbreidingsmogelijkheden bij protestacties die (uitsluitend) vallen onder de vrijheid van meningsuiting 178
6.3.3 Uitbreidingsmogelijkheden bij protestacties die niet vallen onder de vrijheid van demonstratie en meningsuiting 178

Samenvatting 181
Bronnenlijst 187